معذرت‌خواهی کردن | مهم‌ترین دلایلی عذرخواهی | فواید معذرت‌خواهی کردن | چند توصیۀ مهم برای عذرخواهی

شاید همه ما در لحظاتی با اقرادی برخورد داشته ایم که علیرغم انجام عملی اشتباه از عذرخواهی کردن طفره می روند و سعی می کنند با دلایل مختلف عمل خود را توجیه نمایند.

معذرت می‌خوام: یک جمله دو کلمه‌ای بسیار ساده است که بیان کردنش برای اغلب ما یکی از سخت‌ترین کارهای دنیاست. خیلی از ما حاضر هستیم، ساعت‌ها و حتی روزها برای کار اشتباهی که مرتکب شده‌ایم، توجیه و دلیل بیاوریم؛ توجیه‌هایی که خیلی وقت‌ها خنده‌دار هم به نظر می‌رسند اما تحت هیچ شرایطی حاضر نیستیم که بگوییم: «معذرت می‌خوام.»

معذرت‌خواهی کردن

عذرخواهی فقط یک ژست اجتماعی نیست؛ عذرخواهی پذیرش مسئولیت رفتار و اعمال ماست. کاری است که ما از روی ادب انجام می‌دهیم و نشانه‌ای از درک عاطفی و اجتماعی ماست. عذرخواهی، راهی است برای نشان دادن احترام و همدلی با شخص یا اشخاص آسیب‌دیده و از این‌ رو در روابط بین فردی و روابط اجتماعی بسیار تأثیرگذار است. چه‌بسا مرافعه‌ها و انتقام‌هایی که با یک عذرخواهی ساده رفع‌ و رجوع می‌شوند و برعکس عدم عذرخواهی می‌تواند یک برخورد ساده را به کینه و دشمنی عمیقی تبدیل کند.

بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر عذرخواهی کنند یعنی تائید کرده‌اند که فرد ناشایستی هستند و در ذات‌شان بدی وجود دارد. برخی دیگر هم باور دارند که اگر بعد از مثلا یک اختلاف برای عذرخواهی کردن پیشقدم شوند، تمام گناهان به گردن‌شان افتاده و باید مسئولیت تمام اشتباهات را یک تنه به گردن بگیرند؛ آنها فکر می‌کنند عذرخواهی کردن آنها به فرد مقابل اجازه می‌دهد هیچ بخشی از اشتباه را مربوط به خودش نداند.

در حالیکه یک عذرخواهی صادقانه و خوب ادا شده باعث می‌شود از بیشتر مشکلات بعدی جلوگیری شده و حتی راه حل پیدا شود، بنابراین ارزش‌های مشترک سر جای خود برگشته و احساسات مثبت، بازیابی می‌شوند. فقط باید بدانید چه زمانی و چطور عذر خواهی کنید.

خیلی از افراد احساسات دردناک و بغرنجی در برابر عذرخواهی کردن دارند! بعضی از ما زمانی که بچه بودیم و باعث رنجش و آزار کسی می‌شدیم، مجبورمان می‌کردند تا عذر خواهی کنیم و بعضی از ما نیز، آزادانه و طبق اراده‌ی خودمان عذر خواهی می‌کردیم و بلافاصله بعد از آن هم احساس بهتری داشتیم.

برخی از افراد به راحتی عذرخواهی می‌کنند در حالیکه برای برخی دیگر این کار بسیار سخت است. بسیاری از کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر عقیده داشته باشیم در رابطه‌ای که داریم نیازی نیست هرگز عذرخواهی کنیم، خودمان را در معرض شکست در آن رابطه قرار داده‌ایم.

احتمالا یاد گرفته‌ایم که اگر کسی را تصادفا ناراحت کردیم یا چیزهایی از این قبیل، لازم است عذر خواهی کنیم، اما آیا می‌دانید چرا عذر خواهی کردن واقعا اهمیت دارد و یک عذرخواهی بجا و درست، چه تاثیراتی می‌تواند داشته باشد؟ دانشمندان و روانشناسان دلایل مهمی را در این مورد ارائه کرده‌ و توجیه کرده‌اند که چرا وقتی یک ارزش یا قانون اجتماعی زیرپا گذاشته می‌شود، باید عذر خواهی کرد.

مهم‌ترین دلایلی عذرخواهی

1- عذرخواهی نشان می‌دهد که ما به احساسات شخص دیگر اهمیت می‌دهیم.

2- عذرخواهی نشان می‌دهد که ما مسئولیت رفتار و اعمال خود را بر عهده می‌گیریم.

3- با عذرخواهی از شخص دیگر، احساس نمی‌کنیم که او برای ما تهدیدی هست. به‌ عبارت‌ دیگر با عذرخواهی، از عصبانیت و خشم دیگران مصون می‌مانیم.

4- با عذرخواهی از شخصی که صدمه‌دیده یا به او آسیب رسانده‌ایم، احساسات و ناراحتی آنها را تأیید می‌کنیم.

نتایج مثبت معذرت‌خواهی

برخی از نتایج مثبتی که عذرخواهی با خود به همراه دارد:

1- وقتی یک هنجار اجتماعی را می‌شکنید، از رعایت نکردن نوبت گرفته تا قانون شکنی‌های بزرگ‌تر، با عذر خواهی کردن این را می‌رسانید که شما می‌دانید «قوانین» چه هستند، و موافقید که باید آنها را رعایت کرد. با این کار به دیگران اجازه می‌دهید احساس خطر نکنند، چون می‌فهمند که شما قبول دارید رفتارهای آزاردهنده، پسندیده نیستند.

2- وقتی باعث رنجش کسی می‌شوید با عذرخواهی کردن می‌توانید احترام او را مجددا ارزشمند اعلام کنید و او نیز خواهد فهمید که شما قبول دارید تقصیر شما بوده، نه دیگران، در نتیجه احساس بهتری پیدا می‌کند و احترام و وجهه‌ی خودتان نیز حفظ می‌شود.

3- عذر خواهی کردن به ترمیم روابط کمک می‌کند، باعث می‌شود دوباره درباره‌ی موضوع گفتگو کرده و مجددا نسبت به هم احساس صمیمیت کنید.

4- عذرخواهی صادقانه و بی‌غل و غش باعث می‌شود دیگران بدانند شما بابت اشتباهی که مرتکب شده‌اید غروری ندارید و دیگر آن رفتار را تکرار نخواهید کرد. با عذر خواهی کردن به دیگران القاء می‌کنید که شما کسی هستید که مراقب است به دیگران آزاری نرساند و روی نقاط مثبت شما بیشتر تمرکز خواهند کرد تا روی اشتباهات‌تان.

فواید معذرت‌خواهی کردن

روابط خوب می‌توانند مسکّن‌های قوی برای استرس‌ها و اضطراب‌های ما باشند، اما ناسازگاری و کشمکش هم می‌تواند استرس‌های بزرگی ایجاد کند.

هنر عذر خواهی کردن را به خوبی یاد بگیرید تا بتوانید اثرات منفی اختلاف‌های‌تان را به میزان چشمگیری کم کرده و از استرس در روابط خود دور بمانید، زیرا عذر خواهی کردن به ما کمک می‌کند اختلاف نظرها و کشمکش‌ها را به خوبی پشت سر بگذاریم و رابطه‌مان را مدیریت کنیم. عذر خواهی کردن، لذت بخشیده شدن و شادی را به دنبال دارد و از استرس نیز کم می‌کند. عذر خواهی بجا، رابطه را تقویت کرده، اختلافات بعدی را کم می‌کند و خلاصه اینکه ارزشش را دارد!

