کلاهبرداری پانزی چیست؟
پانزی یک شیوه کلاهبرداری برای جذب سرمایه‌گذاران است تا از این طریق افراد را با تبلیغ سودهای غیرمتعارف و نجومی به دام انداخته و در نهایت کلاهبردار با پول بسیاری که به جیب زده متواری می‌شود.
پانزی ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار خواهد کرد و سودهای نجومی و تضمینی به سرمایه‌گذاران خواهد داد برای اعتماد سرمایه گذاران در ابتدا از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به دلیل اشباع شدن و عدم وجود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود.
ترفند کلاهبرداری پانزی بر اساس اسم چارلز پانزی که برای استفاده از این روش در سال ۱۹۲۰ بدنام شده بود انتخاب شده‌است. پانزی این سیستم را اختراع نکرده بود اما عملیات او چنان پولی را به خود جذب کرد که اولین موردی بود که در سرتاسر ایالات متحده شناخته شد.
سیستم پانزی ابتدا بر اساس خرید و فروش همزمان کوپن‌های بین‌المللی تمبر پستی بود، اما او به زودی پول سرمایه‌گذاران را برای پشتیبانی پرداخت به سرمایه‌گذاران قبلی و خودش بکار گرفت.
معمولاً کلاهبرداری ترفند پانزی سوژه های جدید خود را با نمایش سود‌هایی که دیگر سرمایه‌گذاری‌ها نمی‌توانند پرداخت کنند فریب می دهند. بنابه گفته کلاهبرداران سودهای پرداختی به‌طور غیرعادی با دوام و مقدار آن زیاد می باشد. برای حفظ حیات سیستم پانزی و این عایدی و پرداخت سود به سرمایه‌گذاران می بایست روند جذب افراد جدید ادامه دار باشد.
تشخیص طرح‌های پانزی کار سختی نیست، مهم‌ترین شاخصه این طرح‌ها سودهای نجومی تضمینی و ناشناس بودن است اما با وجود این شاخص های عینی و روشن در بسیاری از موارد افراد در دام این طرح افتاده و وقتی متوجه می شوند که فریب خورده اند که اندک سرمایه خود را از دست می دهند.
ترفندی که طراح پانزی استفاده می کند وعده سرمایه گذاری در بورس، مسکن، ارز دیجیتال، ارزهای خارجی یا طرح های تحقیقاتی و فروش و هر نوع دیگری که به فکرشان برسد، پول های قربانیان را جمع کرده و به آنها وعده سودهای بزرگ می دهد در این مدل کلاهبرداری ممکن است تا مدتی هم از پول افراد جدید سود افراد قبلی را بپردازند ولی از یک جایی به بعد امکان پرداخت سود وجود ندارد و کلاهبردار بزرگ غیب می شود.
در بیشتر مواقع افراد قشر متوسط و حتی ضعیف در دام طراح پانزی گرفتار می شوند زیرا تصور می کنند با اندک سرمایه خود می توانند در مدت کوتاهی ثروتمند شوند به همین دلیل این افراد اندک سرمایه خود خودرو، طلا و حتی خانه کوچک خود را می فروشند به این امید که به سود بالایی دست می یابند اما دریغ از سود و هزار افسوس از مال رفته.
شاخصه ها و ویژگی های کلاهبرداری پانزی
کلاهبرداری پانزی می تواند در ارزهای دیجیتال، بورس، معاملات ملکی، سرمایه گذاری خارجی و … انجام شود اما در تمامی این مصادیق کلاهبرداری پانزی برخی ویژگی ها مشترک است و با کمی دقت در آن ها اشخاص می تواند از به تحمل زیان گزاف جلوگیری کنند.
الف- تبلیغات تطمیع کننده
کلاهبرداران طرح پانزی عموماً تبلیغات گسترده ای ندارند و سعی می کنند تا با بهره گیری از فضای مجازی تبلیغات خود را منتشر کنند اما عموم تبلیغات ایشان توسط مشتریان خود انجام می شود.
در واقع به مانند کلاهبرداری در شرکت های هرمی، که هر عضو با معرفی عضو جدید سهم می برد در کلاهبرداری پانزی افراد با خوشحالی و ذوق عامل تبلیغات طراح پانزی می شوند و با معرفی کار کلاهبردار پانزی و گفتن اینکه “ماهیانه N درصد سود پرداخت می کند و من الان یکساله دارم سود می گیرم” عملاً قربانی دیگر در تور کلاهبردار پانزی انداخته اند.
ب- واریز سود های توافق شده در تاریخ های معین شده
مطابق با قراردادی که طراح پانزی در حضور یک وکیل دادگستری منعقد می کند، سرمایه پذیر، متعهد به پرداخت سود ماهیانه مشخص می شود و این سود را مطابق با توافق پرداخت می کند.
چند ماه می گذرد و سود مطابق با نظم مشخص شده، پرداخت می شود و به مرور اعتماد سرمایه گذار جلب می شود و حتی ممکن است سرمایه اولیه خود را بیشتر و دیگران را ترغیب به سرمایه گذاری کند.
پ- دادن رزومه از سرمایه گذاران
کلاهبردار پانزی سعی می کند تا در جلسه جلب اعتماد سرمایه گذار به هر لطایف الحیلی متوسل شود تا سرمایه گذاری به سرمایه گذاری روی آورد ممکن است با معرفی برخی از مشتریان خود از جمله بازیگران، فوتبالیست ها و … و حتی نام بردن از حجم کلان مبالغ سرمایه گذاری شده بر اهمیت کار خود بیفزاید و مشتریان را ترغیب به سرمایه گذاری کنند بدون آنکه حتی نمونه سند اصلی با جلسه ای میان سرمایه گذاران ترتیب دهد.
ت- نداشتن شفافیت در موضوع سرمایه گذاری
در مثال بالا که در خصوص صادرات زعفران بود، کلاهبردار پانزی هیچ وقت از چگونگی فعالیت خود و اینکه به چه نحو زعفران را خریداری می کند و به چه طریق صادرات می کند، سخن نمی گوید صرفاً با نشان دادن نمونه کارهای خود که بعضاً در دفترش وجود دارد بیان می کند که ما این کار را به کشورهای اروپایی یا حوزه خلیج فارس ارسال می کنیم.
اما اینکه تاجر آن طرف کیست و بایست به چه مبلغی بفروشد و یا اینکه حجم صادرات و واردات چقدر است و از کدام گمرک انجام می شود، حرفی نمی زند چون هر چقدر کلاهبردار پانزی اطلاعات بیشتری در اختیار سرمایه گذاران قرار دهد، احتمال فروپاشی زودهنگام طرح وجود دارد.
ث- جعل عناوین
عموماً طراحان کلاهبرداری پانزی یا دکتر هستند یا مهندس، پس از این دو قاعده خارج نیست چون دیگر نیازی به صدا کردن نام خانوادگی ندارند هر چند نام خانوادگی این اشخاص نیز جعلی است.
ج- محل دفتر یا شرکت
انسان مجذوب زیبایی می شود پس اولین فاکتور در جذب مشتریان، بودن یک دفتر شیک، رفت و آمد ارباب رجوع، منشی خانم، معطلی در پشت اتاق کلاهبرداری پانزی (آقای دکتر یا مهندس) همه و همه می تواند بر جللب اعتماد سرمایه گذار اثر گذار باشد.
پس صرفاً گول این موارد را نخورده و خود مستقلاً نسبت به استعلامات مربوطه و نوع فعالیت کلاهبردار پانزی اقدام کنید تا مادامی که از صحت و سقم ادعاهای ایشان مطمئن نشده، اقدامی برای سرمایه گذاری نکنید.
نمونه‌هایی از پانزی در ایران
احمد حاتمی‌یزد، مدیرعامل اسبق بانک صادرات و عضو سابق کمیته بازنگری و تدوین قوانین پولی و بانکی کشور است. او در گفتگو با «شرق» نمونه‌هایی از بازی پانزی در ایران را بررسی می‌کند. به گفته او زمان جنگ، دو مؤسسه با نام‌های «بعثت» و «نبوت» با نام روش مضاربه از مردم پول می‌گرفتند و وعده سودهای بزرگ می‌دادند. خب؛ سرنوشت این‌ها مانند بیشتر مؤسسه‌هایی که ترفند پانزی می‌زنند، به شکست انجامید.
در دهه ٨٠ هم دو مؤسسه قرض‌الحسنه «جی» (نام محله‌ای در اصفهان) و «محمد رسول‌الله» با این روش پیش رفتند که این‌ها هم شکست خوردند. آن زمان من مدیرعامل بانک صادرات بودم که از من خواستند بدهی «محمد رسول‌الله» را بپردازم، اما واقعیت آن بود که آن روش ما را هم ورشکست می‌کرد. همان زمان مؤسسه «قوامین» که مؤسسه‌ای غیرمجاز بود با بانک مرکزی یک معامله کرد؛ آن‌هم اینکه مشکلات این مؤسسه را حل کند و در عوض خودش از بانک مرکزی مجوز بگیرد.
دیدگاه