هنر نو نام سبکی در اروپا بود که ابتدا در هنرهای داخلی و معماری داخلی شروع به فعالیت کرد، و سپس با الهام از گذشته و استفاده از مصالح مدرن مانند فولاد و بتن ساختمان هایی با تزیینات فرم های طبیعی و گیاهی شکل دادند. زمینه های فکری این سبک را می توان در سبک هنرها و صنایع دستی در قرن نوزدهم در انگلستان یافت. این سبک در انگلستان به نام سبک مدرن و در فرانسه به نام هنر نو و در آلمان به نام سبک جوان و در اتریش به نام سبک جدایی نام گرفت.
مکتب هنر نو
هنر نو در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ میلادی رواج داشت و آزادی در خلاقیت، رواج شیشههای قوسدار و الهام از طبیعت از جمله ویژگیهای بارز این سبک به حساب میآید.
هنر نو (Art Nouveau) سبکی ابداعی بود که تقریباً از سال ۱۸۹۰ میلادی تا جنگ جهانی اول در اروپا رواج پیدا کرد. این سبک معماری به شدت تحت تأثیر طبیعت قرار داشت و طرحهای آن واکنشی به شکلهای هندسی، رویکرد رسمی و کلاسیک سبکهای معماری این دوره و به خصوص نئوکلاسیک بود. هنر و طراحی در این سبک، بخشی از زندگی هر روزه به شمار میرود و در نتیجه هنرمندان نباید موضوعات معمولی را نادیده بگیرند. این نوع نگرش به نوبهی خود و در زمان خود، جدید و انقلابی بود و نام آن یعنی «هنر نو» نیز به خوبی این موضوع را نشان میدهد.
جوهر مایه درونی این سبک، برپایه خلق و ابداع آثار جدید و نوظهور، بدون پیروی و تقلید از گذشته بود. در نهضت هنر نو، گذشته به کلی کنار گذاشته شد و تکنولوژی و ابداعات جدید مورد توجه معماران این دوره قرار گرفت. مصالح سنتی، جای خود را به مصالح نوین مانند: چدن، آهن، فولاد و بتن دادند. در پی گسترش نهضت هنر نو در سراسر اروپا، احجام و فرم های جدید و عملکردگرا ابداع شدند.
این سبک پیش از آن که وارد عرصه معماری گردد، در طراحی پارچه، کتاب و مبلمان استفاده می شد و طرفداران بسیاری داشت. هنر نو، نام فروشگاهی بود که در آن اشیاء مدرن و جدید خاصی به فروش می رسید. طراحی داخلی این فروشگاه توسط وان دوولد، معمار اهل بلژیک صورت گرفت.نهضت هنر نو با ورود به کشور های اروپایی مختلف، نام های متفاوتی را از آن خود کرد.
– انگلستان (سبک مدرن)
– فرانسه (هنر نو یا گیومارد)
– آلمان (سبک جوان)
– ایتالیا (سبک آزاد)
– اسپانیا (مدرنیسم)
– اتریش (سبک جدایی)
هنر نو از ژاپنیسم یا همان هنر ژاپن قرن ۱۹ نیز تأثیر پذیرفت و از تکنولوژی جدید کمک گرفت تا سبکی تزئینی و پرجزئیات را به وجود بیاورد. در این دوره نویسندگانی همچون جان راسکین (John Ruskin)، خشم خود را نسبت به انقلاب صنعتی و عصر ماشینی شدن نشان دادند و هنر نو نیز به جای صنعتی شدن، بیشتر بر روی پیشهوری و هنرِ دست تأکید میکرد.
شیوههای جدید ساختمانسازی که بین سال ۱۸۹۰ و ۱۹۱۴ رواج داشت، بناهایی را به وجود آورده بود که به طور غیرطبیعی بلند و شبیه به صندوقچه بودند. معماران هنر نو سعی داشتند تا این تصویر را با درونمایههای تزئینی متفاوتی جایگزین کنند که حاکی از جهان طبیعی بودند و برای این کار از شکل برگ، گل، پیچک، پرندگان و گاهی هم حشرات استفاده میکردند؛ زیرا اعتقاد داشتند که عالیترین درجهی زیبایی را میتوان در طبیعت جستجو کرد.
