امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 273023
۲۰۹۱
۱
۰
نسخه چاپی
قتل ناموسی

ریشه‌های قتل‌های ناموسی: بررسی عوامل پشت این جنایات

قتـل هـای ناموسی يك عبارت كلی است كه اشاره دارد به قتل های عمدی همراه با تصـميم بـه قتل يك دختر صغير، يك زن جوان يا حتی يك زن بزرگسال بوسیله یک یا چند نفر از اعضای مرد خانواده یا فامیل

ریشه‌های قتل‌های ناموسی: بررسی عوامل پشت این جنایات

قتل های ناموسی

قتل ناموسی چیست؟

قتل به خاطر مسـائل ناموسـی بـه عنـوان يكـی از مسائل اجتماعی، در سالهای اخير توجه روزنامه نگاران، حقوقدانان، مـدافعان حقـوق بشر به ويژه مدافعان حقوق زنان و نيز صاحبنظران اجتمـاعی و سياسـی را بـه خـود جلب كرده است و مباحث مختلفی را در سطح ملی و بين المللی در پی داشته اسـت.

قتل هـای ناموسـی، رسـم و سـنت قـديمی اسـت كـه امـروزه بـا وجـود تحـولات و دگرگونی های گسترده در جهان، هنوز در برخی از مناطق پابرجا مانده است.

قتل هـای ناموسـی يك سنت و رويه باستانی است كه در آن، مردی يكی از زنان خويشاوند خود را بـه نـام ناموس و شرافت خانواده و به دليل ارتباط نامشروع او با ديگری، حتی اگر زن قربانی يك تجاوز جنسی شده باشد، به قتل برساند.

قتـل هـای ناموسی يك عبارت كلی است كه اشاره دارد به قتل های عمدی همراه با تصـميم بـه قتل يك دختر صغير، يك زن جوان يا حتی يك زن بزرگسال بوسیله یک یا چند نفر از اعضای مرد خانواده یا فامیل.

قتل های ناموسی به کشتن زنان به دست نزدیکانشان به دلیل انحراف از هنجارهای جنسیتی که به وسیله ی جامعه برای آنها تعیین شده است، گفته می شود.

ريشه اين جنايات كه بدترين و افراطی ترين شكل خشونت عليه زنان در خانواده است و در دفاع از شرف و ناموس مردان خانواده به وقوع می پيوندد و مأموريت مردان و پسران خانواده در كنترل و محدود كـردن زنان و دختران فاميل محسوب می شود، به فرهنـگ، مناسـبات و قـوانين مردسـالارانه و قبيله ای جوامع بر می گردد.

تحقيقات نشان می دهند كه بيشتر بروز قتل های ناموسی وجـود جوامـع مردسـالار است. مردسالار بودن يك جامعه و گرايش های مردسالارانه در آن زمينه بـروز چنـين قتل های را در فرهنگ عشیره ای بیشتر می کند.

براساس رسوم و سنت های گذشتگان، مرد بايد از ناموس خود محافظت كند و ايـن امر ريشه در حس مالكيتی دارد كه مرد نسبت بـه زن در طـول تـاريخ داشـته اسـت.

چگـونگی بـه وجـود آمدن اين حساسيت را بايد در جامعـه مردسـالاری و تفكـر و مالكيـت مـردان بـر زنـان جستجو كرد؛ هنگامی كه زنان به عنوان يكی از اموال مردان درآمدند و تحـت حمايـت و محافظت مردان قرار گرفتند، چنانچه به حريم زنان تجاوزی می شد تحت عنوان تجاوز به يكی از اموال مردان، صاحبان اين زنان به دفاع و مجازات فرد متجـاوز مـی پرداختنـد.

بـا گذشت زمان، اين حمايت و محافظت به نماد آبرو و شرف مردان تبديل شده و هر كـس كه در دفاع از حريم زنان غفلتی می كرد، بی آبـرو و بـی غيـرت خوانـده مـی شـد و مـورد سرزنش ديگران قرار می گرفت. بنابراين، به مرور زمان حساسيت زيادی در اين محافظت و مراقبت به وجود آمد و زنان تحت مراقبت شديدی قرار گرفتند تا لطمـه ای بـه آبـروی مردان وارد نشود.

قتل هـای ناموسـی در مـواردی نظيـر روابـط عاشـقانه غيرمجاز، خيانت به همسر، زنا و از دست رفتن بكارت و نمونه های مشابه كه اعمـال و رفتارهای ضد ناموسی، بی عفتی، بدنامی و فضيحت تلقی می شوند رخ می دهند.