چگونه عذرخواهی کنیم؟

1- مشکل را پیدا کنید. آیا حرفی ناجوری زده‌اید؟ آیا به کسی دروغی گفته‌اید؟ آیا به قولی که داده‌اید عمل‌ نکرده‌اید؟ آیا رنجش ایجادشده قدیمی است یا جدید است؟

تا زمانی که ندانید به‌ طور مشخص برای چه موردی باید عذرخواهی کنید، عذرخواهی شما چیزی را حل نمی‌کند. گاهی ممکن است شما رفتار نادرستی انجام نداده باشید اما در طرف مقابلتان احساس ناخوشایندی ایجاد شده باشد. به‌ هر حال اول باید بفهمید که مشکل کجاست و برای چه قرار است عذرخواهی کنید.

2- مسئولیت اشتباه خود را بپذیرید. وقتی قرار است در مورد رفتار یا حرفی عذرخواهی کنید مهم است که مسئولیت اشتباه خود را به‌تمامی بپذیرید و سعی نکنید بخشی از مسئولیت را به گردن طرف مقابل بیندازید. اگر عذرخواهی تمام و کمال نباشد خود نوعی توهین است. عذرخواهی همراه با توجیه و بهانه آوردن دیگر عذرخواهی نیست.

ممکن است افراد یا عوامل دیگری هم در آن اشتباه دخیل باشند اما شما نمی‌توانید به خاطر آنها نیمه نصفه عذرخواهی کنید. شما باید با پذیرفتن مسئولیت کامل اشتباه یا تقصیر رخ‌داده عذرخواهی کنید.

3- به‌صراحت و با بیان روشن عذرخواهی کنید. مهم است که زمان عذرخواهی اول موضوع و دلیل عذرخواهی را بیان کنید و سپس با بیان روشن و واضح به خاطر آن عذرخواهی کرده و بخواهید که عذرخواهی‌تان پذیرفته شود. مثلاً اگر با رفتار خود کسی را رنجانده‌اید بگویید که به خاطر فلان رفتار مشخص از شما عذر می‌خواهم و امیدوارم که عذرخواهی مرا بپذیرید.

4- عذرخواهی‌تان را بنویسید. اگر امکان مکالمه رودررو وجود ندارد یا نمی‌توانید مستقیم عذرخواهی کنید می‌توانید با نوشتن نامه‌ای برای فرد مورد نظر و بیان همه حرف‌هایی که دوست داشتید رودررو به او بگویید از او عذرخواهی کنید. اگر با نوشتن راحت نیستید می‌توانید صدایتان را ضبط کنید. این کار نه‌تنها به شما کمک می‌کند وقتی طرفتان را دیدید یادتان بماند که چه چیزهایی به او بگویید، بلکه می‌توانید اگر خجالت می‌کشید آن را به طرفتان بدهید.

اما همیشه یادتان باشد که بهترین و مؤثرترین روش، عذرخواهی مستقیم و رودررو است.

5- جبران کنید! عذرخواهی هیچ‌گاه نمی‌تواند جبران کامل عمل یا رفتار اشتباه شما باشد. بنابراین باید بتوانید پس از عذرخواهی از انجام مجدد آن رفتار یا عمل یا حرف اشتباه خودداری و پرهیز کنید. در واقع تصحیح و اصلاح رفتار یکی از نتایج عذرخواهی صادقانه است. همچنین به‌طور موردی هم اگر اشتباه شما موجب خسارتی در فرد مقابل شده در پی جبران آن برآیید. این‌گونه با جبران خسارت وارده به فرد یادتان می‌ماند که آن اشتباه را دوباره تکرار نکنید.

6- برای جبران اشتباهتان فرصت بخواهید. پس از عذرخواهی از فرد مورد نظر بخواهید تا فرصت دوباره‌ای برای جبران اشتباه شما بدهد. این کار باعث می‌شود فرد مقابل قدرت لازم را برای غلبه بر موقعیت به‌طور واقعی احساس کند.

