هرگونه خروج خون از مقعد به دلایل گوناگون را خونریزی مقعدی می نامند.
خونریزی مقعدی
خونریزی مقعد میتواند با مدفوع ترکیب شده یا به تنهایی دفع شود. خونریزی بسته به علت آن ممکن است خفیف یا شدید باشد همچنین ممکن است به رنگ قرمز روشن، قرمز تیره یا قهوهای رنگ باشد. تیره یا روشن بودن خونریزی میتواند نشانگر محل خونریزی باشد، تیرگی خون دفعی ممکن است به دلیل خونریزی از قسمت بالاتری از دستگاه گوارش باشد. دستگاه گوارش شامل مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده (رکتوم) و مقعد است. آسیب به هر کدام از این نواحی میتواند موجب خونریزی و دفع آن از طریق مدفوع شود. در واقع خونریزی از مقعد میتواند علامتی از یک بیماری جدی باشد.
انواع خونریزی مقعدی
با توجه به اینکه منشأ خونریزی کدام بخش از دستگاه گوارش است می توان این عارضه را به سه نوع تقسیم کرد:
• هماتوشزی: منشأ این خونریزی روده بزرگ است و چون فاصله مقعد تا روده بزرگ کم است، خونی که بیمار مشاهده میکند به رنگ قرمز روشن است. این نوع خونریزی معمولا شدید نیست و در داخل مدفوع یا بصورت جداگانه دیده میشود.
از علائم هماتوشزی که ممکن است بیمار تجربه کند شامل تب، درد شکم، تغییراتی در دفع مثل اسهال و غیره است.
• ملنا: مشاهده مدفوع تیره و حتی سیاه رنگ، نشان دهنده خونریزی از بخش فوقانی دستگاه گوارش است. شدت این نوع خونریزی مقعدی معمولا بیشتر است و علت تغییر رنگ را می توان فاصله زیاد معده، مری یا روده کوچک تا مقعد دانست.
طی این فاصله، خون اکسیژن خود را از دست می دهد و به همین دلیل به رنگ تیره دفع می شود.
• خون مخفی: در این حالت خون در مدفوع وجود دارد اما بیمار قادر به مشاهده آن نیست و تنها با آزمایش گایاک یا تست O.B می توان آن را تشخیص داد. این آزمایش معمولا برای افرادی که به دلیل کم خونی یا فقر آهن به پزشک مراجعه می کنند، تجویز میشود.
علائم و نشانه های خونریزی مقعدی
خونریزی از سیستم گوارش ممکن است به هر کدام از صورتهای زیر دیده شود:
• خون قرمز روشن بر روی مدفوع
• خون تیره در ترکیب با مدفوع
• مدفوع سیاه و قیری رنگ (ملنا)
• خون قرمز روشن در استفراغ
• استفراغ با خون تیره رنگ
خونریزی مقعد ممکن است کاملا بدون علامت باشد که به آن خونریزی مخفی میگویند. خونریزی گاهی با علائمی مانند درد مقعد، اسهال، یبوست، مدفوع تیره، دفع مخاط با مدفوع همراه است. همچنین در مواقعی که خونریزی شدید و ناگهانی باشد با علائمی مانند درد شکم، ورم شکم، کاهش وزن ناخواسته و کم خونی همراه بوده و بیمار به دنبال کم خونی ممکن است دچار هر کدام از علائم زیر شود:
• رنگ پریدگی
• احساس ضعف
• غش کردن
• احساس سرگیجه هنگام ایستادن
• خستگی
• افزایش ضربان قلب
• درد یا گرفتگی شکم
دلایل خونریزی مقعدی
شایع ترین دلایل خونریزی از مقعد را می توان موارد زیر عنوان کرد:
شقاق یا زخم مقعد
به ایجاد یک زخم یا پارگی در پوست اطراف مقعد، شقاق یا فیشر گفته می شود. این عارضه علاوه بر خونریزی علائم دردناک دیگری مثل خارش، سوزش و التهاب هم به همراه دارد. بیماران معمولا به دلیل علائم آزاردهنده به دنبال سریع ترین راه برای درمان شقاق هستند.
بواسیر داخلی و خارجی
وقتی رگهای ناحیه مقعد دچار التهاب و تورم می شوند، فرد به هموروئید مبتلا شده است. شایع ترین نشانه هموروئید خونریزی از مقعد است. البته این عارضه علائم دردناک دیگری مثل برآمدگی در ناحیه مقعد، درد و التهاب هم به همراه دارد.
فیستولها
به طور کلی فیستول در نتیجه بوجود آمدن یک سوراخ یا حفره میان دو ارگان نزدیک به هم ایجاد می شود. در فیستول مقعد این حفره بین مقعد و راست روده یا دیواره مخاطی درون مقعد و پوست نزدیک مقعد ایجاد می شود که ممکن است باعث ترشح خون و مایعی سفید رنگ شود. فیستولها معمولا با مصرف آنتیبیوتیک درمان می شوند اما در صورت پیشرفت بیماری ممکن است لازم باشد از روش جراحی برای درمان آن استفاده شود.
دیورتیکول
به بیرونزدگیهای کوچک کیسه مانند اطراف دیواره روده بزرگ که در اثر ضعیف شدن بخش عضلانی جدار روده بوجود میآید دیورتیکولوزیس گفته می شود. این کیسهها یا دیورتیکولها بسیار شایع هستند و ممکن است گاهی اوقات خونریزی کنند اما این خونریزی معمولا خودبهخود قطع می شود. در اکثر افراد دیورتیکولها هرگز علائمی ایجاد نمی کنند و معمولا به درمان هم نیازی ندارند مگر اینکه عفونی شوند که به این حالت دیورتیکولوز گفته می شود. دیورتیکولهای عفونی و ملتهب اغلب دردناک هستند و ممکن است موجب خونریزی مقعدی شوند. خونریزی معمولا خفیف است و بعد از چند ثانیه متوقف می شود. دیورتیکولیت معمولا باآنتیبیوتیک درمان می شود اما دیورتیکولیت شدید نیاز به جراحی دارد.
پروکتیت یا کولیت روده
پروکتیت فرمی از بیماری التهابی روده است که در آن راستروده دچار التهاب می شود و معمولا با درد و خونریزی همراه است. اما کولیت زمانی اتفاق میافتد که جدار کولون یا روده بزرگ ملتهب شود. کولیت اولسروز یا کولیت زخمی یکی از انواع بیماری کولیت است که باعث ایجاد زخمهای متناوب در روده می شود که این زخمها مستعد خونریزی خواهد بود. روشهای درمانی مختلفی برای پروکتیت و کولیت روده وجود دارد که بسته به دلیل ابتلا به بیماری و وخامت آن می توان استفاده از آنتیبیوتیک یا جراحی را انتخاب کرد. از دلایل شایع ابتلا به پروکتیت و کولیت روده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• التهاب یا ورم روده
• برخی از بیماریها که باعث مشکلات گوارشی می شوند مثل سندروم روده تحریکپذیر یا بیماری کرون
• برخی از داروها مثل داروهای رقیق کننده خون
• پرتو درمانی یا شیمی درمانی
• کاهش جریان خون به روده یا راست روده
• انسداد روده یا راست روده
گاستروانتریت
گاستروانتریت نوعی بیماری میکروبی است که باعث التهاب روده و معده می شود. از علائم این بیماری اسهال همراه با مخاط و لکههای خونی است اما معمولا گاستروانتریت ویروسی باعث اسهال خونی نمی شود. به طور کلی درمان این بیماری مصرف مایعات، و استراحت است و بنا به منشا آن آنتیبیوتیک یا انتیویروس تجویز می شود.
انتقال عفونت از طریق رابطه جنسی
رابطه جنسی محافظت نشده بخصوص رابطه جنسی مقعدی می تواند باعث انتقال گسترده بیماریهای باکتریایی و ویروسی و در نتیجه التهاب مقعد و راستروده شود. در صورت ایجاد التهاب احتمال خونریزی افزایش پیدا می کند. برای درمان این نوع بیماریها، بسته به اینکه منشا بیماری باکتری، ویروس، یا قارچ باشد، داروهای ضد باکتری، ضد ویروس، و ضد قارچ تجویز می شود.
