جنگل آمازون بزرگترین جنگل بارانی در سراسر جهان است. برای درک بهتر بزرگی این جنگل، تنها ذکر این نکته کافیست که مساحت آمازون، ۵ برابر مساحت ایران، ۱۷ برابر مساحت انگلستان و ۱۵ برابر مساحت آلمان است!
رودخانه آمازون که در این جنگل جریان دارد، پر آب‌ترین رودخانه جهان و دومین رودخانه طولانی (بعد از رود نیل) است. در جنگل بارانی آمازون ۱۶ هزار گونه درخت و بیش از ۳۹۰ میلیارد درخت یافت می‌شوند!
علاوه بر این، برخی اعتقاد دارند که مردم و قبایلی در آمازون وجود دارند که تاکنون هیچ ارتباطی با جوامع پیشرفته بشری نداشته و زندگی خود را مانند انسان‌های اولیه سپری میکنند.
در این مقاله قصد داریم به شگفت‌انگیزترین و جذاب‌ترین حقایق درباره جنگل آمازون بپردازیم.
جنگل آمازون کجاست ؟
بزرگترین جنگل جهان یعنی آمازون در آمریکای جنوبی واقع شده‌است. این جنگل ۶.۷ میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد که معادل ۴ درصد از کل سطح کره‌زمین است! ضمن این‌که این جنگل، ۴۰ درصد از کل کشور برزیل را شامل می‌شود.
جنگل بارانی آمازون بخش‌هایی از کشورهای برزیل، بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام و گویان فرانسوی را شامل می‌شود. حدود دو سوم از مساحت این جنگل گرمسیری در برزیل قرار دارد.
جنگل بارانی آمازون در تمام طول سال آب و هوای گرم و مرطوب دارد. دمای این مناطق در طول ماه‌های گرم سال حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. این دما در فصل‌های سرد، تنها ۱۱ درجه خنک‌تر می‌شود. رطوبت هوا در بخش‌های از این جنگل گاهی تا ۶۰ درصد هم می‌رسد.
جنگل آمازون از شمال به ارتفاعات گویان، از غرب به کوه های آند، از جنوب به فلات مرکزی برزیل و از شرق به اقیانوس اطلس محدود می‌شود.
بخش اصلی جنگل آمازون (بیش از ۶۰ درصد) در کشور برزیل قرار دارد. متاسفانه افزایش جمعیت بزریل در طول سده گذشته، منجر به آسیب‌هایی به این گنجینه تاریخی بشر شده است!
جنگل بارانی آمازون غنی‌ترین و متنوع‌ترین گنجینه بیولوژیکی جهان است که حاوی چندین میلیون گونه حشرات، گیاهان، پرندگان و سایر اشکال حیات است که هنوز بسیاری از آنها توسط علم ثبت نشده است!
جالب است بدانید که رودخانه آمازون بیش از ۲۰ درصد کل حجم آب شیرین کره زمین را تشکیل می‌دهد. از طرفی دیگر، یک سوم از تمام گونه‌های گیاهی و جانوری جهان، در این جنگل شگفت‌انگیز قرار دارند.
آشنایی با گیاهان و حیوانات جنگل آمازون
حدود ۱۰ درصد از گونه‌های شناخته شده جانوری جهان در این جنگل زندگی میکنند. در طی ده سال اخیر به طور متوسط هر سه روز یک گونه جدید در آمازون کشف می‌شود.
گونه‌های گیاهی نیز در آمازون بسیار متنوع است. تاکنون حدود ۴۰ هزار گونه مختلف گیاهی در این مناطق شناسایی شده‌اند که برخی از آنها خواص درمانی دارند.
طبق آخرین گزارش نشنال جئوگرافیک، در حال حاضر ۱۳۰۰ گونه پرنده، ۳ هزار گونه ماهی و ۴۳۰ گونه پستاندار در جنگل آماوزن زندگی میکنند و این منطقه را زیستگاه خود می‌دانند.
گونه‌های دوزیست جنگل‌های بارانی آمازون
دوزیستان یکی از جالب‌ترین انواع گونه‌های جانوری موجود در جنگل آمازون هستند. دوزیستان این جنگل بیشتر شامل قورباغه‌ها، وزق‌ها و قورباغه‌های درختی هستند.
بیشتر گونه‌های قورباغه‌های موجود در حوزه رودخانه آمازون سمی هستند. این قورباغه‌ها اغلب به رنگ‌های قرمز و نارنجی دیده می‌شوند. بومیان مناطق آمازون اغلب سر نیزهای خود را به سم این قورباغه‌ها آغشته و در مواقع شکار و یا احساس خطر از آن استفاده میکنند.
یکی از معروف‌ترین گونه‌های قورباغه سمی آمازون، قورباغه دارت سمی (Poison dart frogs) است. بومیان آمازون دارت‌های شکار خود را اغلب به سم این گونه قورباغه‌ها آغشته می‌کردند. به همین دلیل نام قورباغه دارت سمی بر روی آنها نهاده شد.
این قورباغه‌ها اغلب روی درختان زندگی میکنند. آنها در زیر برگ‌های درختان تخم‌ریزی میکنند. تخم‌ها به دلیل رطوبت بالای هوا در زیر برگ‌ها زنده می‌مانند و بالغ می‌شوند.
این قورباغه‌ها بین ۲ تا ۴ سانتی‌متر طول دارند. سم این گونه قورباغه‌ها بسیار کشنده است. گفته می‌شود تنها ۲.۵ گرم از این سم می‌تواند باعث مرگ یک انسان بالغ شود.
پرندگان زیبای بزرگترین جنگل جهان
گونه‌های پرنده جنگل آمازون نیز بسیار متنوع است. پرو با ثبت بیش از ۱۳۹ گونه بومی پرنده، بیشترین تنوع پرندگان این جنگل را دارد. شاید بتوان گفت مناطقی از جنگل بارانی آمازون که در پرو قرار دارند، بهترین مکان برای دوست‌داران پرندگان باشند.
یکی از عجیب‌ترین و دیدنی‌ترین پرندگان آمازون، هواتزین (hoatzin) است. این پرنده زیبا تاج بزرگی دارد و از نظر ظاهری بسیار شبیه قرقاول است. به دلیل همین شباهت ظاهری، به هواتزین قرقاول کانژ نیز گفته می‌شود.
این پرنده زیبا گاها به دلیل بوی بدی که دارد به نام پرنده بدبو نیز خوانده می‌شود. بوی بد این پرنده به دلیل آنزیم‌های سیستم گوارشش است. گفته می‌شود که این پرنده از نسل دایناسورهای مشتق شده‌اند و بسیار به آنها شبیه هستند. این موضوع باعث شده تا این پرنده برای محققان بسیار جذاب باشد.
متاسفانه به دلیل جنگل‌زدایی‌های چند سال اخیر و تخریب زیستگاه پرندگان آمازون، بسیاری از گونه‌های پرندگان این جنگل در خطر انقراض قرار گرفته‌اند.
پروانه‌های دیدنی جنگل بارانی آمازون
پروانه‌ها یکی از دیدنی‌ترین موجودات زنده جنگل آمازون هستند. در واقع پروانه‌ها را میتوان یکی از دلایل اصلی سفر گردشگران به جنگل بارانی آمازون دانست. در ادامه با زیباترین پروانه‌های آمازون آشنا می‌شویم؛
بلو مورفو (Blue Morpho): زیباترین پروانه آمازون است. ویژگی اصلی آن داشتن بال‌های بزرگ ۴ اینچی است. این پروانه از خانواده Nymphalidae است و از طریق انتشار بوی نامطبوع از خود دفاع می‌کند.
پروانه‌های شیشه‌ای: یکی دیگر از دیدنی‌ترین موجودات آمازون، پروانه‌های شیشه‌ای هستند. این پروانه‌ها دو بال کاملا شفاف دارند که در برخی، دارای نگاره‌های رنگی است. این پروانه‌ها معمولا بدنی قرمز یا بنفش دارند. پروانه‌های شیشه‌ای از گل‌ها و گیاهان سمی تغذیه میکنند. این سم در بدن آنها تجمع می‌کند و باعث می‌شود که شکارچیان از خوردن آنها صرف نظر کنند.
پروانه‌های گوگردی: یکی دیگر از پروانه‌های جالب آمازون، پروانه گوگردی است. این پروانه معمولا در حوضچه‌های آب یافت می‌شود و ازمواد معدنی موجود در آب مثل گوگرد و سدیم تغذیه می‌کند.
Kite Swallowtail: این پروانه زیبا با زائده بلند بال پشتی خود شناخته می‌شود. این پروانه نیز از مواد معدنی تغذیه می‌کند. پروانه Kite Swallowtail به صورت دسته‌جمعی زندگی و حرکت می‌کند.
رودخانه آمازون
همان‌طور که گفتیم رودخانه آمازون دومین رودخانه بزرگ جهان است. رودخانه آمازون ۶ هزار و ۴۰۰ کیلومتر طول دارد. این رودخانه از کشورهای گویان، اکوآدور، ونزوئلا، بولیوی، برزیل، کلمبیا و پرو عبور می‌کند.
عرض این رودخانه در فصول مرطوب سال به ۱۹۰ کیلومتر می‌رسد. جالب است بدانید که هیچ پلی بر روی رودخانه آمازون ساخته نشده است چون آمازون از مناطق شهری عبور نمی‌کند. بزرگترین شهر نزدیک به رودخانه آمازون، شهر مانائوس برزیل است.
در رودخانه آمازون گونه‌های جانوری زیادی زندگی میکنند. تاکنون ۳ هزار گونه ماهی مختلف در این رودخانه شناسایی شده‌است.
از مهمترین جانوران رودخانه آمازون باید به مارهای آناکوندا و ماهی‌های گوشتخوار پیرانا اشاره نمود. مارهای آناکوندا در بخش‌های کم عمق رودخانه زندگی میکنند. آناکونداها یکی از بزرگترین مارهای جهان هستند. گفته می‌شود این مارها قادرند طعمه‌های بزرگ‌تر از خود و حتی یک بز را به طور کامل ببلعند.
ماهی‌های پیرانا، نوعی ماهی گوشت‌خوارند. این ماهی‌ها به طور دسته‌جمعی حرکت میکنند. پیراناها معمولا حیواناتی که برای نوشیدن آب به رودخانه وارد می‌شوند را شکار میکنند.
قبایل بومی ساکن در جنگل آمازون
قبایل بومی زیادی در جنگل بارانی آمازون زندگی میکنند. بیشتر این قبایل ساکن بخش برزیل این جنگل هستند. حدود ۲۴۰ قبیله بومی در برزیل زندگی میکنند که دولت آنها را به رسمیت می‌شناسد.
معروف‌ترین قبایل آمازون Yanomamo و Kayapo هستند. تاریخ سکونت این قبایل در آمازون به ۳۲ تا ۳۹ هزار سال پیش بازمی‌گردد.
بومی‌های آمازون در طول سال‌ها زندگی در این مناطق روش‌های زنده ماندن و تامین مایحتاج خود از این جنگل را یاد گرفته‌اند. این بومیان تا قبل از دسترسی به اسلحه، برای شکار از نیزه‌های سمی استفاده می‌کردند.
این مردمان به صورت یک‌جا نشینی زندگی نمی‌کنند. معمولا ۴ تا ۵ سال در یک منطقه می‌مانند تا منابع طبیعی موجود در آن تمام شود، سپس به منطقه دیگری کوچ میکنند.
در چند سال اخیر به دلیل جنگل‌زدایی و ورود انسان‌های شهری به این مناطق، برخی بومی‌ها مجبور به یک‌جا نشینی شده‌اند. بومیان یک‌جا نشین برای تامین نیازهای خود مجبورند کشاورزی کنند.
مردم بومی آمازون به دنیای معنوی بسیار معتقدند. آنها ادعا میکنند با مصرف گیاهان توهم‌زا می‌توانند به دنیای معنوی نزدیک شوند.
یکی از مهمترین افراد هر قبیله شمن است. این فرد دانش زیادی درباره گیاهان وحیوانات دارد. معمولا شمن قبیله فردی است که با دنیای معنوی ارتباط قوی دارد و پزشک قبله هم محسوب می‌شود.
اهمیت جنگل بارانی آمازون برای جهان
همان‌طور که گفته شد جنگل آمازون بزرگترین جنگل بارانی کره زمین است. این جنگل تاثیر زیادی در متعادل کردن آب و هوای محلی و حتی آب و هوای زمین دارد.
درختان آمازون با جذب دی‌اکسید کربن و پس دادن اکسیژن، غلظت CO2 جهانی را کاهش می‌دهند. شاید این موضوع کمی ساده به نظر برسد اما وقتی بدانیم که سالانه ۲۵۰ میلیارد تن کربن موجود در هوا توسط همین جنگل‌ها تصفیه می‌شود، اهمیت موضوع را خواهیم فهمید.
جنگل بارانی آمازون با جذب گازهای سمی، از گرمایش جهانی زمین جلوگیری می‌کند. درختان این جنگل با افزایش رطوبت هوا باعث کاهش دمای زمین می‌شوند.
متاسفانه در سال‌های اخیر با افزایش جنگل‌زدایی، هجوم مردم برای استفاده از گیاهان و حیوانات آمازون و آتش‌سوزی‌های پی‌درپی بخش‌های زیادی از آمازون نابود شده‌است.
حقایق باورنکردنی درباره آمازون
در ادامه چند حقیقت جالب را درباره جنگل بارانی آمازون بخوانید؛
- تعداد درختان این جنگل از تعداد ستارگان راه شیری بیشتر است.
- حدود ۸۰ درصد از غذاهای گیاهی که می‌خوریم اولین بار درجنگل بارانی آمازون کشف شده‌اند. این غذاها به مرور زمان تغییر کرده‌اند و به شکل امروزی درآمده‌اند. از جمله این غذاها میتوان به قهوه، کاکائو، برنج، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و موز اشاره کرد.
- گیاهان بومی آمازون خواص دارویی زیادی دارند که تنها کمتر از ۱ درصد این خواص تا کنون شناسایی شده‌است.
- ۵۰ درصد از تنوع زیستی کل کره‌زمین مربوط به این جنگل‌هاست.
- در سال ۲۰۰۷ فردی به نام مارتین استرل تمام طول رودخانه آمازون را شنا کرد. او برای طی این مسیر ۶۶ روز و هر روز ۱۰ ساعت شنا کرد.
- برخی اعتقاد دارند که حدود ۵۰ قبیله بومی در آمازون وجود دارد که هنوز شناسایی نشده و هیچ ارتباطی با تمدن ندارند.
- برخی از بخش‌های جنگل آمازون به دلیل تراکم زیاد درختان همیشه تاریک است. تراکم شاخ و برگ درختان در این مناطق به حدی است که با شروع باران، ده دقیقه طول می‌کشد تا آب به زمین برسد.
- ماکائوها یکی از پرنده‌های جالب آمازون هستند. این پرنده‌ها تنها در طول عمر خود با یک جفت زندگی میکنند. در طول زندگی مشترک ماکائوها، هر دو، وظایف تامین غذا و نگهداری از فرزندان را با هم انجام می‌دهند.
- بیش از ۲۰ درصد از اکسیژن جهان، توسط درختان جنگل آمازون تامین می‌شود.
- در این جنگل بیش از ۳ هزار میوه یافت می‌شوند که فقط ۲۰۰ نوع از آنها امروزه توسط بشر مصرف می‌شود.
- کف جنگل آمازون بسیار تاریک است؛ زیرا فقط ۱ درصد از نور از میان تاج درختان عبور می‌کند.
- در سال ۲۰۲۰، بیش از ۱۱ هزار کیلومتر مربع از این جنگل، توسط انسان نابود شد.
- تخمین زده می‌شود که انسان هر روز، بیش از ۱۳۷ گونه گیاهی یا جانوری را در آمازون منقرض می‌کند.
- حدود ۳۰ درصد از کربن جهان، بر اثر آتش زدن درختان این جنگل تولید می‌شود.
- اگر آمازون یک کشور بود، می‌توانست در رده ۹ از بزرگترین کشورهای جهان قرار بگیرد.
- بیش از ۲.۵ میلیون گونه حشره در جنگل آمازون زندگی میکنند.
- کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که در صورت ادامه وضعیت فعلی، جنگل آمازون در ۴۰ سال آینده کاملا از بین می‌رود!
- پزشکان معتقدند که درمان سرطان در نهایت از یکی از گیاهان دارویی موجود در این جنگل کشف خواهد شد.
دیدگاه