اصول فکری مکتب هنر نو
از اصول فکری پیروان این مکتب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) انتقاد و جدایی از مکتب های تقلیدی
ب) جدایی از گذشته
ج) ابداع فرم های جدید
د) هنر مناسب زمان
ه) استفاده از فلز برای اسکلت و نما
و) استفاده از تزئیینات و فرم های طبیعی
ویکتور ارتا (Victor Horta) اولین معمار در این سبک به شمار می اید. در خانه تاسل در بروکسل ارتا نه تنها ستون ها را به نمایش می گذارد، بلکه فرم آنها را به صورت ساقه گیاهی در می آورد . هکتور گیومارد معمار نامی این سبک در فرانسه بود. وی با الهام از ارتا سردری های مترو پاریس را با اهن و چدن به شکلی نوظهور و خمیده درآورد.
نمونه های معماری هنر نو
سبک آرت نوو را میتوان در سراسر دنیا پیدا کرد که ساختمانهای زیر از جمله نمونههای معروف آن به حساب میآیند:
1. کازا باتیو، بارسلون
آنتونی گائودی، معماری ساختمانهای بسیاری را در شهر بارسلونانجام داده و کازا باتیو جزو معروفترین آنها به شمار میرود. این بنا در خیابان پسیج د گراسیا واقع شده و اشارههایی از افسانهی «سنت جورج و اژدها» را در برمیگیرد. نمای بیرونی این ساختمان با تکههای سرامیکهای شکستهی رنگارنگ پوشیده شده و برای سقف آن هم از کاشیهای پولکمانند استفاده کردهاند. نمای خمیده و استفاده از گلنرده و شیشه، کازا باتیو را به نمونهی خوبی از سبک آرت نوو تبدیل کرده که همانطور که گفتیم، در اسپانیا آن را با نام سبک مدرنیسم میشناسند. پارگ گوئل و کازا میلا نیز از دیگر آثار معروف گائودی و از نمونههای خوب معماری آرت نوو در اسپانیا به شمار میروند.
2. ساختمان جدایی، وین
ساختمان جدایی وین (Secession Building)، ساختمانی سفید رنگ و مکعبی شکل است که آن را در سال ۱۸۹۸ میلادی افتتاح کردند. این بنا به عنوان یک نمایشگاه برای هنرمندان و طراحان جریان «جدایی وین» تأسیس شد و عقاید این گروه را به خوبی به نمایش میگذارد و طراحی آن را یوزف ماریا البریش (Joseph Maria Olbrich) انجام داده است. این ساختمان، گنبدی با گلنردههای طلایی رنگ را در برمیگیرد که به شکل برگ بو طراحی شدهاند.
3. مایولیکاهاوس، وین
اوتو واگنر (Otto Wagner) معمار اتریشی، نقشی کلیدی در ساخت شهر وین طی قرن ۲۰ میلادی داشت. یکی از محبوبترین آثار او، آپارتمان مایولیکاهاوس (Majolikahaus) است که ساخت آن به سال ۱۸۹۸ میلادی برمیگردد و برای نمای آن از طرحهای گلدار کمک گرفتهاند.
4. دانشکده هنر گلاسگو
مهمترین اثر چارلز رنی مکینتاش (Charles Rennie Mackintosh)، دانشکده هنر گلاسگو (Glasgow School of Art) محسوب میشود که برای معماری آن، آرت نوو را با تأثیرات سنتی اسکاتلندی ترکیب کرده است. این بنا طی ۲ مرحله ساخته شده و کتابخانهی سنتی آن در مرحلهی دوم تأسیس شد و ساختش در سال ۱۹۱۰ میلادی به پایان رسید.
5. ساختمان انگلیس قدیم، بروکسل
ساختمان انگلیس قدیم (Old England) در سال ۱۸۹۹ میلادی ساخته شده و پاول سنتِنوی (Paul Saintenoy) معماری آن را برعهده داشته است. این بنا را گوهری از سبک آرت نوو در بروکسل به حساب میآورند. این مکان ابتدا یک فروشگاه بزرگ بود و امروزه «موزهی سازهای موسیقی» را در برمیگیرد.
6. کنیسه پاوه
هکتور گیمارد که نام او اِکتور گیمار نیز تلفظ میشود، یکی از معماران برجستهی آرت نوو در پاریس بود و شاید بتوان گفت که او را بیشتر با معروفترین اثرش، یعنی ورودی پر تزئین متروی پاریس، میشناسند. اثر دیگر او یعنی کنیسهی پاوه (Pavée synagogue) در محله لومری (Le Marais) واقع شده و تاریخ ساخت آن به سال ۱۹۱۳ میلادی برمیگردد. این بنا با نام «کنیسهی گیمار» نیز شناخته میشود و فهرستی از دستورهای مذهبی به نام «ده فرمان» (Ten Commandments)، الهامبخش نمای بیرونی آن بوده است.
