امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 277496
۸۷۴
۱
۰
نسخه چاپی

دعوای نفی سبب و ادله اثبات دعوای نسب چیست؟

دعوای نفی سبب و ادله اثبات دعوای نسب چیست؟

نفی نسب چیست؟

نسب در لغت به معنای رگ و ریشه و رگ و پیوند است. و در اصطلاح حقوقی منظور رابطه ی طبیعی و خونی میان دو نفر است که یکی به طور مستقیم از بطن دیگری به دنیا آمده است.

حال ممکن است کسی که ظاهرا با دیگری قرابت نسبی دارد، این قرابت و پیوند را انکار نماید به این اقدام نفی نسب گفته می شود. نفی نسب ممکن است از جانب پدر، مادر، فرزند و  هر شخص ذی نفعی مطرح شود. در واقع در دعوای نفی نسب ملحق بودن طفل به پدر و مشروع بودن نسب او مورد مناقشه قرار می گیرد و این ادعا می تواند از جانب شخص پدر یا هر ذی نفعی مطرح گردد.

به عنوان مثال ورثه ادعا می کند که طفل جز ورثه نیست، یا مادری ادعا می کند که اصلا بچه ای به دنیا نیاورده این طفل را به جای بچه ی خود معرفی کرده است.

دعوای نفی نسب

دعاوی اثبات و نفی نسب زمانی مطرح می شود که نسب مشروع طفل و الحاق وی به والدین مورد اختلاف باشد، به عبارت دیگر از آنجا که در عالم واقع الحاق طفل به مادر کمتر مورد اختلاف قرار می گیرد (چراکه خروج طفل از مادر امری بدیهی است) دعوای اثبات یا دعوای نفی نسب در صورتی مطرح می شود که نسب مشروع  طفل از جانب پدر مورد اختلاف باشد.

در خصوص دعوای اثبات نسب اولین و ساده ترین راه اثبات علقه زوجیت میان والدین طفل است، قانون ایران تنها طفلی را مشروع می شناسد که نطفه وی در هنگام انعقاد از طریق مشروع و با وجود رابطه نکاح میان والدین وی بسته شده باشد و قانون مدنی ایران، باب خانواده صراحتا" بیان می کند که طفل متولد از زنا به زانی ملحق نمی شود (قانون مدنی ماده 1166). البته اگر نزدیکی میان زن و مرد نزدیکی به شبه باشد (یعنی زن و مرد با فرض اشتباه وجود رابطه زوجیت و یا عدم حرمت نزدیکی با یکدیگر نزدیکی کرده اند) طفل ملحق به طرفی خواهد شد که از فساد و حرمت نزدیکی آگاه نبوده و در صورتی که عدم آگاهی از جانب دو طرف باشد طفل ملحق به هردو والدین خواهد شد.

ارکان دعوای اثبات نسب

زمانی که نسب مشروع و قانونی طفل مورد اختلاف طرفین باشد، دعوای اثبات نسب مطرح می‌گردد که ارکان آن عبارتند از: وجود یک رابطه نسبی، مشروع بودن رابطه نسبی و  وجود ادله اثباتی برای دعوای نسب.

وجود یک رابطه نسبی

جهت اثبات نسب مشروع ابتدا باید رابطه زوجیت میان پدر و مادر ادعایی، اثبات گردد؛ زیرا در حقوق ایران به تبعیت از حقوق اسلام، وجود رابطه زوجیت هنگام انعقاد نطفه شرط «نسب مشروع» تلقی می‌گردد.

همچنین باید شخص اثبات نماید که رابطه نسبی میان او و پدر و مادر ادعایی وجود دارد. در اثبات نسب مادری باید ثابت شود؛

اولاً: زنی که به‌عنوان مادر طفل معرفی شده، فرزندی به دنیا آورده؛

ثانیاً: این فرزند همان طفل است که اثبات نسب او مورد نظر است. در مورد نسب مادر، اثبات رابطه نسبی آسان‌تر صورت می‌گیرد؛ زیرا تولد فرزند از مادر امری خارجی و مشهود است؛ اما در مورد نسب پدر، مسئله قدری مشکل می‌گردد؛ زیرا انتساب فرزند به پدر امری مشهود نیست و راه رایج اثبات رابطه نسبی با پدر اماره فراش است و امروزه با پیشرفت علوم ژنتیک، اثبات نسب پدر قدری آسان‌تر شده است.

مشروع بودن رابطه نسبی

دومین رکن این دعوا برای پذیرش دعوای اثبات نسب، «مشروع بودن رابطه نزدیکی» از سوی خواهان دعوا است. به عبارت دیگر باید خواهان با ادله و مدارک محکمه پسند اثبات کند که رابطه ای که منتج به تولد وی شده است، یک رابطه شرعی و قانونی بوده است. بنابراین اگر این رابطه مشروعیت نداشته باشد، اثبات نسب مواجه با ایراد خواهد بود. همانطور که ماده ۱۱۶۷ ق.م بیان می دارد: «طفل متولد از زنا به زانی ملحق نمی شود.» البته نزدیکی به شبهه و اشتباه باشد، باید مطابق ماده۱۱۶۶ ق.م که مقرر می دارد: «هرگاه به واسطه وجود مانعی نکاح بین ابوین باطل باشد، نسبت طفل به هریک از ابوین که جاهل بر وجود مانع بوده مشروع و نسبت به دیگری نامشروع خواهد بود. در صورت جهل هردو، نسب طفل نسبت به هردو مشروع است.» دعوای اثبات نسب را پذیرفت.

همچنین یکی از نویسندگان در مورد رابطه نسبی نوشته‌اند: «بر اساس تعریفِ نسب در موازین عرفی اعم از عرف عام و خاص، دانش پزشکی و اعتقادات مذهبی تردیدی در این نیست که «صاحب اسپرم» پدر بچه‌ای است که از نطفه حاصل از امتزاج اسپرم وی با یک سلول ماده (تخمک) به وجود آمده است؛ به عبارت دیگر، منشأ پیدایش و مادۀ سازندۀ جنین از ناحیه پدر، اسپرم موجود در منی مرد است و عرف هم بر این اساس، برای بیان این امر واقعی و تکوینی عنوانی به نام نسب انتزاع می‌کند؛ در واقع انتساب به پدر مبتنی بر خلقت کودک از نطفه اوست و مردِ صاحب اسپرم، پدر طفل محسوب می‌شود. آنچه از فتاوی فقهاء در دست است نیز نشان‌دهنده آن است که بچه‌ای که از زن متولد می‌شود، از لحاظ نسب پدری ملحق به مردی است که جنین از ترکیب‌‌‌‌ِ اسپرم او با تخمک زن پدید آمده است؛ یعنی اگر صاحب اسپرم معلوم باشد، او پدر بچه محسوب است. حال اگر اسپرم وی به صورت مشروع در رحم زن قرار گرفته باشد (با عقد نکاح صحیح یا به صورت شبهه) قانون از هر حیث این نسب را به رسمیت می‌شناسد و اگر استقرار اسپرم در رحم زن به صورت غیر مشروع باشد، هرچند قانون به آن رسمیت نمی‌دهد؛ ولی صاحب اسپرم به طور طبیعی پدر محسوب شده و بعضی از آثار نسب چون حرمت نکاح نیز در پی می‌آید و به هر حال بچه منتسب به مرد دیگری نمی‌شود.»

وجود ادله اثباتی برای دعوای نسب

ادله اثباتی در مورد دعوای اثبات نسب عبارتند از: اماره فراش، شهادت، امارات قضائی و آزمایش ژنتیک.

در دعوای اثبات نسب ادله اثبات نسب  به ترتیب عبارت اند از:

1) اماره فراش

مطابق با قانون مدنی مواد 1158 و 1159، طفلی که از زنی که شوهر دارد متولد می شود، مطابق با این اماره به شوهر ملحق می شود.استفاده از اماره فراش شرایطی دارد از جمله آنکه:

  • بین زوج و زوجه نزدیکی واقع شده باشد.
  • از تاریخ نزدیکی کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد.
  • اماره فراش به وسیله ادله دیگر نفی نشده باشد.

در صورتی که تولد طفل بعد از طلاق باشد، مادر طفل شوهر نکرده باشد، در این صورت و در حالیکه امکان الحاق طفل هم به شوهر سابق وجود دارد و هم به شوهر فعلی، طفل ملحق به شوهر فعلی خواهد بود.

2) شهادت شهود

همانند سایر دعاوی، دعوای اثبات یا نفی نسب به وسیله شهادت شهود قابل اثبات است.

3) امارات قضایی

با پیشرفت علوم تجربی، امکان بررسی الحاق طفل به والد به آسانی امکان پذیر است، البته الحاق طفل طبیعی (نامشروع) به والد از منظر علوم تجربی نمی تواند مبنای دعوای اثبات نسب قرار بگیرد، چراکه تنها نسب مشروع از دیدگاه قانون ایران پذیرفته شده است.

4) آزمایش ژنتیک

برای اثبات نسب مشروع متخصصان ژنتیك بر این باورند كه آزمایش دی.ان.ای با دقتی بیش از 99.9 درصد و قریب به 100 درصد می تواند نسب را اثبات كند. هنگامی كه ما اماره فراش را كه صرفا یك نشانه است، می پذیریم، به طریق اولی آزمایش دی.ان.ای را هم می توانیم بپذیریم.

  • منبع
  • موسسه حقوقی اندیشه

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید