استخاره چیست؟
استخاره در لغت به معنی طلب خیر کردن و نیکویی جُستن است، اما این واژه در کتب حدیث و فقهی اسلامی، معمولاً در دو معنی ظاهر می‌شود؛ نخست به معنای عام یعنی طلب خیر نمودن از خدا در تمام امور، اینکه برای مومن بهتر است در کار‌ها و تصمیمات خود از خدا طلب خیر کند و در قلب و نیت و عملش امور را به خدا واگذار کند و از او بخواهد امورش ختم به خیر شود. طبق این معنا، استخاره به زمان و مکان و شرایط خاصی اختصاص ندارد. این استخاره در واقع نوعی دعا است نه مشاوره.
دوم؛ استخاره به معنای خاص آن است که در این معنا، مومن با انجام یکسری اعمال، در پی این است که بداند کاری که می‌خواهد انجام دهد، آیا به خیر اوست یا نه. این استخاره در حقیقت نوعی مشورت با خداست. معمولا این نوع از استخاره میان عموم مردم شایع است. استخاره به معنای خاص آن نزد عموم فرقه‌های اسلامی مورد پذیرش است. روایات زیادی درباره استخاره وجود دارد و نوعی اجماع از ناحیه محققان شیعه و سنی درباره آن می‌توان مشاهده کرد.
شرایط انجام استخاره
انسان موجودی دارای عقل و اختیار است و برای تصمیم گیری‌های خود بهتر است به صورت یک اصل، از آگاهی خود و اطرافیان خود استفاده کند و برای انتخاب هایش تحقیق و مشورت و تعقل را اصل قرار دهد. ولی گاهی از مواقع با تمام دقتی که انسان به خرج می‌دهد و مشورت و تحقیق می‌کند، باز دچار حیرت می‌شود و نمی‌تواند تصمیم بگیرد. در این موارد استخاره و طلب خیر از خداوند می‌تواند راهگشا باشد و برای تصمیم گیری به انسان کمک فراوان کند.
در واقع انسان برای انجام امور مختلف خود باید با کمک قوه عقل و اندیشه خود عمل کند و در مواجهه با مشکلات و مسائل مختلف نیاز دارد تا تمام قدرت عقلی خویش را بکار گیرد. اما چنانچه بازهم به تنهایی قادر به رفع مشکلات و تردید‌ها نبود، باید از مشورت افراد دانا، متخصص و با تجربه بهره گرفت و به عبارت دیگر باید با افراد کارشناس مشورت کنیم.
اگر ما در انجام کارهاى خود مراحى که بیان شد را طى کنیم معمولاً در بیشتر مسائل به یک نتیجه اطمینان آور مى رسیم و مى توانیم با توکل به خداوند و استمداد از او کار خود را شروع کنیم و نیازى به استخاره کردن نیست، زیرا ما هم از عقل و هم از نظر کارشناسى افراد مطلع و مجرّب استفاده کرده ایم و همه آن‌ها اتفاق نظر داشته اند که انجام این کار به صلاح شما هست، پس انجام بده یا به صلاح شما نیست پس انجام نده.
گاهى اوقات ممکن است ما علیرغم اینکه همه راه هاى ممکن را رفته ایم باز هم دچار تردید هستیم و اطمینان لازم را براى انجام آن کار یا ترک آن بدست نیاورده ایم. در اینجا استخاره مى کنیم، یعنى از خداوند طلب خیر مى کنیم. در واقع نقش استخاره در اینجا اینست که از نظر روانى یک حالتى را در ما ایجاد مى کند که کار را با یک جدیت و اطمینان بیشترى انجام مى دهیم یا اینکه اگر انجام آن به صلاح ما نیست با اطمینان بیشتر آنرا رد مى کنیم و دیگر دچار وسوسه هاى فکرى که اى کاش این کار را انجام نداده بودم یا انجام داده بودم نمى شویم.
آداب انجام استخاره
در روایات اسلامى آداب ویژه اى براى استخاره به معناى معروف آن، ذکر شده؛ مانند وضو داشتن و رو به قبله بودن و حالت توجّه و ارتباط قلبى با خداوند داشتن و استغفار کردن و این امور، مناسب و بدون شک مؤثّر است. شایسته است انسان در امورى که مى خواهد درمورد آن‌ها تصمیم بگیرد، ابتدا تأمل و دقت کند و یا با افراد با تجربه و مورد اطمینان مشورت نماید و در صورتى که با این کار‌ها تحیّر او رفع نشد، مى تواند استخاره کند. چون استخاره براى برطرفکردن حیرت است، بنا بر این پس از برطرف شدن حیرت با استخاره اول، تکرار آن معنى ندارد مگر آنکه موضوع تغییر کند. الزام شرعى در عمل به استخاره وجود ندارد ولى بهتر است بر خلاف آن عمل نشود.