7- صبور باشید. اگر عذرخواهی‌تان پذیرفته نشد از فرد مقابل به خاطر شنیدن حرف‌هایتان و اجازه دوباره برای عذرخواهی مجدد در آینده تشکر کنید. مثلاً بگویید که «درک می‌کنم که آن‌ قدر از دستم ناراحت هستید که نمی‌توانید عذرخواهی مرا بپذیرید اما از این که اجازه عذرخواهی به من دادید تشکر می‌کنم و منتظر می‌مانم تا نظر شما برای پذیرفتن عذرخواهی‌ام عوض شود.»

گاهی اوقات افراد برای پذیرش عذرخواهی و بخشیدن نیاز به آرام شدن و زمان دارند. شما با صبوری این فرصت را به آنها بدهید.

8- روی حرفتان بمانید.  عذرخواهی واقعی باید تصمیمی را به دنبال داشته باشد. برای اثبات جدی بودن عذرخواهی باید همیشه روی قولتان بمانید. در غیر این صورت، عذرخواهی معنای خود را از دست می‌دهد و جلب اعتماد مجدد بسیار سخت‌تر و برخی اوقات غیرممکن می‌شود.

چند توصیۀ مهم برای عذرخواهی

1- عذرخواهی بهتر است در خلوت شما و فرد مقابل انجام شود. این کار نه‌تنها احتمال تاثیر گذاشتن افراد دیگر را روی تصمیم فرد کمتر می‌کند، از استرس و اضطراب شما نیز می‌کاهد. اما اگر در حضور دیگران فرد را ناراحت کرده باشید، عذرخواهی باید در میان جمع انجام شود تا تأثیرگذار باشد.

2- از زبان بدنی آرام و متواضعانه استفاده کنید. دست‌به‌سینه ایستادن یا با انگشت اشاره کردن باعث می‌شود فرد مقابل حالت دفاعی به خود بگیرد. البته اگر واقعاً خود را مقصر بدانید و عذرخواهی شما صادقانه باشد زبان بدن شما این را به‌خوبی منتقل می‌کند.

3- از به کار بردن کلمه «اما» خودداری کنید (مثلاً نگویید معذرت می‌خواهم اما...) چون این کلمه نشان می‌دهد که معذرت نمی‌خواهید. همچنین نگویید که «معذرت می‌خواهم که چنین احساسی دارید» یا «معذرت می‌خواهم که ناراحت شدی.» بلکه برای کاری که کردید معذرت بخواهید. با این جملات این‌ طور به نظر می‌رسد که انگار فرد مقابل را متهم می‌کنید و این معذرت‌خواهی واقعی نیست. پس به احساسات  طرف مقابل ارزش بدهید و مسئولیت کار خود را قبول کنید.

4- عذرخواهی همیشه عذرخواهی دیگری را به همراه دارد. یا از طرف شما برای چیز دیگری که یادتان افتاده یا از طرف مقابل. پس برای پذیرفتن عذرخواهی و بخشیدن نیز آماده‌ باشید.

5- هنگام عذرخواهی از طرف مقابل نپرسید که هنوز از دستتان عصبانی / ناراحت است یا نه. این کار باعث می‌شود احساسات ناخوشایند دوباره در وی سرباز کند و پذیرش عذرخواهی شما به تعویق بیفتد.

6- بعد از انجام عذرخواهی زمانی را به خودتان اختصاص دهید تا بتوانید ضمن تجزیه‌ و تحلیل رفتارتان با احساسات ناشی از آن کنار بیایید. این کار باعث می‌شود در موقعیت‌های مشابه عاقلانه‌تر و درست‌تر رفتار کنید.

7- یادتان باشد عذرخواهی از افراد کوچک‌تر یا پایین‌دست شما به‌مراتب مهم‌تر و سخت‌تر اما مفیدتر از عذرخواهی از افراد بزرگ‌تر و بالادست شماست.