امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 278905
۵۱۵
۱
۰
نسخه چاپی

آرامگاه فردوسی؛ عبادتگاه دوستداران زبان فارسی چگونه ساخته شد؟

آرامگاه فردوسی؛ عبادتگاه دوستداران زبان فارسی چگونه ساخته شد؟

آرامگاه شاعر بزرگ ابوالقاسم فردوسی را می توان عبادتگاهی به شمار آورد که دوستداران ادبیات فارسی آن را می نامند. این مکان تاریخی شهرت فراوانی را برای شهر توس به ارمغان آورده است.

ابوالقاسم فردوسی طوسی برجسته‌ترین شاعر حماسه سرای ایران است که در سطح جهانی نیز مورد توجه قرار گرفته است. شاهکار ادبی فردوسی شاهنامه یا کتاب شاهان نام دارد و در واقع طولانی ترین منظومه حماسی جهان است. فردوسی سی سال از عمر خود را صرف نوشتن این شاهکار کرد که اعتقاد راسخ بر این است که به واسطه همین اثر بود که زبان فارسی از زوال و فراموشی نجات یافت.

فردوسی کاملاً به عنوان ناجی زبان فارسی شناخته شده است. چند قرن پس از حمله اعراب، در میان توهین و آشوب ناشی از زبان عربی، فارسی به تدریج کم رنگ شد. فردوسی برای احیای زبان شعر و حماسه را برگزید. هر چند پیش از او شاعران دیگری بودند که با شعر به مبارزه برای زبان می پرداختند، اما او بود که سی سال وقت گذاشت تا کلمه به کلمه شالوده زبان را تقویت کند.

فردوسی، شاعر تأثیرگذار ایرانی و نویسنده حماسه ایرانی، شاهنامه در سال 1020 پس از میلاد در طوس، ایران (فارس) در همان شهری که در آن متولد شد، درگذشت.

آرامگاه فردوسی؛ عبادتگاه دوستداران زبان فارسی چگونه ساخته شد؟

بنای آرامگاه فردوسی

اندیشه ساخت آرامگاه برای فردوسی به سال ۱۳۰۵ خورشیدی باز می گردد که جمعی از فضلا، اندیشمندان و ایران دوستان تصمیم گرفتند همزمان با کنگره بزرگداشت هزاره فردوسی که قرار بود در سال ۱۳۱۳ برگزار شود آرامگاهی در خور شان این شاعر نامدار بسازند.

طرحهای گوناگون بنای آرامگاه فردوسی

در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به پیشنهاد انجمن آثار ملی ایران مقرر شد همزمان با برگزاری کنگره هزاره فردوسی، بنای آرامگاه این حکیم فرزانه در توس به شیوه‌ ای باشکوه و درخور ساخته و رونمایی شود.

طرح اولیه بنا از سوی مهندس کریم طاهرزاده بهزاد تهیه شد که گفته می شود از فعالان انقلاب مشروطه و ظاهرا نخستین فرد ایرانی بوده که به ‌صورت آکادمیک در رشته معماری در آلمان تحصیل‌ کرده است.

نخستین کار در ساخت بنای آرامگاه، پیدا کردن محل دقیق دفن فردوسی بود که بر اساس اسناد تاریخی از جمله کتاب 'چهار مقاله' نظامی عروضی در سال ۵۴۰ هجری قمری و نیز با تحقیقات محلی مزار وی در باغ شخصی او در سال ۱۳۰۶ شمسی پیدا شد.

این طرح تا حدودی شبیه به آرامگاه حافظ در شیراز بود با سکویی برای نصب مجسمه عظیم شاعر بر روی آن و سازه‌ ای ساده و گنبدی که بر روی پایه ‌هایی جای می گرفت.

طرح مرحوم طاهرزاده پذیرفته و عملیات ساخت طرح آغاز شد اما با اجرای سکوی اولیه، عملیات متوقف شد که علت آن نیز اعتراض برخی به مطلوب نبودن این طرح عنوان شده است.