گاهی انتشار شايعه يا يك خبر در سطح عموم هم می تواند بدنامی و بی آبرویی برای ناموس، خانواده و قبیله در پی داشته باشد. برای پاک کردن ناموس لکه دار شده، ایدئولوژی ناموس از طریق کنترل نظام مند اجتماعی و الزامی رفتار و عمل جنسی وارد عمل می شود. مجازات عمل یا هرگونه سوءاستفاده نامشروع در روابط جنسی، مرگ است.

قتل های ناموسی؛ تعریف و دلایل آن

اصطلاح ناموس

ناموس كلمه ای است كه مأخوذ از فرهنگ يونانی بوده و در لغت به معنای آبرو، عزت، نيكنامی، اعتبار، شهرت، عفـت، پـاكدامنـی، شـرم، غيـرت، عصـبيت قـومی، ملـی، خانوادگی، زن و خواهر و مادر مرد و دفاع از خود، شرف، عصمت، راز، صـاحب سـرّ و مطلع به باطن امور ذكر شده است.

اصطلاح ناموس؛ معادل کلمه ی انگلیسی «آنر» است. این اصطلاح را به معنای احترام، عزت، افتخار، شرافت، سربلندی، نیک نامی، (در زنان)، پاک دامنی، عفت و نجابت تعریف کرده اند.

اصطلاح ناموس يا شرف، به مثابه برساخته ای اجتماعی، جزء آن دسته از مفاهيمی است كه در هر جامعه ای بار معنايی ويژه ای دارد و تعريف يگانه، جامع و استانداردی از اين مفهوم وجود ندارد. در واقع، بايد از مفهوم ناموس در بستر فرهنگی و اجتماعی هر جامعه تعريفی به دست داد. با اين حال، عفت و پاكدامنی زن از عناصر اصلی تمام تعاريف ارائه شده از ناموس محسوب می شود كه نتيجه آن، اعمال كنترل مردان بر رفتارهای اجتماعی و جنسی زنان در جامعه است؛ ازاين رو، می توان گفت مفهوم ناموس، به طور كامل، در ساختارهای مردسالارانه جوامع سنتی ريشه دارد و از آن تغذيه می كند.

در جامعه قبيله ای و عشايری، اصطلاح نـاموس از جملـه مفـاهيمی اسـت كـه ارزش منحصر به فردی دارد و مبين يك واقعيت اجتمـاعی و فرهنگـی اسـت. اعضـای ايـن جامعه، خدشه دار شدن شرف و آبروی خود را دردنـاكتـر از، از دسـت دادن مـال يـا مرگ عزيزی تلقی می كنند.

جرايم مرتبط با شرف و ناموس، شامل اقداماتی خشونت بار عليه آن دسته از زنان خانواده است كه تصور می شود به علت انجام اعمال بی شرمانه و رسواكننده، برای خانواده شرم و بی آبرويی به بار آورده اند.

در جوامع دارای فرهنگ جمع گرا و شرف محور، واکنش های خشن در مقابل کسانی که با هر گونه اقدام یا رفتاری سبب لکه دار شدن یا مورد تردید قرار گرفتن شرف یا ناموس شوند (به طور ویژه زنان) عملی پیش بینی شده خواهد بود.

در جوامع سنتی اصطلاح ناموس از جمله مفاهيمی است كـه ارزش منحصر به فردی دارد و مبين يك واقعيت اجتماعی و فرهنگی است. اعضای چنين جوامعی خدشه دار شدن شرف و آبروی خود را دردناكتر ازدست دادن مـال يـا مـرگ عزيزان خود تلقی می كنند. در اين جوامع ناموس را به عنـوان مـلاك و معيـاری بـرای ارزيابی ارزش، اعتبار و جايگاه اعضای خود به حساب می آورند. در يك جامعـه سـنتی، شرف و پاكدامنی زن تنها به خودش تعلق ندارد، بلكـه سـرمايه مشـترك و همگـانی اعضای خانواده و فامیل محسوب می شود.

