سال گذشته افت‌وخیزهای فراوانی را در بازار ارز شاهد بودیم و در اوایل سال جاری به دلایلی چون امیدواری به احیای برجام، دلار تا ۲۴ هزار تومان نیز سقوط کرد. در فصل پاییز با شدت گرفتن بدبینی‌ها به نتایج مذاکرات برجام، دلار توانست از کانال ۳۰ هزارتومان هم عبور کند. پس از مدتی با شروع زمزمه‌های آغاز مذاکرات، قیمت دلار شروع به ریزش تدریجی کرد تا پایان سال که هرچه اخبار امیدوارکننده‌تری از مذاکرات انتشار می‌یافت، نرخ دلار هم کاهشی‌تر می‌شد؛ اما اکنون در نخستین ماه از سال ۱۴۰۰ با وجود اخبار ضد و نقیضی که از برجام به گوش می‌رسد، نرخ دلار در حال عبور از ۲۷ هزار تومان است.
گفتنی است طی چند روز اخیر، جریان یافتن اخبار جدید، نوسانات شدیدی را در این بخش موجب شده است؛ نخست انعکاس آزادسازی بخش بزرگی از منابع ارزی ایران در رسانه‌ها و دیگر اظهار بدبینی بلینکن نسبت به روند مذاکرات برجام به رشد هیجانی نرخ دلار انجامید و به عبارتی، مسیر دلاری کشور را تغییر داد.
توقف مذاکرات وین
یکی از موضوعاتی که این روزها بر بازار دلار سایه انداخته، ادامه یا توقف مذاکرات برجامی است. دور هشتم مذاکرات رفع تحریم‌ها که از اوایل دی‌ماه سال گذشته آغاز شد، بیستم اسفند ۱۴۰۰ به پیشنهاد مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا وارد یک دوره تنفس شد و مذاکره‌کنندگان برای مشورت‌های سیاسی به پایتخت‌های خود بازگشتند.
درحالی‌که در این دور از مذاکرات، اخبار مثبتی به گوش می‌رسید و امیدواری‌ها به توافق هسته‌ای به اوج خود رسیده بود، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه روز دوشنبه پانزدهم فروردین‌ماه در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: اگر مکثی در روند مذاکرات وین دیده می‌شود، به دلیل زیاده‌خواهی طرف آمریکایی است و وزارت امور خارجه در جهت کسب عالی منافع ملت و رعایت خطوط قرمزها با قدرت و منطق عمل می‌کند و هرگز زیر بار زیاده‌خواهی آمریکا نخواهیم رفت و درصورتی‌که کاخ سفید واقع‌بینانه رفتار کند، توافق دست‌یافتنی است.
همچنین «ندو پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در حالی که تا پیش از این از رو به پایان بودن زمان برای بازگشت متقابل به تعهدات برجامی سخن می‌گفت، این بار اعلام کرد توپ مذاکرات وین در زمین واشنگتن است و هنوز معتقدیم زمان برای حل اختلافات باقی‌مانده ما وجود دارد.
با این اوصاف، سیگنال‌هایی که امسال از فضای سیاسی به گوش می‌رسد، معامله‌گران بازار ارز را به این باور رسانده که ادامه مذاکرات و احتمال رسیدن به توافق هسته‌ای دور از انتظار است.
آزادسازی دلارهای بلوکه شده
برخی از منابع خبری طی یکی دو روز اخیر مدعی شده‌اند که هفت میلیارد دلار از ارزهای مسدودی ایران، به شیوه انتقال بانکی به حساب‌های ایران واریز می‌شود. بر اساس این توافق که به امضا و قطعیت رسیده است، چارچوب و فرآیند لازم برای رفع مسدودی بخش قابل‌توجهی از منابع ارزی مسدود شده ایران، مشخص شده و مورد توافق طرفین قرار گرفته است. طبق این فرآیند، وجوه مسدودی در یک بازه زمانی مشخص طی چند هفته در حساب‌های ایران وصول خواهد شد.
از طرفی «شهریار حیدری» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، گفته است: برخی از کشورهایی که منابع ارزی ما در آنجا مسدود شده است، تقریباً مدیریت می‌کنند تا پس از انجام توافق، منابع ارزی ایران را آزاد کنند. پس از انجام توافق، دیگر دلیلی برای بلوکه کردن وجود ندارد؛ اگر هم توافق صورت نگیرد، باز ممکن است مانند چند سال گذشته بهانه‌هایی بیاورند؛ اما چون متوجه شده‌اند که تا حدودی توافق نزدیک است، یک مقدار انعطاف نشان داده‌اند. امیدوارم با توجه به شرایط کنونی، منابع ارزی که متعلق به ما و حق کشورمان است، هرچه زودتر از طریق رابطه بین بانکی آزاد شود.
در این حال نشر چنین اخباری توانست روند افزایش نرخ دلار را تا حدودی کنترل کند؛ اگرچه افزایش وجود داشته اما کندتر شده است.
