کراتین خون
کراتین مادهای در ماهیچهها است که شروع به تجزیه میکند. از تجزیه آن ماده زائدی به نام کراتینین ساخته میشود. سطح کراتین خون نشان میدهد که عملکرد کلیهها به چه صورت است. به همین دلیل برای چکاپ کامل بدن بهخصوص چکاپ سلامت کلیهها آزمایش کراتینین خون انجام میشود.
در ساختار کلیهها واحدهای کوچک تصفیهکننده خون به نام نفرون وجود دارد. نفرونها میتوانند از طریق رگهای خونی به نام گلومرول خون را تصفیه کنند. در نتیجه آب اضافی و مواد زائد از خون فیلتر شده و از طریق ادرار دفع میشود. کراتین نیز ماده زائدی است که کلیهها از این طریق آن را از خون جدا کرده و دفع میکنند.
سطوح نرمال و بالا کراتنین خون
سطوح کراتینین که ویزیت پزشک در منزل آن را طبیعی میداند ممکن است در بیمارستانها و آزمایشگاههای مختلف متفاوت باشد. طبق مجله پزشکی بریتانیا، محدوده مرجع معمول برای کراتینین سرم 60-110 میکرومول در لیتر (mcmol/l) یا 0.7-1.2 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) برای مردان و 45-90 میکرومول در لیتر 0.5-1.0 mg/dl) ) برای زنان است.
اگر کراتینین بالاتر از این سطوح باشد، پزشکان ممکن است آن را بالا در نظر بگیرند. با این حال، تصمیم آنها به توده عضلانی فرد و برخی عوامل دیگر مانند سن، جنسیت و سطح هیدراتاسیون بستگی دارد. سطح کراتینین را میتوان با استفاده از آزمایش خون یا آزمایش ادرار تعیین کرد.
آزمایش کراتینین خون
ممکن است این آزمایش را به عنوان آزمایش کراتینین سرم نیز شنیده باشید. در طی این آزمایش، خون از ورید بازوی شما جمع آوری میشود و سپس برای تجزیه و تحلیل بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشود. محدوده طبیعی کراتینین (برای بزرگسالان) در خون به طور معمول عبارت است از:
• زنان ۰.۵ تا ۱.۱ میلی گرم در دسی لیتر
• مردان ۰.۶ تا۱.۳ میلی گرم در دسی لیتر
سطح طبیعی کراتینین در کودکان نیز به شرح زیر است:
• نوجوانان ۵ تا ۱.۰ میلی گرم در دسی لیتر
• کودکان ۰.۳ تا ۰.۷ میلی گرم در دسی لیتر
• اطفال ۰.۲ تا ۰.۴ میلی گرم در دسی لیتر
• نوزادان ۰.۳ تا ۱.۱ میلی گرم در دسی لیتر
آزمایش کراتینین ادرار
ویزیت پزشک در منزل ممکن است یک نمونه ادرار تصادفی برای این آزمایش جمعآوری کند، اما به احتمال زیاد نمونه ۲۴ ساعته را درخواست میکند. نمونه ادرار 24 ساعته شامل جمع آوری ادرار در مدت 24 ساعت است. طبق آزمایشگاه آزمایش آنلاین محدوده کراتینین ادرار طبیعی در یک نمونه ادرار 24 ساعته 0.5 الی 2.15 g/24h است.
سطح کراتینین ادرار بیشتر از این محدودهها به عنوان بالا بودن کراتینین در نظر گرفته میشود و ممکن است نیاز به آزمایش اضافی یا آزمایش مجدد باشد. مقدار کراتینین در ادرار همچنین میتواند همراه با نتایج کراتینین سرم استفاده شود، که اندازه گیری میکند کلیهها چقدر خون شما را فیلتر میکنند.
دلایل افزایش کراتین خون
زمانی که کراتین خون از حالت طبیعی بیشتر میشود، نشانه عدم دفع آن بوده و مشکل مربوط به کلیهها است. گاهی هم رژیم غذایی ناسالم یا مشکلات پزشکی دیگر میتوانند این عارضه را ایجاد کنند. از علل افزایش کراتین خون میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
• مسدود شدن دستگاه ادراری
• رژیم غذایی با پروتئین بالا
• کمآبی بدن
• مشکلات کلیوی مانند عفونت کلیه یا آسیب به این اندام
• کاهش جریان خون به کلیهها به دلیل نارسایی احتقانی قلب، عوارض دیابت یا شوک
• مصرف برخی از داروها مانند سایمتدیدین
اگر علت این عارضه مشکلات کلیوی مانند عفونت کلیه باشد، باید بیماری درمان شود تا بهمرور میزان کراتین در خون کاهش پیدا کند. از مهمترین دلایل مشکلات کلیوی مزمن میتوان به فشارخون بالا و دیابت اشاره کرد. اما مواردی مانند کمآبی بدن یا پروتئین زیاد در رژیم غذایی به طور موقت یا کاذب کراتین را بالا برده و با اصلاح عملکرد میتوان مشکل را حل کرد.
مشکلات کلیوی در مراحل اولیه همانند فشارخون بالا هیچ علامتی ندارند. تنها با انجام آزمایش خون و بررسی فاکتورهایی مانند کراتین خون میتوان بیماری را تشخیص داد. اگر در آزمایش مقدار کراتین بالاتر از حد طبیعی باشد، احتمالا نشانه بیماری کلیوی است. در آزمایش عملکرد کلیه باید فاکتورهای دیگر هم بررسی شوند تا تشخیص دقیقتر باشد.
دلایل پایین بودن کراتین خون
در مواقع بسیار نادر کراتین خون بیش از حد طبیعی کاهش پیدا میکند. معمولا این شرایط جای نگرانی نداشته و مربوط به کاهش توده عضلانی است. پزشک باید تشخیص دهد که چه شرایطی باعث مشکل در توده عضلانی شده است. گاهی سوءتغذیه نیز میتواند چنین عارضهای ایجاد کند. بهطورکلی سطح پایین کراتین خون میتواند مربوط به یکی از موارد زیر باشد.
• بیماری عضلانی مانند دیستروفی عضلانی
• مصرف بیش از حد آب
• مصرف برخی داروها
• رژیم غذایی کمگوشت یا کم پروتئین
• بیماری کبد
معمولا سطح پایین کراتین میتواند نشانه سوءتغذیه، کاهش وزن شدید، بیماری مزمن یا کاهش توده عضلانی باشد. معمولا این حالت در نوزادان و افراد مسن مشاهده میشود.
علائم بالا بودن کراتین خون
علائم وابسته به علت بالارفتن کراتین خون است. اگر افزایش آن به دلیل کمآبی یا رژیم غذایی باشد، علائم خاصی ندارد. اما زمانی که به علت مشکلات کلیوی این عارضه ایجاد شده باشد، شخص دچار درد کلیه شده و علائم زیر بروز میکند.
• احساس کمآبی
• خستگی
• بیخوابی
• از دستدادن اشتها
• ادرار بیشتر یا کمتر از حد معمول
• تورم
• تنگی نفس
• سردرگمی
• تهوع و استفراغ
• نوروپاتی
• خشکی پوست
علائم پایین بودن کراتین خون
کراتین پایین را میتوان از طریق آزمایش خون تشخیص داد. این عارضه به دلایل مختلفی ایجاد شده و علائم متفاوتی میتواند داشته باشد. اگر علت آن کاهش توده عضلانی به دلیل بیماری عضلانی باشد، علائم آن عبارتند از:
• ضعف عضلانی
• سفتی و درد عضلات
• کاهش تحرک
عوارض بالا بودن کراتین خون
کراتین بالا بهخودیخود تهدیدکننده زندگی نیست. اما میتواند نشانه بیماری جدی باشد و اگر به آن توجه نشود، مشکلاتی را ایجاد میکند. هرکدام از بیماریهای زیر ممکن است با بالارفتن سطح کراتین در ارتباط باشند.
• عفونت کلیه
• گلومرولونفریت
• سنگ کلیه
• نارسایی کلیه
• سمیت دارویی
• دیابت
• فشارخون بالا
• بیماری قلبی
• انسداد مجاری ادرار
عوارض پایین بودن کراتین خون
عوارض پایین بودن کراتین به علت آن بستگی دارد. بهعنوانمثال کاهش توده عضلانی در افراد مسن کاملا طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد. اما در کودکان و جوانان میتواند نشانه دیستروفی عضلانی باشد و باید سریعا درمان آغاز شود.
اگر در آزمایش خون میزان کراتین حدود ۵۰ در صد کاهش پیدا کرده باشد، احتمال دارد مربوط به بیماری کبد باشد. بیماریهای کبدی باعث نارسایی کبد شده و حتی ممکن است مرگ را در پی داشته باشند. در افراد باردار نیز این موضوع عوارضی در پی نداشته و پس از زایمان کراتین به سطح طبیعی خود بازمیگردد.
نحوه کاهش کراتین خون
اگر علت بالارفتن کراتین بیماری کلیوی باشد، باید آن بیماری درمان شود. ممکن است پزشک از داروهای مختلف یا دیالیز برای درمان استفاده کند. اما با برخی روشهای خانگی نیز میتوان سطح کراتین خون را کاهش داد.
• مکملهای حاوی کراتین مصرف نکنید.
• مصرف پروتئین را کاهش دهید.
• فیبر بیشتری مصرف کنید.
• در مورد مقدار مایعات مصرفی روزانه با پزشک خود مشورت کنید.
• مصرف نمک را کاهش دهید.
• از مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خودداری کنید.
• سیگار را ترک کنید.
• مصرف الکل را به حداقل برسانید.
برای درمان این عارضه باید به متخصص داخلی یا فوق تخصص کلیه مراجعه کنید. پزشک باتوجهبه علائم، بیماری شما را تشخیص داده و برای درمان اقدامات لازم را انجام میدهد.
کاهش کراتین خون با رژیم غذایی
مصرف بیش از حد پروتئین بهویژه گوشت قرمز باعث افزایش سطح کراتین خون میشود. برای پایین آوردن کراتین باید مصرف گوشت و دیگر منابع پروتئین مانند لبنیات کاهش پیدا کند. اگر مصرف گوشت شما بالا است، سعی کنید سبزیجات را نیز به وعدههای غذایی خود اضافه کنید.
برخی تحقیقات نشان میدهد، افزایش مصرف فیبر در غذا نیز روی کاهش سطح کراتین تاثیر مثبتی دارد. افرادی که مبتلا به بیماری مزمن کلیوی هستند، با افزایش مصرف فیبر میتوانند این عارضه را بهبود دهند. فیبر در مواد غذایی مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات یافت میشود.
لیموترش و کراتین خون
مصرف لیموترش در تغییر سطح کراتین تاثیری ندارد. اما اگر علت بالا رفتن کراتین مشکلات کلیوی باشد، میتوان برای درمان از لیموترش استفاده کرد. لیمو حاوی اسیدسیتریک است و سطح سیترات ادرار را افزایش میدهد. در نتیجه به رفع سنگ کلیه کمک میکند. افرادی که دچار سنگ کلیه هستند، میتوانند روزانه لیموترش مصرف کنند.
دیدگاه