انواع استخاره در سنت اسلامی
با بررسی متون دینی می‌توان فهمید که انواع مختلف استخاره وجود دارد که معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از؛
۱. استخاره مطلق: این استخاره در اصل نوعی دعا و طلب خیر کردن به شمار می‌رود که به ویژه افراد والا مقام و درست کار در نزد خدا از آن بهره می‌گیرند.
۲. استخاره مشورتی: این نوع استخاره به معنای مشورت با افراد مؤمن است با این حال از امام صادق (ع) نقل است که پیش از چنین استخاره ای، فرد حتماً باید با خدا مشورت کند. این مشورت با خدا بدین معناست که فرد در ابتدا به راز و نیاز با خدا پرداخته و از خدا بخواهد که راه درست را به او نشان دهد، سپس به مشورت با افراد با تجربه بپردازد، به این امید که خداوند راه درست را از زبان این افراد، به وی نشان دهد.
۳. استخاره قلبی: در روایات به نوعی از استخاره نیز اشاره شده است که فرد پس انجام اعمال طهارت و بجا آوردن نماز، در هنگام دعا از خداوند بخواهد تا به گونه‌ای راه درست را به او الهام کند. در واقع در این نوع استخاره، فرد با قلب خود احساس خواهد کرد که چه باید بکند و این احساس را خداوند در قلب او ایجاد می‌کند.
۴. استخاره با قرآن مجید: این نوع استخاره یکی از معمول‌ترین و شایع‌ترین استخاره‌ها در میان مسلمانان است. نقل است که هنگام استخاره با قرآن مجید ابتدا سه بار سوره توحید و سپس سه بار صلوات بر محمد و آلش را باید فرستاد و سپس جمله‌ای با این مضمون که؛ «خدایا به کتاب تو تفأل می‌زنم و بر تو توکل می‌کنم، از کتابت آنچه را که در نهان غیب تو پوشیده شده است، بر من نمایان کن». پس از این دعا، قرآن را می‌گشاییم و از سطر اول صفحه سمت راست، مقصود خود را به دست می‌آوریم. البته این کار نیاز به داشتن تسلط به مفاهیم و معانی قرآنی است.
۵. استخاره با تسبیح: این استخاره نیز یکی از استخاره‌های معمول در میان بسیاری از مسلمانان است. در این نوع استخاره به روش‌های مختلفی از تسبیح استفاده می‌شود تا شک و تردید‌ها برطرف شود.
۶. استخاره با کاغذ: اکثر علما این نوع استخاره را که به «ذات الرقاع» نیز موسوم است را بهترین استخاره می‌دانند. روایتی وجود دارد که حضرت صاحب امر (عج) رقعه نوشتن را از استخاره‌های مورد قبول معرفی کرده اند.
روش‌های رایج استخاره با تسبیح
دو روش برای انجام استخاره با تسبیح وجود دارد که مورد تایید اهل بیت است.
روش اول
استخاره با تسبیح که آقا امام زمان عج به مرحوم آیت الله مرعشی تعلیم فرموده اند عبارت است از:. در رابطه با استخاره سخن به میان آمد. سید عرب فرمود:
اى سید با تسبیح به چه نحو استخاره مى‌کنى؟
گفتم: سه مرتبه صلوات مى‌فرستم و سه مرتبه مى‌گویم: «استخیر الله برحمتة خیرة فى عافیة» پس قبض هاى از تسبیح را گرفته می‌شمارم، اگر دو تا بماند بد است و اگر یکى ماند خوب است.
فرمود: این استخاره، دنباله‌ای دارد که به شما نرسیده و آن این است که هرگاه یکى باقى ماند فورا حکم به خوبى استخاره ندهید بلکه دوباره بر ترک عمل، استخاره کنید اگر زوج آمد کشف مى شود استخاره اول خوب است، اما اگر یکى آمد کشف مى شود که استخاره اول میانه است.
روش دوم
از مرحوم شیخ بهایی نقل شده که گفت: از اساتیدمان شنیدیم که شفاهاً از حضرت حجت ـ عجل الله فرجه الشریف ـ نقل شده که استخاره با تسبیح چنین است: تسبیح را به دست گیر و سه بار بر محمد و آل او صلوات فرست و سپس یک مشت از تسبیح جدا کن و دو دانه دو دانه بشمار. اگر در انتها یکی ماند، آن کار را انجام ده و اگر دو تا ماند انجام مده.
دیدگاه