یکی از مهم ترین موانعی که در راستای حمایت از مالکیت معنوی افراد وجود دارد، آن است که اشخاص دیگر، با کپی کردن طرح های صنعتی دیگران، حقوق و مزایای مخترعان اصلی طرح های صنعتی را تضییع نمایند و به همین دلیل، در طی سال های اخیر، نیاز مبرمی به حمایت های قانونی از مخترعان و مبتکران طرح های صنعتی احساس شده است؛ به نحوی که ایشان بتوانند به آسانی، طرح های صنعتی خود را به ثبت برسانند تا دیگران، از آن سوء استفاده نکنند .
اما قوانین حمایتی از اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری، زمانی کارایی خواهند داشت که ضمانت های اجرایی در خصوص جرایم ارتکابی این حوزه نیز وضع کرده باشند و به عبارت دیگر، کپی کردن طرح های صنعتی، قابل شکایت و رسیدگی در دادگاه بوده و پس از اثبات جرم کپی طرح صنعتی ، متخلف، به مجازات های ذکر شده در قانون، محکوم گردد. بنابراین، پرداختن به مجازات کپی طرح های صنعتی و نحوه شکایت و رسیدگی به جرم کپی طرح صنعتی، بسیار مهم است .
در همین راستا ، قصد داریم موضوعاتی از جمله جرم کپی طرح صنعتی، مجازات جرم کپی طرح صنعتی، نحوه شکایت از جرم کپی طرح صنعتی و نیز نحوه رسیدگی به مجازات جرم کپی طرح صنعتی را مورد بررسی قرار دهیم .
جرم کپی طرح صنعتی
- بر اساس قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری، طرح صنعتی تعریف شده و مشخصات آن ذکر شده است که بر اساس ماده 20 این قانون، " هر نوع ترکیب خطوط ، ترکیب رنگ ها و هر گونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ ها و یا بدون آن، به طوری که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر بدهد، طرح صنعتی می باشد" که این طرح ها ، مانند ثبت اختراع در ایران ، طی تشریفات خاصی باید به ثبت برسند.
- بنابراین، زمانی که شخصی، یک کالای صنعتی و یا یک کالای مربوط به صنایع دستی را بر اساس این ماده، تهیه و تولید می کند؛ به نحوی که شامل یک طرح صنعتی جدید و بدیع می شود، می بایست حمایت هایی از وی به عمل آید، تا سایر افراد، نتوانند با کپی کردن این طرح صنعتی، برای خود منافعی را به دست آورده و از این طریق، حقوق مخترع طرح صنعتی را تضییع نمایند .
- اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود، آن است که آیا کپی کردن طرح صنعتی، که قبلا توسط سایر اشخاص و یا شرکت های تجاری به ثبت رسیده است، جرم می باشد ؟ آیا در قانون، برای کپی طرح های صنعتی، مجازات نیز پیش بینی شده است ؟ برای پاسخ دادن به این سوالات، لازم است به قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 توجه نمود. بر اساس ماده 28 این قانون، ثبت طرح صنعتی توسط افراد یا شرکت ها، حقوقی را برای آنان ایجاد می کند؛ از جمله اینکه :
الف ) بهره برداری از هر طرح صنعتی ثبت شده در ایران، مشروط به موافقیت مالک آن است ؛
ب ) بهره برداری از طرح صنعتی ثبت شده، شامل انجام اقداماتی از قبیل ساخت، فروش و یا وارد کردن اقلام حاوی طرح صنعتی است؛
ج ) مالک طرح صنعتی، می تواند علیه شخصی که بدون موافقت او، اعمال ذکر شده در بند قبل را انجام داده باشد و یا مرتکب اعمالی شود که عرفا موجب نقض حقوق وی در آینده را فراهم می آورد، در دادگاه، اقامه دعوا نماید .
د ) مدت اعتبار طرح های صنعتی، 5 سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی می باشد؛ اما این مدت را می توان برای دو دوره 5 ساله دیگر نیز تمدید کرد .
- بنابراین، به استناد بند 2 این ماده، یکی از مهم ترین اقداماتی که در راستای تعرض به حقوق مخترعان طرح های صنعتی، متصور است، ساخت، فروش و یا وارد کردن طرح های مشابه طرح صنعتی ای است که دیگران، قبلا آنها را به ثبت رسانده اند و به لحاظ زمانی، مدت اعتبار آن طرح ثبت شده، به قوت خود باقی است. این اعمال، مشمول مجازات است. لذا بر اساس بند ب این ماده، کپی کردن طرح صنعتی، نوعی جرم است و مجازات دارد که مجازات آن را در قسمت بعد، ذکر خواهیم کرد.
مجازات جرم کپی طرح صنعتی
- در قسمت قبل، ذکر کردیم که به موجب قانون، ساخت، فروش یا وارد کردن اقلام حاوی طرح صنعتی، جرم انگاری شده است و به همین دلیل، پس از ثبت یک طرح صنعتی در اداره ثبت علایم تجاری، کپی کردن طرح صنعتی دیگران، جرم محسوب می شود. اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که مجازات جرم کپی کردن طرح صنعتی چیست ؟ آیا در این قانون، برای جرم کپی طرح صنعتی ، مجازاتی نیز پیش بینی شده است ؟
- پاسخ به این سوال، مثبت است. در ماده 61 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری، جرم کپی کردن طرح صنعتی دیگران، مشخص گردیده و برای آن، مجازات پیش بینی شده است که به موجب این ماده، هر شخصی که با علم و عمد، مرتکب انجام اعمالی شود که طبق ماده 28 این قانون، نقض حقوق دیگران به شمار رود، مجرم شناخته می شود و به مجازات محکوم می شود .
- اما مجازات کپی طرح صنعتی چیست ؟ مجازات کپی طرح صنعتی ، هم جزای نقدی و هم حبس تعزیری است. جزای نقدی کپی طرح صنعتی، از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال می باشد و حبس تعزیری کپی طرح صنعتی هم از 91 روز تا 6 ماه می باشد که قاضی دادگاه، مقدار دقیق آن را تعیین می نماید. البته علاوه بر مجازات ذکر شده، مجرم، باید پس از رسیدگی به شکایت توسط دادگاه و صدور حکم، خسارات وارد شده به طراح صنعتی را نیز به صورت تمام و کمال، پرداخت نماید.
نحوه شکایت از جرم کپی طرح صنعتی
- همانطور که ملاحظه شد ، کپی کردن طرح های صنعتی ، جرم است و در قانون ، علاوه بر جبران خسارت، مجازات هایی نیز برای کپی کنندگان طرح های صنعتی دیگران، در نظر گرفته شده است. اما سوالی که مطرح است، آن است که اگر طرح صنعتی کپی شده باشد، برای شکایت از این جرم، باید چه اقداماتی انجام دهیم و به عبارت دیگر، نحوه شکایت از جرم کپی طرح صنعتی، به چه صورت است ؟
- به طور کلی، شخصی که طرح صنعتی وی، مورد کپی غیر مجاز قرار گرفته است، برای شکایت از این جرم، می بایست ابتدا با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکواییه تهیه نموده و کلیه اسناد و مدارکی که بیانگر وقوع جرم کپی طرح صنعتی توسط دیگری است را نیز به شکایت خود ضمیمه نماید که از جمله، می توان به رونوشت گواهی نامه مالکیت طرح صنعتی، عکس، فیلم یا نمونه کپی شده طرح صنعتی و نیز سایر مدارک هویتی شاکی اشاره نمود .
- همچنین، برای مطالبه خسارات و ضرر و زیان هایی که کپی طرح صنعتی، برای دارنده آن ایجاد نموده است، می تواند جداگانه، دادخواست حقوقی، ارائه و اسناد و مدارک لازم را نیز ضمیمه آن نمود. در صورتی که می توانید عنصر علم و عمد طرف مقابل در جهت کپی کردن طرح صنعتی خود را اثبات نمایید، به دلیل سرعت در رسیدگی توسط مراجع کیفری، بهتر است شکایت کیفری طرح نمایید؛ لکن در مواردی ، طرح دعوی حقوقی به جهت مطالبه خسارات نیز امکان پذیر است .
نحوه رسیدگی به مجازات جرم کپی طرح صنعتی
- شکایت از طرح های صنعتی، مانند شکایت از سایر جرایم نیست ؛ چرا که بر اساس قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری ، رسیدگی به شکایات ناشی از اجرای این قانون، صرفا در صلاحیت شعبه یا شعب خاصی از دادگاه های عمومی شهر تهران می باشد. به این منظور، دادسرا و دادگاه کیفری دو، مستقر در شهر تهران ( مجتمع قضایی قدوسی )، صلاحیت رسیدگی به شکایات از جرم کپی طرح صنعتی را دارند و در دادگاه سایر شهرستان ها، این شکایت مورد رسیدگی قرار نخواهد گرفت؛ بلکه شکایات، به تهران ارجاع می شود.
- البته این شکایت، صرفا ناظر بر جنبه کیفری موضوع و مجازات مرتکب است؛ اما در صورتی که دارنده طرح صنعتی، بخواهد به شیوه حقوقی نیز پیگیری نماید، می تواند علیه شخصی که طرح صنعتی را کپی کرده است، با طرح دادخواست، یک دعوی حقوقی مطرح نماید که در این صورت، دادگاه، حکم ممنوعیت کپی طرح صنعتی و نیز پرداخت خسارات ناشی از این امر را صادر می نماید. دعاوی حقوقی نیز در شعب دادگاه حقوقی تهران، مورد رسیدگی قرار می گیرند .
دیدگاه