راهکارهایی برای حرفه ای شدن در کسب و کار

حرفه‌ای‌بودن مفهومی کلی است که در تمامی حوزه‌های زندگی انسان، جاری است.

نقشه ی راه حرفه ای شدن

هر آنچه هستی، بهترین باش. حرفه ای بودن و اشراف همه جانبه به امور، از جمله مواردی است که در تمامی پدیده های اجتماعی و حوزه های حیات بشر جریان دارد و بخشی جدایی ناپذیر از زندگی انسان به شمار می رود.

حرفه ای بودن در مفاهیم و پدیده های گوناگون چه در سطح فردی و چه در سطوح اجتماعی مطرح است؛ اخلاق حرفه ای، کسب و کار حرفه ای، شغل حرفه ای، سازمان حرفه ای، دولت حرفه ای، سیاست و دیپلماسی حرفه ای، کشور حرفه ای، فرهنگ حرفه ای، و...همگی از کلید واژگان آشنا در فرهنگ لغات حرفه ای بودن هستند.

افراد حرفه ای دیدی جامع نگر و نگرشی کامل بر مسائل مختلف دارند و از راه تجربه و کسب دانش قادرند که به موضوعات احاطه ی جامعی داشته باشند. آنها به دلایل متعدد از جمله هدفمندی، دارای دغدغه های گوناگون هستند و این دغدغه بر میزان اشراف آنها بر مسائل می افزاید. در کارها قاطعانه و با جدیت عمل می کنند، تجربه ای ارزشمند دارند، به مسائل مرتبط با خود اشراف فکری دارند و مدام در حال یادگیری هستند. بهره وری کار حرفه ایها بسیار بالا است و می توانند با کمترین هزینه بیشترین دستاوردها و ارزشها را خلق کنند. آنها منافع بسیاری برای جامعه دارند و اینها تنها گوشه ای از مزایای بی شمار حرفه ای بودن است.

اما چگونه می توان حرفه ای شدن را به دست آورد؟

حرفه ای شدن را می توان به صورت علمی آموخت. مدل کسب مهارت دریفوس از جمله مدلهای موجود در زمینه ی مهارت آموزی، پرورش شایستگیها و تبدیل شدن از فردی بی تجربه به انسانی حرفه ای است.

با اکتفای صِرف به دانش اندوزی نمی توان مهارت آموزی کرد. حرفه ایها تنها باهوشتر، داناتر یا سریعتر از غیر حرفه ایها نیستند بلکه، تفاوت عمده ی آنها از غیر حرفه ایها، در نوع دیدگاهشان و نوع جهان بینی آنها و نیز رویکردشان در قبال مسائل و مشکلات مختلف است.

برادران دریفوس در اوایل دهه ی 1980 میلادی یک الگوی 5 مرحله ای برای حرفه ای شدن را پی ریزی کردند که در ادامه به آن می پردازیم.

سطوح 5 گانه ی مهارت

1. مبتدی ها یا نوآموزان

هدف اصلی افراد مبتدی این است که نیازها و وظایف فوری را برطرف کنند. از آنجا که آنها تجربه ی قبلی کافی ندارند، تا حدی سست بوده و به موفقیتهای ابتدایی دل می بندند. آنها نیاز به دستور العملهای شفاف و رویه های غیرمبهم دارند تا همان قواعد را عیناً پیگیری کنند. درست مانند نوعروسان که برای آشپزی دست به دامان دستورهای غذایی کتابهای آشپزی می شوند و مو به مو موارد را دنبال می کنند، آنها نیز تنها پیگیر دستورات و قواعد هستند و برای چیزهای دیگر احساس مسئولیت نمی کنند.

برای ارتقای مبتدیها می بایست آنها را از نزدیک مورد نظارت قرار داد و دقت کرد که اعمالشان تا حد امکان در راستای تحقق اهداف دستوری باشد. بنابراین، پیشرفت مبتدیها در گرو تدوین قواعد و دستورالعملها و شیوه نامه ها است.

2. تازه کارهای پیشرفته

تازه کارهای پیشرفته نیز از قواعد پیروی می کنند. اما قادرند این قواعد را بر حسب شرایط و زمینه های مختلف و مشابه نیز به کار برند. بدین رو، قوانین سفت و سخت برای آنها تنها نقش راهنمای عمل را دارند. آنها چیزهای جدید را امتحان می کنند، اما همچنان در رفع مشکلات ضعیف هستند. تمرکز تازه کارها درست مانند مبتدیها بر تکمیل وظایف است.

برای ارتقای این قبیل افراد می بایست آنها را با شرایط واقعی البته محدود و کنترل شده مواجه ساخت تا کسب تجربه کنند (البته هر چه می توانید مفاهیم پیچیده را برای آنها ساده کنید تا با مشکلات زیادی رو به رو نشوند.)

3. شایسته ها

افراد شایسته قادرند تا قواعد و راهنماهای پیچیده را ساده سازی و بر حسب ارتباط و اولویت دسته بندی و طبقه بندی کنند و بر اساس آن الگوهای مفهومی استخراج کنند. آنها می توانند از سد مشکلات عبور کنند و برای مسائل راه حل بیابند، آنها بر اساس برنامه ریزی و تجارب پیشین خود عمل می کنند. آنها توان تصمیم گیری دارند و مسئولیت دستاوردها و نتایج خود را می پذیرند.

برای ارتقای افراد شایسته باید آنها را در معرض انواع مختلف شرایط جامع و واقعی قرار داد. آنها قادرند که میان مفاهیم پراکنده، ارتباطی منطقی بیابند و به الگویی یکپارچه برای عمل و حل مسائل دست یابند.

4. افراد حاذق

افراد حاذق نه تنها می توانند الگوهای مفهومی بسازند بلکه، قادرند که یک چارچوب مفهومی جامع از مهارتهای خود ایجاد کنند تا مورد تقلید و پیروی سایرین قرار گیرد. آنها جامع نگرند و از اطلاعات بسیار ریز پرهیز می کنند. افراد حاذق نسبت به عملکردها و شایستگیهای خود آگاهند و می توانند رفتار خود را بر حسب آن تنظیم کنند، بنابراین از تفکر تدبیری برخوردارند.

آنها همچنین قادرند تا از تجارب دیگران بهره برداری کنند و با تفسیر دقیق قواعد از آن پند و راهنمایی بگیرند. تفکر استراتژیک در اینگونه افراد موجب می شود که بتوانند بسته به شرایط و موقعیت عمل کنند.

برای ارتقای افراد حاذق نیاز به تمرین است. قوانین، خط مشی ها و دستوراتِ بخشنامه ای تنها موجب سرکوب مهارتهای آنها می شود. تخصص از طریق دانش عملیاتی به دست می آید و آنها تخصص خود را از راه تجربه ی آزادانه به دست می آورند.

5. متمایز بودن حرفه ای ها

وجه تمایز حرفه ایها در فراست و قوه ی فرصت یابی آنها نهفته است، آنها بینشی عمیق دارند و تنها کارهایی را انجام می دهند که کارآمد و اثربخش باشد. صرفاً در انجام کارهایشان به برنامه ریزی یا تحلیل پناه نمی برند. در حالی که افراد حاذق می توانند مشکلات را شناسایی کنند، حرفه ایها قادرند که با فراست بالای خود این مشکلات را بر حسب شرایط حل کنند. آنها به سادگی قادرند که الگوه را از میان پیچیدگی ها استخراج کنند.

هر چند حرفه ایها افرادی شهودی هستند اما از بیان نحوه ی رسیدن به نتایج ابا دارند. به ظاهر حرفه ای بودن در این مرحله ختم می شود. اما مسیر حرفه ای شدن راهی بی پایان است.

کاربرد مدل ردیفوس

چگونه می توان مدل دریفوس را در زندگی روزمره گنجاند و آن را به کار بست؟ در ادامه به برخی از نکات مهم در این خصوص پرداخته می شود. فرایند مهارت آموزی را حتی المقدور مولد و کارآمد کنید. مهارت آموزی کلید اشتغال پایدار و موفقیت جامعه است و موجب ارتقای شایستگیهای افراد می شود، لذا فرایندی مولد است. زمانی که افراد آگاهی مناسبی در خصوص سطح مهارتها و استعدادهای خود داشته باشند، می توانند با دقت بهتری به مدیریت بر خویشتن و یا رهبری دیگران بپردازند. برای مثال اگر می خواهید که مبتدیها در بهترین حالت خود ظاهر شوند، باید قواعد شفافی را برایشان تدوین کنید.

در مقابل، قواعد و دستورالعملها موجب کاهش عملکرد افراد حرفه ای می شود و نباید آنها را در قید و بند قوانین انداخت. بدین رو، برحسب شایستگیهای افراد، آنها را رهبری و مدیریت کنید.

منبع: چهل گفتار پیرامون ارتقای مهارتهای شخصی در کسب‌وکار - پرویز درگی