پس از آن با اعمال‌ نفوذ تیمورتاش، طراحی بنای آرامگاه فردوسی به"آندره گدار" فرانسوی واگذار شد که طرح وی بنایی هرمی شکل شبیه اهرام مصر بر روی سکوی ساخته ‌شده پیشین بود.

طرح "گدار" اگرچه بر روی همان سکوی ساخته شده توسط طاهرزاده نصب ‌شده بود اما این طرح هم به دلیل عدم تناسب با سنت معماری و تاریخ ایران، مورد اعتراض اصحاب فرهنگ قرار گرفت و از سوی دیگر پس از ساخت هرم، سقف آن شکست و به همین دلایل، کار متوقف شد.

آرامگاه فردوسی؛ عبادتگاه دوستداران زبان فارسی چگونه ساخته شد؟

 بنای کنونی آرامگاه فردوسی

با شکست طرح "گدار"، متولیان انجمن آثار ملی ایران دوباره از مهندس طاهرزاده بهزاد خواستند طرحی نو برای ساخت این بنا ارائه دهد.

طرح جدید مرحوم طاهرزاده بهزاد شبیه بنای کنونی بود اما از وی خواسته شد آن را به مقبره کوروش در پاسارگاد شبیه‌ تر سازد و در نهایت در سال ۱۳۱۲ خورشیدی طرح نهایی به تصویب رسید و اجرای آن به حسین لرزاده معمار واگذار شد اما وی بدون رعایت محاسبات مهندسی، بنا را ساخت و سال بعد در ۲۰ مهر ۱۳۱۳ این بنا به شکل رسمی با حضور جمعی از بزرگان علم و ادب جهان افتتاح شد.

در این مرحله نیز مهندس طاهرزاده بهزاد مسئول طراحی بنای آرامگاه فردوسی بود. بنابر اطلاعات موجود، مرحوم حسین لرزاده یک مهندس یا معمار به معنای آکادمیک آن نبود بلکه به دلیل استعداد خود در این زمینه به‌ صورت تجربی آموخته‌ هایی داشت و در زمان طراحی و ساخت بیمارستان امام رضا (ع) در مشهد نیز مسئولیت امور بنایی را زیر نظر طاهرزاده بهزاد بر عهده داشت.

فقدان تخصص علمی مرحوم لرزاده سبب شد که در زمان ساخت بنای آرامگاه فردوسی به ملاحظات ظریف و پیچیده و اصول مهندسی و مکانیک خاک توجهی نشود حال ‌آنکه در دشت توس به دلیل همجواری با کشف رود و وجود آبهای زیرسطحی این ملاحظات باید بیشتر مورد توجه قرار می‌ گرفت.

رعایت نکردن این موارد باعث شد بنای آرامگاه فردوسی که سازه ‌ای بسیار سنگین و فاقد هرگونه پی‌ سازی متناسب با حجم و وزن آن بود در مدت اندکی پس از اتمام ساخت، دچار نشست و شکستگی در بخشهای مختلف شود به ‌گونه ‌ای که در طول ۳۰ سال پس ‌از آن بارها نیازمند تعمیر و مرمت اساسی شد.

این رویه تا جایی پیش رفت که دیگر مرمتهای متعدد پاسخگوی سرعت روند تخریبیِ نشست این ساختمان نبود لذا در سال ۱۳۴۳ خورشیدی با تصمیم انجمن آثار ملی کل بنا برچیده شد و دوباره با طراحی و نظارت مرحوم مهندس هوشنگ سیحون و اجرای مهندس "گیو جودت" با در نظر گرفتن تمام ملاحظات فنی ساخت بنا، آرامگاه فردوسی به شکل ظاهری پیشین ساخته شد.

در این تجدید بنا تالاری به مساحت ۹۰۰ مترمربع در زیربنا ساخته شد و قبر فردوسی از جایگاه پیشین که بر روی سکویی با ارتفاع دو متر قرار داشت به زیرزمین انتقال یافت.

بنای کنونی در سال ۱۳۴۷ خورشیدی افتتاح شد و مهندس سیحون در کنار بازسازی بنای آرامگاه، باغ آرامگاه فردوسی را هم بر اساس الگوی چهارباغ ایرانی از طریق رعایت قرینه ‌سازی و تعبیه آب‌ نماهای متعدد و جویهای آب پیوسته و گسسته در فضای باغ محوطه سازی کرد.

به اهتمام مرحوم سیحون برخی تأسیسات جانبی مورد نیاز از قبیل کتابخانه و ساختمانهای مسکونی هم برای کارکنان و بخشهای اداری در مجموعه باغ آرامگاه فردوسی ایجاد شد.

ویژگی آرامگاه فردوسی با طراحی نهایی مهندس سیحون، تلفیق معماری ایران باستان و ایران اسلامی است که با اضافه شدن زیرزمین به بنای فعلی نوعی هنر اسلامی - ایرانی را تداعی می کند زیرا در سبک اسلامی، مقبره ها در سرداب قرار می گیرد و سنگ قبر به صورت نمادین نصب می شود که نمونه آن مضجع شریف رضوی است که قبر حضرت امام رضا (ع) هشت متر پایین تر از ضریح قرار دارد اما ظاهر بیرونی آرامگاه کنونی حکیم توس برگرفته از معماری پاسارگاد و تزئینات سرستونهای هخامنشی است.

آرامگاه فردوسی؛ عبادتگاه دوستداران زبان فارسی چگونه ساخته شد؟

۵۰ سال از ساخت بنای کنونی و ۸۴ سال از ساخت بنای اولیه آرامگاه فردوسی در توس می‌ گذرد اما همچنان این بنا و هنر معماری به کارگرفته شده در آن خاص محسوب می شود.

بنای آرامگاه الهام گرفته از آرامگاه کوروش بزرگ و مکعبی شکل است که در برخی از نقوش کتیبه‌های اشعار فردوسی بر روی کتاب شاهان دیده می‌شود. در کنار آرامگاه فردوسی، حوض وسیعی وجود دارد که در انتهای آن مجسمه این شاعر بزرگ حماسی پذیرای بازدیدکنندگان است.

ساختار اصلی آرامگاه مستطیل شکل است که باغی بزرگ در اطراف بنا و در تعامل با سازه به سبک باغبانی ایرانی معروف به چارباغ ( به فارسی چهار باغ) است.

در جوار آرامگاه این شاعر بزرگ ایرانی آرامگاه شاعر معاصر مهدی اخوان ثالث و استاد محمدرضا شجریان قرار دارد.

از دیگر آثار دیدنی آرامگاه می توان به موزه فردوسی اشاره کرد که در آن اقلام فرهنگی و تاریخی از جمله اقلام سنگی پیش از تاریخ، انواع و نسخه های مختلف کتاب شاهان و تعدادی تابلو نقاشی صحنه هایی برگرفته از این شاهکار نگهداری می شود.

موزه طوس که توسط هوشنگ سیحون نیز طراحی شده است از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که آثار و آثار هنری متنوعی در آن به نمایش گذاشته شده است. بخشی از آن به گلدان ها، سکه ها و دیگر آثاری که باستان شناسان در اطراف طوس کشف کرده اند اختصاص دارد. در بخش دیگری برای ایجاد حس بهتر از دوران، وسایل اسب سواری قدیمی مانند سپر، چماق، تیر و کمان و آلات موسیقی میدان جنگ به نمایش گذاشته شده است. همچنین برخی از دست نوشته های تاریخی شاهنامه و همچنین نقاشی ها و فرش ها با الهام از داستان های این کتاب در این نمایش وجود دارد.

  • منبع
  • حقوق نیوز
  • ایرنا

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید