طب سوزنی یا سوزن درمانی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های طب سنتی چین است، که نظیر بسیاری از قواعد و قوانین طب سنتی مبنای علمی تایید شده ندارد و روشی تجربی محسوب میشود.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از اشکال، طب چینی بوده که قرن هاست برای درمان مشکلات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این طب براساس این نظریه استوار شده که انرژی (در طب سنتی چینی به انرژی چی/Chi می گویند)، در داخل و بیرون بدن و درون راه هایی که به آنها کانال های انرژی می گویند جریان دارد.
این طب شامل فروکردن سوزن های بسیار نازک در پوست و برروی نقاط استراتژیکی و حیاتی بدن می شود و بیشتر برای درمان درد مورد استفاده قرار می گیرد.
پزشکان طب سوزنی کار معتقداند زمانی فرد بیمار می شود که چیزی مسیر حرکت انرژی (chi) را بلوکه کرده و یا تعادل آن را برهم زده باشد. آنها معتقداند طب سوزنی کمک می کند که مسیر بلوکه شده برداشته شود و یا تعادل انرژی در بدن به شکل اول برگردد. برخلاف این نظر، بیشتر پزشکان غربی معتقداند که طب سوزنی با فشار برروی نقاط خاص باعث تحریک اعصاب، ماهیچه ها و بافت های همبند می شود. این تحریک ها باعث افزایش ترشح مسکن های طبیعی بدن و همچنین افزایش جریان خون در بدن می شود.
سوزن مورد استفاده در طب سوزنی و سوزن‌های تزریقاتی به‌ترتیب ضخامتی به‌اندازه‌ی ۰٫۳۱-۰٫۱۶ و ۲-۰٫۶ میلی‌متر دارند. از مقایسه‌ی این اعداد متوجه می‌شویم ضخامت ضخیم‌ترین سوزن طب سوزنی از نازک‌ترین سوزن تزریقاتی بسیار کمتر است. دلیل این اختلاف، وجود شیاری در سوزن‌های تزریقاتی است که برای تزریق دارو تعبیه شده است، در صورتی که در طب سوزنی دارویی به بدن وارد نمی‌شود.
از نظر بسیاری از مراجعه‌کنندگان، ورود سوزن به بدن مانند ضربه زدن سوزن خیاطی با فشار بسیار کم است. گاهی اوقات ممکن است سوزش، خارش، بی‌حسی یا درد کمی نیز احساس شود. به عقیده‌ی متخصصان علت این احساسات، جاری شدن انرژی در کانال‌هاست. البته در مواردی که عمق ورودی سوزن بیشتر شود یا زمانی که به سوزن گرما و جریان الکتریکی وارد میشود، ممکن است این احساسات تشدید شوند.
نحوه استفاده از سوزن در طب سوزنی
برای استفاده از سوزن‌ها، ابتدا باید پوست ضدعفونی شده باشد. سوزن‌ها اغلب با یک لوله راهنمای پلاستیکی به بدن وارد می‌شوند. متخصصین این طب برای وارد کردن سوزن‌ها به پوست از شیوه‌های مختلفی نظیر چرخش یا حرکت به بالا و پایین روی پوست استفاده می‌کنند. از آنجا که بیشترین درد در لایه‌های سطحی پوست احساس میشود، توصیه کاردانان این روش درمانی، فرو کردن سریع سوزن در پوست است. اغلب سوزن‌ها با دست تحریک می‌شوند تا حس ناخوشایند موضعی و درد ناشی از سوزن برای بیماران کاهش پیدا کند. بی‌شک میزان مهارت متخصص سوزن درمانی روی چگونگی درج سوزن تاثیر می‌گذارد و ممکن است فرد آن‌قدر ماهر باشد که بتواند سوزن را بدون درد وارد پوست کند.
درمان و کاربرد طب سوزنی در بیماری های مختلف
کمر درد
تحقیقات و بررسی‌هایی که در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ روی تاثیر سوزن درمانی بر کمر دردهای مزمن روی افراد مختلف در چند کشور انجام شد، نشان میدهد طب سوزنی در کاهش درد و حتی گاه در درمان برخی دردهای ناحیه کمر بسیار خوب عمل کرده است و روند درمانی مثبتی را سیر میکند. مطالعات تصویربرداری مغز نیز اثرات ضد درد این روش درمانی را در افراد نشان داده است. این نتیجه‌گیری به آن معنی است که انجام طب سوزنی در درمان کمر دردهای مزمن فقط تاثیر روانی ندارد، بلکه به طور مستقیم به عنوان یک کاهنده درد و حتی در برخی افراد به عنوان درمان این بیماری عمل کرده است.
سر درد و میگرن
سر درد می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی نظیر استرس، فشار عصبی، انقباض عضلات شانه، گردن و سر، مشکلات عروقی، ضربه و... باشد. از بین انواع مختلف سر دردهای تنشی، میگرن و سردردهای ناشی از مشکلات گردن، نوع اول یعنی سردرد تنشی شایع ترین مورد بین بیماران است. در این نوع سر درد شدت درد معمولا ملایم تا متوسط است و بیماران آن را به صورت سردردی نبض‌دار در دو طرف سر توصیف می‌کنند. دانشمندان در دو بررسی جداگانه در سال ۲۰۱۶ دریافتند که طب سوزنی در درمان و از بین بردن درد ناشی از سر دردهای مزمن و میگرنی بسیار مفید و موثر هستند. بر اساس این تحقیقات سوزن درمانی برای پیشگیری از حملات میگرنی شبیه به داروهای پیشگیری عمل میکند.
درد آرتروز (استئو آرتریت)
استئو آرتریت یک بیماری است که بر اثر فرسودگی مفاصل ایجاد میشود. این بیماری معمولا در مفصل‌هایی بروز میکند که قبلا دچار صدمه شده باشد . آرتروز مفصل‌های بزرگ نظیر مفصل لگن و زانو را گرفتار میکند. تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۴ به این نتیجه منجر شد که "شواهد کنونی استفاده از طب سوزنی به عنوان جایگزین برای آنتی‌ژن‌های سنتی در بیماران مبتلا به استئوآرتریت موثر است." همچنین طب سوزنی ممکن است یکی از درمان‌های موثر فیزیکی برای کاهش مقطعی و کوتاه مدت درد آرتروز زانو، در مقایسه با سایر روش های فیزیکی باشد. همچنین شواهدی وجود دارد که طب سوزنی برای افرادی که مبتلا به فیبرومیالژیا هستند مفید بوده و درد یا گرفتگی را بهبود می‌بخشد.
درد پس از عمل جراحی و حالت تهوع با طب سوزنی
پس از یک مرور کلی بر تحقیقات و آزمایش‌های انجام شده دانشمندان دریافتند که طب سوزنی در تسکین دردهای حاد پس از عمل جراحی به طرز چشمگیری موثر است. همچنین شواهد کافی برای اعلام این موضوع وجود دارد که طب سوزنی سنتی در درمان حالت تهوع‌های ناشی از بیهوشی و تهوع‌های معمولی موثر است. متخصصان عملکرد طب سوزنی برای تسکین درد و رفع حالت تهوع را مثبت ارزیابی کردند. گرچه برخی دیگر از دانشمندان معتقد هستند این آزمایشات دقیق نبوده و نیازمند بررسی‌های بیشتر است.
درد و تهوع مرتبط با سرطان و شیمی درمانی با طب سوزنی
نتایج آزمایش انجام شده در سال ۲۰۱۵ نشان داد طب سوزنی برای کاهش و بهبود درد سرطان در بزرگ‌سالان موثر است. یعنی سوزن درمانی ممکن است به عنوان یک درمان کمکی برای مراقبت از بیماران مبتلا به سرطان موثر باشد. همچنین می‌تواند برای افراد مبتلا به علائم مرتبط با سرطان و شیمی درمانی سودمند باشد. بسیاری از محققین این طب باور دارند طب سوزنی می‌تواند در درمان حالت تهوع‌های ناشی از شیمی درمانی نیز موثر باشد.
کم خوابی یا پر خوابی با طب سوزنی
یک بررسی متاآنالیز در سال ۲۰۱۶ نشان داد که طب سوزنی با کاهش قابل توجه اختلالات خواب در زنان مبتلا به اختلالات خواب مرتبط با یائسگی همراه است.
رینیت آلرژیک
رینیت آلرژیک معمولا به عنوان حساسیت فصلی، زکام یا تب یونجه نیز شناخته می شود و علائمی مانند: سرفه، عطسه، خارش، آبریزش بینی و ... دارد.
کولیک صفراوی
کوليک صفراوي، مشخص‌ترين علامت کوله‌سيستيت، از انسداد موقت مجراى سيستميک با سنگ صفراوى ناشى مى‌شود.
افسردگی
افسردگی یک بیماری روانی‌ست که باعث احساس غم و ناراحتی مداوم و از دست‌دادن علاقه میشود.انواع مختلفی مانند: (از جمله افسردگی نوروفیزیسم و افسردگی پس از زایمان) دارد.
بیماری قلبی
بیماری قلبی شامل سایر بیماری‌های قلب از جمله بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی، سکته قلبی، آریتمی قلبی و کاردیومیوپاتی می‌باشد.
دیسمنوره اولیه
ديسمنوره يک درد خاص همراه با قاعدگي است که معمولاً قبل از سن ۲۰ سالگي و بعد از اولين قاعدگي شروع مي شود.
زخم گوارشی
زخم های گوارشی شامل زخم هایی هستند، که بر روی مخاط و زیرمخاط مری، معده و بخش های بالایی روده کوچک در نتیجه فرسایش این بافت ها توسط اسید معده رخ می دهند.
گاستریت حاد و مزمن
گاستریت یا ورم معده به حالتی گفته می شود كه در آن معده دچار التهاب یا عفونت خفیف در لایه مخاطی می شود.
درد صورت
از جمله اختلالات مغزی استخوانی است که سب درد های شدید در ناحیه صورت می شود.
سردرد
سر درد ها عللی متفاوتی دارند: سینوزیت, سر درد های عصبی و ...
فشار خون بالا
فشار خون بالا دلایل و علائم متفاوتی دارد و درمان این بیماری با طب سوزنی بسیار ساده تر از دارو درمانی است.
زانو درد
درد های ناشی از ساییدگی مفاصل و آسیب های ورزشی و تصادفات.
درد کمر
دردهایی با منشا عصبی، بالا بودن سن، آسیب های ورزشی و تصادفات.
تهوع و استفراغ
تهوع ناشی از شیمی درمانی و تهوع های صبحگاهی
گردن درد
درد مهره های گردن بدلیل تصادفات به ویژه در تصادفات موتور سواری
درد پس از دندانپزشکی
از جمله درد دندانی و درد فک در جراحی های دهان و دندان
شانه درد
درد، خشکی و گرفتگی شانه که ممکن است از مفصل شانه و یا عضلات، رباط ها و تاندوهان اطراف آن ناشی شود.
درد میگرن
میگرن سردردی شدید با درد ضربان‌دار و کوبنده است که معمولا در یک طرف سر بروز میکند و اغلب با تهوع، استفراغ و حساسیت شدید به نور و صدا همراه است.
درد پس از جراحی
معمولا پس از جراحی محدودیت های خاصی در استفاده از مسکن ها وجود دارد. طب سوزنی با تسکین درد بیمار را برای گذراندن دوره نقاهت پس از جراحی یاری می کند.
آرتریت روماتوئید
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن است که مشخصه اصلی آن درد و تورم مفاصل بخصوص مفاصل کوچک است
سیاتیک
عملکرد نادرست عصب سیاتیکSciatica موجب بروز یک بیماری به نام سیاتیک می گردد که با درد، ضعف، بی حسی و یا سوزن سوزن شدن پا همراه است.
سکته مغزی
سکته مغزی اکثرا صدماتی مانند فلج شدن موقت نیمی از بدن را همراه دارد که طب سوزنی با درمان این عارضه به کمک بیماران می آید.
آسم
اختلال برونش های ریه که با تنگی نفس و سرفه های پی در پی همراه است.
بهبود آکنه
آکنه یک بیمارى مزمن است که پیازهاى مو و غدد چربى پوست را درگیر مى‌کند.
بهبود وابستگی الکلی
وابستگی جسمی مزمن نسبت به الکل سبب رعشه، اضطراب، توهم و هذیان میشود.طب سوزنی یکی از بهترین راه های درمان این افراد است.
بهبود فلج بل
یک نوع ضعف یا فلج است که عضلات صورت را درگیر می کند. این عارضه به دلیل مشکلی در عصب چهره ای ایجاد می شود.
بهبود سرطان
طب سوزنی در درمان بعضی از سرطان ها و به عنوان درمان تکمیلی برخی دیگر موثر است.
بهبود استرس
استرس یک بیماری و دلیل عمده بسیاری از بیماری های دیگر است.
بهبود آسیب مغزی
آسیب مغزی ناشی از تصادفات و ضربه های مغزی.
بهبود دیابت وابسته به انسولین
دیابت وابسته به انسولین (دیابت نوع ۱) یك بیماری متابولیكی مزمن است كه مشخصه آن ناتوانی بدن در تولید انسولین است. كنترل خوب دیابت احتمال بروز عوارض را كم می‌كند.
بهبود ناباروری زنان
طب سوزنی در درمان ناباروری زنان و همچنین آماده کردن شرایط بیمار برای کسب نتیجه بهتر در IVF تاثیر بالایی دارد.
بهبود اسپاسم صورت
درگیری عصب صورت که می‌تواند با انقباضات عضلات صورت ، ضعف عضلات و یا فلج صورت خود را نشان دهد.
بهبود فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمنی است که باعث درد شدید در تمام قسمت های بدن می شود.
بهبود نقرس
نقرس یکی از انواع بیماری های ورم مفاصل می باشد که با درد همراه است. نقرس در اثر افزایش اسید اوریک در خون به وجود می آید.
بهبود هپاتیت نوع B
ویروس هپاتیت ب نوعی از ویروس هپاتیت است که در کبد انسان جایگزین شده و تکثیر می‌نمایند.
بهبود شیردهی مادران به کودکان
طب سوزنی سبب افزایش شیردهی مادران کم شیر می شود
بهبود اختلال جنسی مردان
بنا بر تححقیقات انجام شده طب سوزنی توانایی در مان برخی از اختلالات جنسی را دارد.
بهبود نورالژی
این بیماری از علل مهم دردهای صورت است. درد با حملا ت تیز و شدید شروع میشود بطوریکه ناگهان مانند برش چاقو و یا فرورفتن سوزنی تیز احساس می گردد.
بهبود منییر
منییر، اختلال در گوش داخلی است که با حملات کاهش شنوایی,سرگیجه و وز وز گوش همراه است.
بهبود وابستگی به تریاک کوکایین هروئین
یکی از درمان هایی که برای اعتیاد بکار برده می شود طب سوزنی است که با کاهش درد و حالات روانی افراد آنها را در ترک اعتیاد یاری می دهد.
بهبود درد ناشی از آندوسکوپی
بیمارانی که به صلاح دید پزشکان آندوسکوپی می شوند درد و ناراحتی های خاصی را حین و پس از آندوسکوپی متحمل می شوند. طب سوزنی با تسکین درد به این دست از بیماران کمک میکند.
رفع مشکل اختلال تخمدان پلی کیستیک
تخمدان پلي کيستيک يکي از علل شايع اختلالات هورموني در خانمها است که سبب بوجود آمدن مشکلات خاصی برای آن ها می شود.
کاهش التهاب پروستاتیت مزمن
پروستاتیت، التهاب پروستات است. دو نوع پروستاتیت وجود دارد: پروستاتیت حاد و پروستاتیت مزمن باکتریایی. هر دو نوع این پروستاتیت ها ناشی از عفونت پروستات هستند.
دیستروفی سمپاتیک
یکی از عوارض آزار دهنده ایست که معمولا بعد از شکستگی، پیچ خوردگی یا دیگر ضربات به اندام بوجود میاید. این عارضه خود را بصورت درد، تورم و خشکی مفصلی در دست یا پای اندام آسیب دیده نشان میدهد.
رفلکس ادرار
رفلاکس ادراری برگشت غیر طبیعی ادرار از مثانه به کلیه است که ممکن است سبب تخریب و از کار افتادن کلیه شود.
گلو درد
گلو درد های مزمن در شرایطی که معمولا فرد فاقد علائم سرماخوردگی است.
درد ستون فقرات
درد در ناحیه ستون فقرات که معمولا گسترده است و سبب اخلال در زندگی عادی فرد می شود.
گرفتگی گردن
اسپاسم و گرفتگی گردن بر اثر استرس، نشستن نادرست و ضربه‌های واردشده.
اختلال مفصلی تمپوروماندیبولار
اختلالات عضلات و مفصل فکی گیجگاهی که معمولا به عنوان مفصل تمپورومندیبولار شناخته می شود، گروهی از وضعیت هایی هستند که سبب درد و اختلال در کارکرد مفصل فک و عضلات ان می شود.
فواید و خطرات طب سوزنی
همه انواع درمان ها حاوی خطرات و فوایدی هستند.
فواید طب سوزنی شامل:
- زمانیکه بدرستی استفاده شود، ایمن می باشد.
- تعداد بسیار کمی تاثیر جانبی دارد.
- درمان ترکیبی مناسبی می باشد. (زمانیکه با درمان های جدید ترکیب شود خوب است)
- برای کنترل بعضی از انواع درد مفید است.
- برای بیمارانی که بدنشان به داروهای مسکن جواب نمی دهد، مفید می باشد.
- برای بیمارنی که علاقه به مصرف داروهای مسکن ندارند مفید است.
خطرات این طب شامل:
- در صورتیکه بیمار مبتلا به اختلال خونریزی دهنده است، خطرناک می باشد.
- در صورتیکه بیمار از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کند، خطرناک می باشد.
- ممکن است خونریزی، کبودی و درد درجاییکه سوزن فرو می رود، ایجاد می شود.
- ممکن است سوزن شکسته و به یکی از اندام های داخلی آسیب برساند (بسیار نادر).
- سوزن استریل نشده می تواند بیمار را آلوده کند.
- اگر عمیقا وارد قفسه سینه و یا قسمت بالایی پشت شود، امکان خوابیدن ریه ها وجود دارد(بسیار نادر).
به‌طورکلی، طب سوزنی اگر توسط متخصص مجرب، بامهارت و بادقت انجام شود، ضریب اطمینان بالایی دارد. به غیر از چند کشور، متخصصان طب سوزنی دارای مجوز مطب هستند و دولت آنها را تضمین میکند. به همین دلیل پیش از شروع درمان و مشکلات احتمالی مجوز متخصص را بررسی کنید. در موارد بسیار نادری، مشکلاتی پس از درمان رخ داده است. برای مثال در صورتی که متخصصان از سوزن‌های غیراستریل استفاده کنند بیمار به مشکلات عفونی دچار میشود. البته می‌توانید قبل از شروع درمان بسته جدیدی از سوزن‌های استریل را درخواست کنید. متخصص موظف است پس از هر بار استفاده، سوزن‌ها را دور بیندازد.
دیدگاه