نوروز در افغانستان
استقبال از نوروز و سال نو، در برخی کشورهای حوزه فرهنگی و تمدنی ایران قدمت چند هزار ساله دارد. دولت و ملت کشور افغانستان در آسیای مرکزی همانند دیگر کشورهای حوزه نوروز، ایام نوروز را با آداب و رسوم خاص خودشان تجلیل می کنند.
سراسر افغانستان به مناسبت نوروز دو هفته را به جشن و شادی سپری میکنند. افغانیها نوروز را بهعنوان روز کشاورزان میشناسند.
طی قوانین طالبان بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ برگزاری نوروز ممنوع بود زیرا بهعنوان یک جشن باستانی کافرانه که در ستایش و پرستش آتش است تلقی میشد.
روزهای قبل و بعد از سال نو در افغانستان رنگ بوی دیگری دارد، مردم با برپائی سنت های دیرینه افغانستانی مرسوم، این ایام را با برپایی جشن های مختلف و نمایش رسوم گذشتگان (وسائل و ابزاری که درگذشته از آنهای برای کارها و زندگی روزمره استفاده می شد و ابزار کارهای اقتصادی و تجاری از قبیل گرفتن روغن کنجد با خراس، آسیاب آبی، گارگاه های ساخت بعضی از خوراکی ها و غیره) پاس می دارند.
سنتهای نوروز در افغانستان
نوروز برای افغانیها تشکیل شده از سنتهای متعدد و پوششهای سنتی مختلف که مهمترین آنها عبارتاند از:
جشن گل سرخ
جشن گل سرخ که به لالهی سرخ اشاره دارد اصلیترین جشن نوروز محسوب میشود. در شهر مزار شریف ۴۰ روز اول سال را جشن میگیرند، یعنی زمانی که گلهای لالهی سرخ بر دشتها و روی تپههای سبز اطراف شهر میرویند.
مردم از سراسر کشور به مزار شریف میآیند تا در این جشن بزرگ شرکت کنند. برنامههای مختلفی با لباسهای محلی در طول جشن گل سرخ از جمله جهنده بالا و بازی بزکشی انجام میشود.
جهنده بالا
جهنده بالا در روز اول سال یعنی نوروز جشن گرفته میشود. اهمیت این جشن بهاندازهای است که با حضور مقامات ارشد دولتی مانند نخست وزیر، وزرا و استاندارها برگزار میشود. جهنده بالا یک جشن مخصوص مذهبی است و در مسجد کبود مزار شریف که به اعتقاد اهل سنت مقبره حضرت علی (ع)، خلیفه چهارم اسلام در آن قرار دارد برگزار میشود. جشن با احتزاز پرچمی که ترکیب رنگی آن به درفش کاویانی شباهت دارد برگزار میشود. این بزرگترین گردهمایی ثبت شده نوروزی است که بیش از ۲۰۰ هزار نفر از سراسر افغانستان در پارک مرکزی مزار شریف واقع در اطراف مسجد آبی گرد هم میآیند تا شاهد برافراشته شدن پرچم یا همان جهنده بالا باشند و آن را جشن بگیرند.
بزکشی
بزکشی یک رقابت ورزشی محلی در برخی کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان و افغانستان است. به این صورت است که افرادی سوار بر اسب با یک بز سربریده تمام میدان را برای کسب امتیاز با هم مسابقه می دهند. در این رقابت سوارکاران تلاش می کنند تا بز بی سر را به میدان بزرگی که با خط سفید و پرچم مشخص شده و به آن دایره حلال گفته می شود، برسانند. بزکشی آنقدر برای افغان ها اهمیت دارد که یک سال پیش در فهرست بازی های ملی این کشور ثبت و دارای فدراسیون ورزشی شده است.
لباس نو عید
افغانها معتقداند با نو شدن طبیعت و آمدن فصل بهار باید لباس نو پوشید زیرا طبیعت بر روح و جان آدمی اثر می گذارد و انسان باید ظاهری پاکیزه و تمیز داشته باشد. مردم افغانستان معمولا برای عید لباسهایی که رنگ روشن مانند زرد و سرخ است به تن میکنند. آنها میکوشند تا برای مدتی هرچند کوتاه با طبیعت یکی شوند، با او نفسی تازه کنند و این تازگی را تا چندین روز جشن بگیرند.
هفت میوه
شاید یکی از جالب ترین رسم های نوروزی افغان ها هفت میوه باشد. در واقع افغان ها به جای سفره هفت سین سفره هفت میوه دارند. هفت میوه چیست؟ چیزی شبیه سالاد میوه که از هفت نوع میوه خشک تشکیل شده است که عبارتند از کشمش، سنجد، پسته، فندق، قیسی، گردو و آلو. باور مردم افغانستان بر این است که در واقع نه هفت سین و نه هفت شین وجود داشته است. بلکه آنچه که از ابتدا وجود داشته هفت چین بوده است. مراد از آن هم هفت میوه ای بوده که از هفت درخت متفاوت چیده شده و به عنوان برکت در سفره چیده می شده است. البته گاهی هفت میوه افغان ها با هفت سین، سبزی پلو و سمنو هم همراه است.
سمنک
سمنک (همان سمنو) یک نوع غذای شیرین است که از جوانه گندم درست میشود و معمولا در شب عید یا چند روز قبل پخته میشود. زنها مهمانی یا مراسم خاصی برای آن در طول شب برگزار میکنند به این صورت که از اوایل شب تا سپیده دم مشغول پخت آن میشوند و طی آن آواز مخصوصی سر میدهند: سمنک در جوش، ما کفچه زنیم، دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
جشن دهقان
جشن دهقان بهمعنای جشن کشاورزان است. این جشن در روز اول عید برگزار میشود. در این روز کشاورزان به شهر میآیند و محصولات خود را به معرض نمایش قرار میدهند. در سالهای اخیر این نمایش فقط در کابل و دیگر شهرهای اصلی برگزار میشود و شهردار و دیگر شخصیتهای مهم دولتی در آن شرکت میکنند و نظارهگر این جشنواره رنگارنگ و زیبا میشوند.
کمپیرک
کمپیرک مانند حاجی نوروز در ایران، یک پیرمرد با محاصن است که لباسهای رنگی به تن، کلاه بلندی، بر سر و تسبیحی در دست دارد. کمپیرک، نماد نیکی و احسان و قدرت طبیعت است که قدرت زمستان را تسلیم بهار میکند. او و همراهانش از روستا ها عبور میکنند و صدقهها و کمکهای خیریه را بین مردم تقسیم کرده و اشعاری را با صدای رسا و موزون سر میدهند. این سنت در مرکز ولایتها بهخصوص بامیان و دایکندی مشاهده اجرا میشود.
غذای مخصوص عید نوروز در افغانستان
از گذشتههای بسیار دور ساکنان افغانستان برای شب عید نوروز غذاهای خاصی را تهیه و صرف می کنند که از جمله آنها مواردی که به کرات بر سر سفره اغلب افغان ها می توان مشاهده کرد از جمله آنها "گوشت خروس" (همچون سبزی پلو با ماهی در استان های شمالی ایران) است و در میان ساکنان پایتخت بیشتر گوشت خروس با رنگ سفید مورد پسند قرار میگیرد.
رنگ سفید نزد مردم افغانستان نشانه خوشبختی و سعادت است به همین دلیل بسیاری از مردم افغانستان یک خروس سفید رنگ را در شب نوروز با نیت این که سال جدید، سالی پر از خوشبختی و نیکبختی باشد، ذبح میکنند و آن را به همراه سبزی و پلو برای سفره شب نوروز طبخ میکنند.
سبزی پلو نیز غذای دیگری است که بر سفره شمار زیادی از خانوادههای افغان حتی آنانی که سطح درآمد روزانه شان بسیار پایین است، در شبهای نوروز دیده میشود؛ سبزی که ترکیبی از اسفناج، گشنیز و تره است و همچنین تلاش می شود که برنج آن نیز از محصولات کشاورزی افغانستان بوده تا همه ترکیبات آن رنگ و بوی افغانی داشته باشد.
رنگ سبز نزد مردم افغانستان جایگاه ویژهای دارد و از آن به نیکی و خوبی تعبیر میشود به همین دلیل افغانها برای داشتن سالی پر بار بر سفرههای خود در شب نوروز سبزی و سبزی پلو قرار میدهند.
ماهی یکی دیگر از غذاهای دوستداشتنی افغانهاست و مردم این کشور میکوشند تا گوشت ماهی را نیز در کنار سایر غذاهای طبیعی بر روی سفره خود داشته باشند.
انواع کلوچههای خانگی هم از جمله خوردنی هایی این ایام است که خانوادههای افغانی در شهرها و روستاها از آرد گندم، روغن، کره و شکر تهیه میکنند تا زینتبخش سفرههای شان در روزهای نوروز باشد.
دیدگاه