اختلال انطباقی
تمامکردن رابطهای عاطفی یا شروع آن، تغییر شغل یا اخراجشدن، مهاجرت به شهر جدید و مرگ یکی از عزیزان نمونهای از تغییراتی هستند که ما را دچار استرس میکنند. اختلال انطباقی زمانی پیش میآید که نتوانیم با این عوامل استرسزا کنار بیاییم و آنها را مهار کنیم.
نداشتن توان کنارآمدن با موقعیتهای استرسزای زندگی منجر به بروز نشانههای شدید روانی و حتی جسمانی میشود. این نشانهها به روانشناسان کمک میکنند تا اختلال انطباقی را در فرد تشخیص دهند. در حال حاضر، ۶ نوع اختلال انطباقی شناخته شدهاند که هرکدام نشانههای خاص خود را دارند.
این اختلال در هر سنی و در هر دو جنس رخ میدهد. با این حال گاهی نشانههای این اختلال در کودکان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است.
علائم و نشانه های اختلال انطباقی
بر اساس راهنمای اختلالات روانی (DSM-5)، اختلال انطباقی ۲ نشانه اصلی دارد. به عبارتی اگر این ۲ نشانه در فرد مشاهده شوند، میتوان به اختلال انطباقی در او پی برد.
• شکلگیری نشانههای روانی و رفتاری در پاسخ به بروز موقعیتی استرسزا در طول ۳ ماه پس از وقوع آن.
• نشانهها باید شدید و آشکار باشند، مثلا پریشانی شدید که فراتر از حد و اندازه واقعه باشد. همچنین ناتوانی فرد در انجام وظایف روزانه زندگی و شغلی.
این نشانهها نباید بیش از ۶ ماه پس از پایان واقعه ادامه یابند. از سوی دیگر این نشانهها نباید مربوط به اختلال روانی دیگری (افسردگی یا اضطراب) باشند. وقتی این شرایط محقق شود، روانپزشک یا روانشناس میتواند این اختلال را تأیید کند.
بعضی از نشانههای جسمانی این اختلال نیز عبارتاند از:
• بیخوابی
• لرزش و اسپاسم عضلانی
• خستگی شدید
• بدندرد
• سوءهاضمه
انواع اختلال انطباقی
• همراه با افسردگی و خمودگی: روحیه ضعیف، گریه فراوان و حس ناامیدی زیاد.
• همراه با اضطراب: نگرانی، بیقراری و عصبیبودن.
• ترکیبی از افسردگی و اضطراب: ترکیب حالت اول و دوم.
• همراه با اختلال در رفتار: در این حالت تغییرات رفتاری مشاهده میشوند.
• ترکیبی از تغییرات خلقی و رفتاری: در این حالت نشانههای حالت اول، دوم و چهارم با هم مشاهده میشود، یعنی هم خلق و هم رفتار فرد تغییر میکند.
• نامشخص: برای مواردی که نمیتوان آنها را جزو هیچکدام از ۵ حالت پیشین به حساب آورد.
مثالهایی از اختلال انطباقی
• کودک ۶ساله همراه با خانواده به شهر جدیدی مهاجرت کرده است و در مدرسه جدید رفتار پرخاشگرانه از خود نشان میدهد، مسئلهای که پیشتر سابقه نداشته است.
• کودک ۱۰ساله پس از طلاق پدر و مادرش دچار افت تحصیلی شدید میشود، اغلب اوقات ناراحت است و تمرکز کافی برای درسخواندن ندارد.
• فردی ۱۸ساله به دانشگاه میرود و نمیتواند در خوابگاه دوستان جدیدی پیدا کند.
• مردی از کار اخراج میشود، برای چند ماه انگیزه یافتن کار جدید را ندارد و انجام هر کاری برایش دشوار است.
• زنی خانه خود را در آتشسوزی از دست داده است و حس غم و اندوه زیادی دارد و نمیتواند در محیط کار عملکرد خوبی داشته باشد.
دلیل بروز اختلال انطباقی
دلایل بروز این اختلال چندان شناختهشده نیستند. هنوز روشن نیست چرا برخی از افراد در موقعیتهای استرسزا بهتر از دیگران عمل میکنند. مثلا هرکدام از اعضای یک خانواده بهشیوه خاص خود به این موقعیتها واکنش نشان میدهند. با این حال، عواملی وجود دارند که بهاحتمال زیاد در بروز این اختلال نقش دارند.
1. تجربیات گذشته
داشتن تجربیات تلخ روانی در گذشته، بهخصوص در دوره کودکی، احتمال ابتلای فرد به اختلالات روانی را بیشتر میکند. اختلال انطباقی نیز از این قاعده مستثنا نیست.
2. مشکلات روانی
مشکلات روانی دیگری که پیش از مواجهه با موقعیت استرسزا وجود داشتهاند، میتوانند همچون عاملی تحریککننده به بروز این اختلال دامن بزنند. مثلا اگر کسی پیش از مرگ عزیزانش دچار افسردگی باشد، بروز آن واقعه میتواند به این اختلال منجر شود.
3. استرسهای مستمر روزانه
در صورتی که سبک زندگی شما پراسترس باشد، ممکن است هنگام بروز یک واقعه استرسزای دیگر تحملتان تمام شود. مثلا کسی که شغلی پراسترس دارد در صورت بروز حادثهای بزرگ و پراسترس، بیشتر در معرض این اختلال خواهد بود. زندگی با استرس مزمن از توانایی ما در رویارویی با حوادث و بحرانها میکاهد.
تشخیص اختلال انطباقی
برای تشخیص بالینی این اختلال آزمونی خاص وجود ندارد. بنابراین روانپزشک یا روانشناس برای تشخیص با فرد مصاحبه و علائم او را مشاهده میکند. با این حال، رواندرمانگر از فرد آزمونهایی میگیرد که مطئمن شود نشانهها مربوط به مشکل دیگری نباشند.
درمان اختلال انطباقی
بسیاری از کسانی که به این اختلال دچارند، بهخوبی درمان میشوند. درمانهای ارائهشده برای اختلال انطباقی به فرد کمک میکنند با آسیب کمتری از شرایط پراسترس عبور کند.
بهطور کلی ۲ روش درمانی برای درمان اختلال انطباقی ارائه شده است: رواندرمانی و دارودرمانی.
1. رواندرمانی
این روش به روش دارودرمانی ارجح است. اینکه چه شیوهای برای رواندرمانی انتخاب شود به تخصص درمانگر و نیازهای مراجع بستگی دارد. رواندرمانی شامل حمایت عاطفی، آموزش روشهای مقابله با استرس و ایجاد عادتهای مثبت است. این احتمال وجود دارد که افراد نزدیک به فرد مبتلا نیز به جلسات دعوت شوند.
2. دارودرمانی
دارو برای مقابله با اضطراب و افسردگی ناشی از اختلال انطباقی تجویز میشود. این داروها شاید برای دورهای کوتاه تجویز شوند.
دیدگاه