7. خیابان آلبرت، ریگا
شهر ریگا (Riga) پایتخت کشور لاتویا (لتونی)، ساختمانهای آرت نووی بسیاری را در خود جای داده است. میخائیل اسیپوویچ آیزنشتاین (Mikhail Osipovich Eisenstein) از جمله معماران پرکار این دوره بود و بسیاری از ساختمانهای این شهر از جمله آپارتمانهای پرتزئین خیابان آلبرت (Albert Street) را او طراحی کرده است.
8. کت هاوس، ریگا
تقریباً یک سوم ساختمانهای شهر ریگا به سبک آرت نوو ساخته شدهاند. بنابراین اگر به معماری هنر نو علاقه دارید، این شهر گزینهای مناسب برایتان به شمار میرود. کت هاوس (Cat House) در سال ۱۹۰۹ میلادی و به سبک معماری قرون وسطی تأسیس شده و المانهایی از سبک هنر نو را در تزئینات اطراف ورودی اصلی شامل میشود و رنگهای رایج این سبک را در برمیگیرد. نام این بنا به معنی «خانه گربه»، به ۲ مجسمهی گربهای برمیگردد که بالای سقف آن قرار گرفته است.
معماران هنر نو
ویکتور هورتا
اولین معمار معروف سبک هنرنو ویکتور هورتا (Victor Horta) می باشد.
طرح های منحنی وار درهم رونده و گره خورده از عناصر برجسته آثار ویکتور هورتا ست. هورتا با الهام از گیاهان رونده پیچشی و ساده نمودن طرح مذکور، نقوش تازه ای را وارد دنیای معماری عصر خویش کرد. از آثار به نام هورتا، می توان خانه تاسل (۱۹۸۲) را نام برد.
در طراحی خانه تاسل، معمار با بهره گیری از فلز، (به ویژه در ستون و راه پله خانه) در پی خلق نقوش درهم، نموده است.
هکتور گیومارد
هکتور گیومارد، معمار فرانسوی نهضت هنر نو می باشد. از برجسته ترین آثار گیومارد، می توان طراحی سردر مترو پاریس را نام برد.
چارلز رنه مکنتاش
چارلز رنه مکنتاش، معمار انگلیسی نهضت هنر نو، طراح مبلمان و نقاش بود. در کارهای مکنتاش، الهام از گیاهان و طبیعت کاملا مشهود است. از آثار وی، می توان طراحی مدرسه هنر گلاسکو در سال۱۸۹۷ را نام برد.
اتو واگنر
اتو واگنر، جوزف البرش و جوزف هافمن، معماران اتریشی نهضت هنر نو بود.
جوزف البرش و جوزف هافمن از شاگردان واگنر بودند. در طرح های این سه معمار، دیگر خطوط منحنی وار در هم تنیده دیده نمی شود. خطوط در آثار واگنر ، البرش و هافمن راست گوشه اند. به عقیده اتو واگنر هر چیزی که عملکردی نیست، زیبا نمی باشد.
ویژگی بارز آثار واگنر
– استفاده از آهن و شیشه
– کاهش تعداد ستون ها ( حداکثر بهره گیری از فضا)
– استفاده از بتن مسلح
از آثار مهم واگنر، می توان به طراحی بانک وین (۱۹۰۵) اشاره کرد.
آنتونی گادی
آنتونی گادی، مهمار اسپانیایی، خلاق ترین معمار نهضت هنر نو بود.
گادی، عقاید و افکار جدیدی را وارد سبک هنرنو نمود. وی با تلفیق سبک های گوتیک، مراکشی و موریش و الهام از طبیعت اطراف خود آثار بی نظیری را به جهان عرضه نمود. کارهای گادی به تدریج فراتر از نهضت هنر نو گام نهاد به طوری که سبک پست مدرن با پیروی از آثار وی پدید آمد. آنتونی گادی، با استفاده از
تجربیات گذشتگان در طول تاریخ، آثاری از خویش به جای نهاد که در آن هیچ اثری از تقلید وجود نداشت.
آنتونی گادی را پدر سبک پست مدرن لقب دادند.
اثر برجسته و معروف آنتونی گادی، طراحی کلیسای ساکرا فمیلیا می باشد.
دیدگاه