پرولاپس رکتوم یا افتادگی مقعد
افتادگی مقعد، متورم شدن یا بیرونزدگی قسمتی از راستروده از مجرای مقعد است که به دلیل ضعف عضلات مقعد رخ می دهد و معمولا با درد و در اکثر موارد با خونریزی همراه است. پرولاپس در برگسالان بیش از جوانان شایع است و بعضی از بیماران ممکن است برای درمان این بیماری نیاز به جراحی داشته باشند.
آنژيوديسپالزی
آنژيوديسپالزی بيماری است كه طی آن چندين رگ خونی بزرگ شده درون جداره ی داخلی روده ايجاد می شود. آنژيوديسپالزی معمولا در بخش صعودی روده ولی می تواند در هر بخش از روده نيز شكل گيرد. دليل آنژيوديسپالزی هنوز نامعلوم است ولی غالبا در سنين بالا پيش می آيد. خونريزی مقعد در آنژيوديسپالزی بدون درد و سريع است و حالت خون از رنگ شفاف تا تيره مخلوط با مدفوع تا مدفوع كاملا سياه (melaena) میباشد.
التهاب مری و بازگشت غذا از معده به مری (ریفلاکس)
بازگشت اسید از معده به مری میتواند موجب تحریک و التهاب مری شود. التهاب مری میتواند موجب خونریزی شده و از طریق مدفوع دفع شود.
واریس مری
بزرگ شدن غیر طبیعی عروق قسمت انتهایی مری و بالای معده موجب واریس و در نتیجه خونریزی میشود. سیروز کبدی شایع ترین علت واریس مری است.
پارگی مالوری ویس
در این بیماری لایه داخلی مری دچار پارگی میشود. معمولا به دنبال استفراغهای شدید ایجاد میشود. در واقع هر شرایطی که موجب افزایش فشار داخل شکمی شود میتواند موجب پارگی مالوری ویس شود مانند: سرفه، سکسکه، زایمان و…
زخم معده
زخمهای معده ممکن است بزرگ شده و از طریق آسیب به عروق موجب خونریزی شوند. در توضیح علل زخم معده میتوان گفت بعد از داروها، آلودگی با میکروب هلیکوباکترپیلوری شایع ترین علت ایجاد زخمهای معده است. همچنین افرادی که سوختگی، شوک، آسیب به سر، سرطان، جراحیهای بزرگ را تجربه کرده اند، ممکن است به دنبال استرس ایجاد شده دچار زخم معده شوند. زخمهای روده نیز معمولا به دلیل اسید معده و آلودگی با میکروب هلیکوباکتر پیلوری ایجاد میشوند.
اسهال خونی
بدیهی است از جمله بیماری های بسیار شایعی که باعث خونریزی از مقعد می شود، میکروب ها و انگل ها هستند. اسهال های خونی که به دلیل این عوامل ایجاد می شوند معمولا سیر حادی دارند یعنی طی چند روز ایجاد می شود و فرد را دچار اسهال شدید همراه دفع خون می کند. اسهال خونی به راحتی قابل درمان بوده، به گونه ای که می توان با مصرف آنتی بیوتیک به نتیجه مطلوب دست یافت.
پولیپ روده
پولیپ روده بافت اضافی غیرسرطانی است که در اثر رشد غیرعادی سلول ایجاد می شود. رشد این پولیپها در جداره روده یا راستروده ممکن است باعث التهاب، تورم، و خونریزی خفیفی در روده شود. در بسیاری از موارد، پولیپها توسط پزشک خارج و به آزمایشگاه فرستاده می شوند تا از نظر سرطانی بودن بررسی شوند، همچنین خارج کردن پولیپها احتمال بدخیم شدن آنها را برای همیشه از بین می برد.
سرطان روده بزرگ یا سرطان راستروده
التهاب، تورم، و خونریزی روده ممکن است در اثر سرطان روده یا سرطان راستروده ایجاد شود. بیشتر افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ تجربه خونریزی راستروده را داشتهاند. سرطان روده بزرگ یکی از سرطانهای شایع است که به کندی پیش می رود و در صورت تشخیص به موقع قابل درمان خواهد بود. سرطان راستروده اگرچه نسبت به سرطان روده بزرگ شیوع کمتری دارد اما اگر به موقع تشخیص داده شود قاب درمان خواهد بود. منشا بعضی از سرطانهای روده بزرگ یا راست روده پولیپهایی است که در ابتدا ایجاد شده و بعد تبدیل به سرطان شدهاند. تمام سرطانهای معدی و رودهای به ترکیبی از شیمی درمانی، پرتو درمانی، و عمل جراحی نیاز دارند.
خونریزی داخلی
وجود زخم بزرگ در هر قسمت از اندامهای مقعدی و رودهای می تواند باعث بروز خونریزی و عبور خون از راستروده شود. بیماریهای مزمن مقعدی و رودهای ممکن است منجر به خونریزی داخلی شود که در این صورت بیماران باید بستری و جراحی شوند.
کولیت زخمی (اولسر کولیت)
یک بیماری خودایمنی است که جدار داخلی روده دچار التهاب میشود و غالبا نیز روده بزرگ را درگیر میکند. کولیت زخمی به دلیل التهاب و خونریزی وسیع از زخمهای کوچک میتواند موجب خونریزی در مدفوع شود.
بیماری کرون
کرون یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب رودهها و در نتیجه موجب خونریزی مقعد میشود.
بیماری دیورتیکولیت
به بیرون زدگیهای کوچک کیسه مانند، در مخاط روده دیورتیکول و التهابی که به دنبال آن میآید دیورتیکولیت میگویند. دیورتیکولیت غالبا رودهی بزرگ را درگیر میکند و اغلب موجب درد در قسمت تحتانی و چپ شکم میشود. از عوارض دیورتیکولیت میتوان به خونریزی و تنگ شدن روده اشاره کرد.
مشکلات عروق خونی
با افزایش سن، تغییراتی در رگهای خونی رودهی بزرگ ایجاد میشود. این تغییرات موجب آسیب و در نتیجه خونریزی از عروق شده و همراه با مدفوع دفع میشود.
کولیت ایسکمیک
در اثر نرسیدن خون کافی و در نتیجه اکسیژن به سلولهای روده و آسیب به آن ایجاد میشود. اسهال خونی و درد شکم از علائم کولیت ایسکمیک است.
نحوه تشخیص و آزمایش خونریزی مقعدی
اگر خونریزی شما مربوط به به یک بیماری باشد که قبل به آن مبتلا شدهاید، پزشک شما راهکارهایی برای مدیریت، کاهش، و منحرف شدن از نشانههای بیماری به شما ارائه می دهد. اگر دلیل خونریزی مقعدی ناشناخته باشد، پزشک سوالهایی درباره علائم بیماری و تاریخچه داروهایی که مصرف می کردید از شما می پرسد، سپس در صورت نیاز بسته به درجه شدت، تناوب، و سایر نشانههای همراه با خونریزی آزمایشهای لازم را برای شما انجام می دهد. همچنین ممکن است شما را به یک متخصص گوارش یا متخصص کولورکتال ارجاع دهد. آزمایشهای رایج برای خونریزیهای مقعدی شامل موارد زیر است:
• آزمایش فیزیکی از باسن و مقعد
• بررسی نمونه مدفوع
ممکن است بنا به تشخیص متخصص آزمایشهای بیشتری لازم باشد. مانند:
• کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطافپذیر که در این روش کولون با وارد کردن یک لوله به همراه دوربین بررسی می شود
• آندوسکوپی روده که در این روش با وارد کردن یک دستگاه به مقعد، روده را بررسی می کنند
• بیوپسی یا نمونه برداری از بافت بدن برای آزمایش
• سی تی اسکن با تصویر سه بعدی
راه های درمان خونریزی مقعدی
توجه داشته باشید که تشخیص و درمان خونریزی مقعد، فقط توسط پزشک و به صلاحدید وی امکان پذیر است و مطالبی که در این مقاله آورده شده صرفا برای آگاهی شما در مورد خونریزی مقعد است.
ممکن است علت خونریزی چندان مهم و خطرساز نباشد اما مهم است که منشاء خونریزی مشخص شود. درمان خونریزی مقعد با توجه به علت آن متفاوت است برای مثال درمان خونریزی رکتال ممکن است شامل درمان یبوست، تغییر رژیم غذایی (رژیم پر فیبر)، انجام ورزش، بهداشت ناحیهی مقعد، کاهش وزن یا داروهای موضعی باشد. درمانهای دیگر میتواند شامل تزریق خون، مصرف برخی ویتامینها و آهن و تجویز دارو باشد. همچنین ممکن است جراحی برای درمان بیماری زمینهای ضروری باشد.
در صورتی که خونریزی مقعد دارید و بیشتر از یک یا دو روز طول کشیده به پزشک مراجعه کنید. به طور کلی افراد کمتر از ۴۰ سال که چندین مرتبه با علتی مشخص مانند هموروئید و یبوست دچار خونریزی شدهاند نیاز به بررسیهای بیشتر ندارند. با این وجود پزشکان برای افراد بالای ۴۰ سال کولونوسکوپی را توصیه میکنند تا احتمال خطر سرطانهایی که موجب خونریزی میشوند را دفع کنند.
هر زمان متوجه خونریزی غیر طبیعی از مقعد شدید به دکتر گوارش مراجعه کنید. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینهی دقیق تا حدودی میتواند محل خونریزی را تشخیص دهد و در صورت لزوم با کمک تستها به تشخیص درست دست یابد. در صورت خونریزی قابل توجه از مقعد یا داشتن هر کدام از علائم زیر به اورژانس مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:
• سرگیجه و احساس سبکی سر بعد از ایستادن
• تاری دید
• غش کردن
• گیجی
• تنفس سریع و کم عمق
• تهوع شدید
• پوست سرد و رنگ پریده
• کاهش حجم ادرار
همچنین به خاطر داشته باشید در صورتی که خونریزی شما شدید یا مداوم بوده و یا همراه با درد شدید شکم و گرفتگی عضلات باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از خونریزی مقعدی
هرچند عواملی به عنوان ایجادکننده، انتقال دهنده، و تشدیدکننده خونریزی مقعدی وجود دارد اما در بعضی موارد راهکارهایی وجود دارد که می تواند از بروز خونریزیهای خفیف جلوگیری کند. از توصیههای رایج برای پیشگیری از خونریزی راستروده، روده بزرگ، و مقعد شامل موارد زیر است:
• داشتن رژیم غذایی متعادل با فیبر بالا
• مصرف آب زیاد
• زور نزدن هنگام اجابت مزاج
• تمیز کردن آرام مقعد با دستمال مرطوب
• درمان یبوستهای مزمن بوسیله داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مثل، ملینها که همهجا در دسترس هستند
• درمان اسهال مزمن بوسیله داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مثل، بیسموت ساب سالیسیلات که همه جا در دسترس است
• بلند نکردن اجسام سنگین مگر در صورت نیاز
• پرهیز از غذاهای با ادویه زیاد، سنگین، پرچرب، فرآوری شده، و بدون ارزش غذایی
• مراجعه به دکتر در صورت مشاهده توده غیرطبیعی در مقعد
• پرهیز از مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی
• استفاده از کاندوم در طول رابطه جنسی
ممکن است که مردم بخواهند با پزشکشان درباره نشانههای مشکلات مقعدی و رودهای صحبت کنند زیرا ممکن است نشانه یکی از بیماریها مثل عفونت، بیماریهای گوارشی، یا تودههای غیرطبیعی باشد.
دیدگاه