تخمین کارشناسان از آینده دلار
اما کارشناسان اقتصادی درباره شرایط کنونی بازار دلار و دلایل افت و خیز آن چه می‌گویند؟
«عباس علوی راد» کارشناس اقتصادی، با بیان اینکه تردیدی وجود ندارد که معکوس شدن روند کاهشی قیمت دلار و خیز خزنده به کانال ۲۸ هزار تومان مبتنی بر فعل و انفعالات بنیادی اقتصاد ایران نیست، اظهار می‌کند: موضوع روشن است؛ کندی روند مذاکرات هسته‌ای و توقف آن، درست پس از زمانی که طرفین به نزدیک‌ترین لحظه برای توافق در پس چند دور مذاکرات پیچیده و دشوار رسیده بودند، انتظارات کارگزاران اقتصادی را تا حدودی تغییر جهت داده است.
وی اضافه می‌کند: مهم‌ترین رویدادی که متن آن می‌تواند بر میزان نوسان و جهت تغییرات قیمت دلار در افق سال ۱۴۰۱ مؤثر واقع شود، نتیجه مذاکرات هسته‌ای خواهد بود.
این کارشناس اقتصادی درباره پیش‌بینی قیمت دلار با توجه به طولانی شدن مذاکرات، می‌گوید: اگر شرایط فعلی و بی‌خبری مذاکرات هسته‌ای ادامه پیدا کند، در کوتاه‌مدت ورود قیمت دلار به کانال ۳۰ هزار تومان هم محتمل است؛ اما در صورت شکست مذاکرات، سرعت رسیدن قیمت دلار به کانال ۳۰ هزار تومان سریع‌تر خواهد بود. بااین‌همه درهرصورت قیمت دلار در سال ۱۴۰۱ ظرفیت جهش‌های سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ را نخواهد داشت.
دلار در محدوده‌ای بین ۲۵ تا ۲۷ هزار تومان توقف خواهد داشت
«احمد شاکران» کارشناس اقتصادی نیز در این باره می‌گوید: نرخ دلار با تأثیرپذیری از مذاکرات هسته‌ای تا ۲۴ هزار تومان هم افت داشته و در زمان‌های اوج، نهایتاً به ۳۰ هزار تومان رسیده است.
وی می‌افزاید: حال در صورت تحقق برجام یا شکست آن، به نظر می‌رسد قیمت دلار در محدوده‌ای بین ۲۵ تا ۲۷ هزار تومان توقف خواهد داشت؛ زیرا این میانگین، محدوده‌ای است که معمولاً قیمت دلار روی آن مقاومت کرده؛ هرچند در زمانی‌هایی به میزانی اندک، پایین‌تر یا بالاتر رفته است.
این کارشناس تصریح می‌کند: البته اگر توافق انجام گیرد، قطعاً ثبات نرخ دلار بیشتر و طولانی‌تر هم خواهد بود و کمتر با نوسانات این‌چنینی روبه‌رو خواهد شد.
به گفته شاکران، اگر توجه داشته باشیم در زمان‌هایی هم که قیمت دلار تا ۲۴ هزار تومان افت داشته، قیمت اقلام و کالاها تغییر چندانی با دلار ۳۰ هزار تومانی ندارد؛ بنابراین ریشه و دلیل مسئله گرانی و تورم موجود، دلار نیست، بلکه اصل مدیریت صحیح بر اموری چون عرضه کالا و ممانعت از فسادهای اقتصادی است.
آزادسازی دلارهای بلوکه شده در کاهش نرخ دلار مؤثر خواهد بود
همچنین «امیر هرتمنی» اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه، اظهار می‌کند: انجام مذاکرات بیشتر از هرچه، تأثیرات روانی بر بازارهایی مانند ارز دارد وگرنه نمی‌توان از آن به عنوان دلیل اصلی تغییر شرایط بازار نام برد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا توقف مذاکرات، گرانی دلار را موجب شده است، می‌گوید: گرانی و شرایط اقتصادی باعث می‌شود که در زمان‌هایی مردم برای حفظ قدرت خرید خود وارد بازارهایی شوند و تقاضای زیاد، موجب بر هم ریختن تعادل آن بخش شود.
این اقتصاددان خاطرنشان می‌کند: اکنون هم مردم با چنین رفتاری تقاضا را در بازار دلار بالا برده‌اند و به افزایش نسبی قیمت‌ها دامن زده‌اند. ادامه این شرایط و یا توقف آن بستگی دارد که بانک مرکزی از چه تدابیری استفاده کند.
هرتمنی، در رابطه با تأثیر آزاد شدن دلارهای بلوکه شده بر شرایط این بازار می‌گوید: قطعاً ورود این دلارها به کشور در کاهش نرخ دلار مؤثر خواهد بود؛ اما مسئله طریقه برداشت ایران و چگونگی خرج کردن آن است که باز هم بستگی به سیاست‌های دولتمردان دارد.
دیدگاه