قتل های ناموسی؛ تعریف و دلایل آن

دلایل قتل های ناموسی

گرچه در وقوع قتل های ناموسی عوامل گوناگونی در سطوح خُرد (فردی)، ميانه (روابط بين شخصی و گروهی)، و كلان (ساختارهای اجتماعی) دخيل اند، اكثر پژوهش های داخلی و خارجی تأكيد ويژه اي بر عوامل فرهنگي و اجتماعي داشته اند، چنان كه مي توان گفت وقوع قتل هاي ناموسي، پيوند تنگاتنگ و نزديكي با ساختارهاي فرهنگی اجتماعي جامعه دارد.

با استناد به اين مطالعات، متغيرهايي نظير باورها و تعصبات شديد قومي قبيله ای، حاكميت باورهاي مردسالارانه و شيخوخيت، سلطة فرهنگ جمع گرايی، ساختار قدرت، وجود سنت های نادرست همسرگزينی و ازدواج، ناموس پرستی، نگرش منفی به زنان و دختران، و...، به ويژه در ميان اقوام ايرانی ساكن در استان های واقع در غرب (آذربايجان غربی، آذربايجان شرقی، اردبيل، كردستان، ايلام)، جنوب (خوزستان، فارس) و شرق (سيستان و بلوچستان) كشور، در وقوع قتل ها نمود بيشتری دارد.

قتل های ناموسی به دلايل مختلفی ممكن است به وقوع بپيونـدد كـه رابطـه جنسـی نامشروع فقط يكی از آنها است، گاه يك سوءظن و شايعه بيجا هم ممكن است به قتـل زنان و دختران بيانجامد. دلايل زيادی برای وقوع قتل های ناموسی ذكر كرده اند؛ از جمله فرار از خانه، ازدواج پنهانی، امتناع از ازدواج اجباری، شايعات و سوءظن؛ هركـدام از ايـن دلايل ممكن است بسته به فرهنگ و سنن آن جامعه با آبرو و شرف مردان در تضاد باشد و منجر به قتل ناموسی شود.

قتل های ناموسی در ایران

وقوع قتل ناموسی، پديده ای نادر نيست. صندوق جمعيت سازمان ملل برآورد كرده است كه در هر سال در سراسر جهان حدود 5000 قتل ناموسی اتفاق می افتد. متأسفانه، هيچ آمار رسمی و دقيقي درباره ميزان شيوع قتل های ناموسی در ايران در دست نيست.

در سالهاd اخير، آمـار موجـود در مراكز فوريت های پليس110 و پليس آگاهي ناجا حكايت از فراوانی آمار قتـل عمـد دارد كه در بين انواع قتل ها، قتل های ناموسی در برخي از استان ها خصوصاً استان های مرزی و غرب كشور آمار نگران كننده ای به خود اختصاص داده كه سهم اسـتان هـای خوزسـتان، كرمانشاه و ايلام بيشتر از ساير نقاط ايران است؛ به طـوری كـه براسـاس نتـايج تجزيـه و تحليل آمار جرائم، وقوع قتل هاي ناموسی در طول 5 سال گذشته (1391 – 1395 )  بـه ترتيب در استان خوزستان شامل 39/1 درصد، كرمانشاه 45/48 درصد و ايلام 40 درصد از كل قتل های واقعه در سطح استان بوده است.

البته اين به آن معنا نيست كه در سـاير استان ها و استان های مركزی ايران، قتل های ناموسی وجود نـدارد؛ در ايـن منـاطق هـم گاهی اين قتل ها انجام می شود، ولی به نسبت استان هـای مـرزی بـه صـورت مـوردی و كم شمار است. در ايران، در ميان انواع قتل ها تقريباً بيشترين نسـبت قتـل در رابطـه بـا مسائل جنسی و ناموسی است و اين نسبت در كل كشور، تا 30 درصد قتل هـا را شـامل می شود.

منابع(References)

بررسی جامعه شناختی نگرش به قتل های ناموسی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در شهر مریوان - محمداسماعیل ریاحی و وحید اسمعیلی - مجله مطالعات اجتماعی ایران - شماره 3 - پاییز 1397

ریشه یابی جامعه شناختی باورهای اجتماعی - فرهنگی موثر بر قتل های ناموسی - طاها عشایری و محمد عجمی - پژوهش های اطلاعاتی و جنایی - شماره دهم - بهار 1394

تحلیل مقایسه ای و اولویت بندی عوامل موثر بر قتل های ناموسی با سایر قتل ها - علی دلاوری و قاسم کوهزادیان - پژوهش های اطلاعاتی و جنایی - شماره سوم - پاییز 1398

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید