اختلال استرس پس از سانحه | اضطراب شدید در پی حوادث ناگوار

اختلال استرس پس از سانحه، پس از مشاهده، تجربهٔ مستقیم یا شنیدن یک عامل استرس‌زا و آسیب‌زای شدید روی می‌دهد که می‌تواند به مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یا وقوع یک سانحهٔ جدی منجر شود.

اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD پیامدی طولانی از واقعه‌ای دردناک است که به وسیله ترس‌های شدید، درماندگی و یا وحشت‌هایی همانند تهدید جسمی یا جنسی، مرگ غیر منتظره یکی از افراد مورد علاقه ، یک تصادف، جنگ یا بلایای طبیعی به وجود می‌آید. این اختلال در اثر حوادث و رویدادهایی بوجود می آید که این وقایع فراتر از طاقت و  ظرفیت روانی فرد باشد. حوادثی مثل سیل،زلزله،جنگ و از دست دادن نزدیکان در تصادفات رانندگی،تجاوز جسی و هر رفتار خشونت بار و وحشیانه،تولید PTSD میکنند که مهمترین ویژگی آن اضطراب دائمی و گوش به زنگی بیش از حد،افسردگی و تجربه مجدد حادثه (reexperience)در خواب و بیداری است.

احساس غم و ناراحتی پس از اینگونه وقایع امری طبیعی است ولی اگر این غم و اندوه و خشم با گذشت زمان رو به بهبود نرود و همراه با مرور مکرر خاطرات و کابوس های شبانه باشد،به آن اختلال استرس پس از سانحه می گویند.

خانواده‌های قربانیان نیز می‌توانند مبتلا به PTSD شوند، همانند کارکنان امداد و نجات موقعیت‌های اضطراری.اکثر افرادی که وقایع دردناک را تجربه می‌کنند واکنش‌هایی از خود نشان خواهند داد که ممکن است شامل شوک، خشم، عصبانیت، ترس و حتی احساس گناه باشد. این عکس العمل‌ها،معمول و متداول است و این نشانه‌ها دراغلب افراد پس از گذشت زمان از بین می‌رود. برای فردی که مبتلا به PTSD است، این احساسات ادامه دارد و حتی به قدری افزایش می‌یابد و قدرتمند می‌گردد که فرد را از ادامه زندگی عادی‌اش بازمی‌دارد.

افراد PTSD دارای نشانه هایی طولانی تر از 1 ماه هستند و نمی‌توانند عملکردی مانند پیش از وقوع حادثه داشته باشند. گاهی این بیماری در درون سایر بیماریها پنهان میشود و روان شناس (حتی بالینی) در مواردی قادر به تشخیص درست این بیماری نیست.متاسفانه این بیماری در ایران شیوع زیادی دارد.اگر مبتلا به PTSD هستید آن را از روانشناس خود پنهان نکنید. شما خاطرات تلخ خود را بگویید و اگر درمانگر کاربلد باشد می تواند تشخیص داده و در درمان آن به شما کمک کند.

اختلال استرس پس از سانحه بسته به شدتش به درجاتی مختلف بر زندگی تاثیرگذار است. ممکن است فردی بتواند به شغل خود ادامه دهد  و بطور کلی زندگی معمولی داشته باشد، در صورتیکه در موارد شدید، ممکن است شخص مبتلا درمانده  شود و از ترک  کردن خانه  وحشت  داشته باشد.

خاطره ی رویداد ضایعه آور ممکن است در نتیجه  آنچه که  در زندگی روزمره حس می شود و حوادثی که  در زندگی روزمره روی می دهد، زنده شود. از این رو معمولا شخص مبتلا از وضعیت‌ها و کسانی که ممکن است خاطرات دردآور او  را زنده کنند، حتی از خانواده و دوستان خود، می‌پرهیزد.

اختلال PTSD شخص مبتلا را  در حالت مترصد بودن افراطی قرار می‌دهد. این امر باعث می شود که شخص مبتلا به آسانی دچار ترس و آزردگی شود که می تواند به انفجار شدید خشم بیانجامد.  او در این حالت ممکن است احساس کند که آنچه که روی داده  زندگیش را برای همیشه تباه کرده است. البته این احساس  لزوما منطبق با واقعیت نیست.

اختلال استرس پس از سانحه و علائم آن

• یادآوری مکرر حادثه

• تغییر در وضعیت خواب (ناتوانی در خوابیدن یا گرایش مداوم به خواب)

• رویاهای مکرر درباره حادثه

• احساس اینکه قرار است آن رویداد دوباره تکرار شود

• تغییر در رفتار (بدخلقی)

• واکنش‌های شوک و بهت زدگی

• تغییر در کارکرد مؤثر (کاهش تمرکز)

• کاهش علاقه و گرایش نسبت به دنیای خارج (احساس جدایی از دنیای اطراف و بیگانگی)

• احساس نیاز به هوشیاری فوق العاده و همیشگی

• حس آسیب پذیر بودن و در پی آن ترس نسبت به از دست دادن کنترل

• دوری از فعالیت‌ها و مکان‌هایی که حادثه را به یاد می‌آورند

• فراموش کردن بخش مهمی از حادثه

• احساس گناه به دلیل نجات یافتن از حادثه یا انجام ندادن برخی کارها

عوامل پرخطر اختلال استرس پس از سانحه

افراد در تمام سنین دچار اختلال اضطراب پس از سانحه می شوند. با این حال، برخی عوامل احتمال بروز PTSD را بالا میبرد:

• تجربه ی آسیب روحی بلندمدت و شدید

• قبلا تجربه ی آسیب روحی را داشته باشید، مثلا خشونت و تجاوز در کودکی

• اشتغال به کاری که خطر قرار گرفتن در معرض سانحه را بالا میبرد، مانند پرسنل ارتش و نیروی امداد

• ابتلا به سایر اختلالات روانی، مثل اضطراب و افسردگی

• اختلال سوء مصرف مواد، مانند مصرف بیش از اندازه ی الکل و مواد

• برخوردار نبودن از حمایت خانواده و دوستان

• سابقه ی اختلال روانی در بستگان نزدیک، مثل اضطراب و افسردگی

عواملی که باعث ایجاد اختلال PTSD در بعضی از افراد می شود شامل موارد زیر است:

• تصادف

• حمله فیزیکی

• تهدید با اسلحه

• خشونت های جنسی

• کودک آزاری جسمی و جنسی

• قرار گرفتن در معرض جنگ

• قرار گرفتن در معرض حوادث طبیعی مانند : سیل زلزله ، طوفان، سیل، آتش فشان و …

شروع علائم اختلال استرس پس از سانحه

علائم PTSD می تواند بعد از یک تاخیر  چند هفته ای و یا چند ماهه شروع گردند.آنها معمولآ در طی ۶ ماه پس از حادثه ناگوار ظاهر میگردند. بسیاری از بیماران، احساس غم عمیق ، افسردگی ، اضطراب، احساس گناه و یا عصبانیت می کنند . به غیر از این احساسات  قابل درک ، سه نوع عمده علائم دیگرهم  وجود دارند :

1. فلش بک و کابوس:

آن حادثه و صحنه دلخراش دایماً پیش چشمتان  تکرار می شود. این علامت ممکن به صورت فلش بک (تکرار حادثه در ذهن و خیال و حتی در خواب) ظاهر شود. این تجربیات ممکن است آن چنان واقعی و طبیعی به نظر برسند که شما احساس کنید واقعا آن حادثه در حال اتفاق افتادن است. شما آن را در ذهن خود می بینید اما ممکن است احساسات (ترس،تعریق) و یا حواس فیزیکی (اعم از شنوایی،بویایی،درد)که همراه حادثه بوده است، دوباره احساس و تجربه شود.

چیزهای معمولی ممکن است باعث فلش بک شوند. بعنوان مثال اگر شما یک حادثه رانندگی در یک هوای بارانی داشته اید یک روز بارانی ممکن است باعث فلش بک شود.

2. دوری گزینی و بی تفاوتی:

دوباره زنده کردن خاطرات ممکن است بسیار افسرده کننده باشد بنابراین ممکن است شما بخواهید به آنها بی توجهی کنید مثلا شما خودتان را با سرگرمی ،  زیاد کار کردن،  یا حل کردن جدول و یا معما مشغول می کنید. شما از مکانها  و افرادی که باعث به یاد آوردن حادثه می گردند  اجتناب می ورزید.

 شما ممکن است خود را به بی تفاوتی کامل بزنبد. شما کمتر با دیگران ارتباط برقرار می کنید و در نتیجه زندگی کردن و کار کردن با شما سخت تر می گردد.

3. در حالت گارد به سر بردن (On guard):

شما ممکن است همیشه در حالت آماده باش بسر ببرید، گویی که منتظر خطر می باشید. شما نمی توانید احساس آرامش کنید. احساس اضطراب دارید و به سختی به خواب فرو میروید. اطرافیان شما می بینند که شما بیقرار و نا آرام هستید این حالت را گوش به زنگی هم می گویند(انگار خطری در راه است).

اختلال استرس پس از سانحه و نحوه درمان آن

درمان اختلال استرس پس از سانحه می تواند به بیمار در کنترل و بیان احساس او کمک کند. درمان اصلی، روان درمانی است، اما پزشک می تواند در برخی مواقع دارو هم تجویز کند. ترکیب این روش های درمانی می تواند به بیمار کمک کنند تا:

• روش های مقابله با بروز علائم احتمالی آموزش ببیند.

• یادگیری مهارت هایی که بتواند با آن ها علائم خود را کنترل کند.

• تفکر بهتری نسبت به خود، دیگران و محیط اطراف خود داشته باشد.

روان درمانی

چندین نوع روان درمانی، که به آن روان درمانی نیز گفته می شود، ممکن است برای درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به PTSD استفاده شود.

برخی از انواع روان درمانی مورد استفاده در درمان PTSD، عبارتند از:

درمان شناختی

نوعی روان درمانی است که به بیمار کمک می کند تا افکار منفی خودتان را تشخیص دهید. درمان شناختی اغلب با مواجهه درمانی همراه است.

رفتار درمانی

به بیمار کمک می کند تا با خیال راحت با موقعیت و خاطراتی که به نظر ترسناک هستند، روبرو شود و به طور مؤثر با آن ها کنار بیاید.

در معرض حادثه وحشتناک قبلی قرار گرفتن ممکن است به ویژه برای فلاش بک ها و کابوس ها بسیار مفید است.

حساسیت زدایی و پردازش مجدد با حرکت چشم (EMDR)

EMDR روندهای درمانی را با یک سری از حرکات چشم هدایت شده ترکیب کرده و به بیمار کمک می کند خاطرات آسیب زا را پردازش کرده و نحوه برخورد با آن ها را تغییر دهد.

درمانگر بیمار می تواند در پیشرفت مهارت های مدیریت استرس به بیمار کمک کند تا بتوانید با شرایط استرس زا مقابله کند.

بیمار ممکن است درمان فردی، گروه درمانی یا هر دو را امتحان کند. در گروه درمانی می توانید با افراد دیگری که تجربه مشابه داشته اند، ارتباط برقرار سازد.

داروها

چندین نوع دارو می تواند به بهبود علائم PTSD کمک کند:

داروهای ضد افسردگی: می توانند به بهبود علائم افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب و تمرکز کمک کنند.

داروهای ضد اضطراب: اضطراب شدید و مشکلات مرتبط با آن را برطرف می کنند. داروهای ضد اضطراب معمولاً فقط برای مدت کوتاهی استفاده می شوند.

بیمار با همکاری با پزشک می تواند روش هایی انتخاب کند تا بهترین درمان را با کمترین عوارض جانبی داشته باشد. ممکن است طی چند هفته بهبود روحیه و سایر علائم خود را مشاهده کند.

بهتر است درمورد عوارض جانبی یا مشكلات داروها با پزشك صحبت شود. شاید لازم باشد بیمار بیش از یک یا ترکیبی از داروها را امتحان کند.