متن کامل، شرح و تفسیر ماده ۳۱۷ قانون امور حسبی

در هر خانواده ای ممکن است یکبار بحث ارث و میراث شده باشد و چه بسا در بعضی از خانواده ها بحث درباره ی ارث موجب درگیری های زیادی شده باشد. در واقع یکی از دعاوی رایج خانواده، دعوا های مربوط به ارث است.

زمانی که یکی از اعضای خانواده مثلا پدری فوت می کند، اموالش بعد مرگ او به نزدیکان او می رسد. اما مشکل اصلی بر سر تقسیم بندی اموال او است و اینکه مثلا به هر فرزند چقدر ارث می رسد. در واقع پس از فوت، بازماندگان متوفی باید اثبات کنند که جز ورثه ی او بوده اند تا بخشی ا اموال وی به آن ها برسد.

در این نوشته در خصوص تقسیم اموال و فروش مال غیر قابل تقسیم طبق ماده ۳۱۷ مطلب نگارش شده است .

ماترک چیست؟

برای توضیح بهتر تقسیم ترکه اول بهتر است با مفهوم ماترک آشنا شویم. فردی که فوت می کند از خود دارایی به جا می گذارد. دارای متوفی هم شامل اموال و پول و همه مواردی که ارزش مالی دارد، می شود و هم شامل بدهی هایی می شود که متوفی پیش از مرگش نتوانسته آنها بپردازد.

پس دارایی هم شامل اموال و هم شامل بدهی های او می شود که از خود به جا گذاشته است. اموال متوفی می تواند منقول (ماشین، پول، لوازم شخصی، وسایل و هر چیز قابل حمل و نقل) و غیرمنقول (خانه، ملک، باغ و هر چیزی که قابل حمل و نقل نباشد) باشد.

دارایی های مثبت که همان مال و اموال متوفی است بین ورثه تقسیم خواهد شد اما دارایی منفی که شامل بدهی های مرحوم می باشد، بعد از مرگ پرداخت این بدهی ها بر عهده ی ورثه است.

اما ورثه لازم نیست که این بدهی ها را از پول شخصی خود بپردازند، بلکه بدهی ها از اموال متوفی پرداخت می شود. بنابراین تا زمانی که بدهی های متوفی به طلبکارانش پرداخت نشده است، وراث حق تقسیم اموال متوفی را بین خودشان نخواهند داشت.

تقسیم ماترک

حالا با درک ماترک می توانیم بهتر درباره ی آن صحبت کنیم. زمانی که کسی فوت می کند اموالش بین ورثه تقسیم می شود. اینکه به هر ورثه چقدر مال و اموال می رسد، چیزی است که قانون مدنی درباره ی نحوه ی تقسیم آن مفصل توضیح داده است.

اما لازم است بدانید اگر زمانی شما جز ورثه محسوب شدید می توانید با سایر وراث مرحوم، توافق کنید. مثلا ممکن است در خانواده ای پدر فوت کند و موقع تقسیم اموال، پسر بزرگ خانواده به واسطه ی اینکه خودش ثروتمند است نیاز به ارث نداشته باشد و بخشی از سهم خود را به مادرش یا خواهرش ببخشد.

بنابراین تقسیم ارث می تواند توافقی باشد. اما لازم است بدانید در هر صورت، تقسیم اموال صورت می گیرد.

نحوه تقسیم ماترک غیر قابل تقسیم طبق ماده ۳۱۷

ماده ۳۱۷ قانون امور حسبی بیان می کند:

«در صورتی که مالی اعم از منقول یا غیر منقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ممکن است فروخته شده بهای آن تقسیم شود. فروش اموال به ترتیب عادی به عمل می‌ آید مگر آن که یکی از ورثه فروش آن را به طریق مزایده درخواست کند.»

این ماده به زبان ساده این را بیان می کند:

تقسیم ماترک به گونه ای است که هر یک از وراث در هر یک از اموال متوفی سهم دارند. اما همه ی اموال قابل تقسیم نیستند یا ممکن است با تقسیم آن به آن مال آسیب برسد. مثل یک فرش گرانبها که اصلا قابل تقسیم نیست.

در این صورت وراث می توانند با هم توافق کنند که آن فرش برای یکی از وراث باشد و با توچه به قیمت فرش از سهم وارث در بقیه اموال کم بشود و به بقیه ورثه داده شود. حالا اگر مال قابل تقسیم نبود و توافقی هم بین وراث صورت نگیرد، در این صورت فروخته می شود.

مثلا اگر ملک باشد، آن ملک فروخته شده و پولش بین وراث تقسیم می شود. فروش اموال متوفی همیشه به صورت عادی اتفاق می افتد مگر اینکه یکی از وراث تقاضا کند که مال به مزایده گذاشته شود.

تقسیم ماترک به افراز

افراز به این معنی است که شما یک ملکی را با کسی شریک هستید اما می خواهید سهم خود را جدا کنید. حالا در ارث به این صورت است که اگر مال غیر منقول(ملک) وجود داشته باشد و وراث در آن سهم مشاع داشته باشند، این ملک با توجه به سهم هر یک از وراث تقسیم خواهد شد.

اما ویژگی اصلی افراز چیست؟ گاهی وراث مایل نیستند که با هم در مالی شریک باشند و دوست دارند این شراکت از بین ببرد پس راه حل آن افراز است.

این نکته هم مهم است که بدانید، تقسیم اموال و جدا کردن سهم وراث از هم در صورتی اتفاق می افتد که وراث با یکدیگر نسبت به سهمشان تفاهم نداشته باشند.

اگر یکی از ورثه محجور باشد یا حضور نداشته باشد افراز توسط دادگاه انجام می شود

تقسیم ماترک به وسیله تعدیل

تصور کنید یک زمین ۱۰۰۰ متری وجود دارد و ورثه قصد دارند آن را بین خود تقسیم کنند. با این حال بخشی از زمین که به سمت کوچه بن بست قرار گرفته است نسبت به سایر بخش ها ارزش مالی بیشتری دارد. در این صورت تقسیم ماترک چگونه انجام می شود؟

در این حالت که یک ملکی وجود دارد اما ارزش بخش های مختلف آن باهم یکسان نیست، کارشناس دادگستری ابتدا ارزش زمین را محاسبه می کند. حال نسبت به آن بخش از ملک که ارزش کمتری دارد متراژ بیشتری را در نظر می گیرد تا در با اینکار بین سهم او با سایر وراث برابر شود. به این کار تعدیل گفته می شود

در نتیجه تعدیل با این شرایط انجام می شود:

1- نسبت به مالی که بخش های آن ارزش های متفاوتی دارد، به هر یک از ورثه به اندازه سهم قانونی آنها تعلق نمی گیرد؛ بلکه ممکن است مساحت سهم هر یک از وراث با یکدیگر متفاوت باشد.
2- هر یک از این ورثه در این مال سهم دارند.
3- ضروری است که کارشناس ارزش مال را محاسبه کند.