امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 276965
۱۳۸۰
۱
۰
نسخه چاپی

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

تیک چیست؟

تیک های حرکتی یا صوتی، درواقع، حرکات، ژست ها، اداها یا صداهایی هستند که ناگهانی و تکرارشونده اند. اغلب به صورت حمله ای و در مواقع اضطراب و برانگیخته شدن یا استراحت بیش ترمی شود و در زمان تمرکز بر فعالیت جسمی یا ذهنی کاهش می یابند. گاهی افراد در مواجهه با گرما به تشدید تیک دچارمی شوند. در بیش تر مواقع تیک ها هنگام خواب ناپدید می شوند.

بنابراین عجیب نیست اگرکودکی هنگامی که تنبیه می شود یا از فرط خوشحالی به شدت به هیجان می آید، به تیک دچار شود و همین کودک زمانی که مشغول بازی فکری است، تیک نداشته باشد.

قبل از بروز تیک، فرد دچار احساسی می شود که منشأ جسمی دارد و در همان اندام مربوطه قابل درک است که وقتی حرکت مربوط به تیک انجام می شود این احساس به صورت موقتی از بین می رود. برای مثال کسی که تیک وی به صورت پلک زدن است، قبل از آن به احساس خارش یا ناراحتی در پلک دچار می شود که با رفع آن احساس بهتری پیدا می کند، اما این احساس بهتر شدن موقتی است ودوباره جای خود را به احساس ناراحتی می دهد.

اختلالات تیک شامل چند بیماری می شود که خصوصیت اصلی همه ی آن ها حرکات غیرارادی (تیک حرکتی) یا صدای غیرعادی (تیک صوتی) است. تیک ها به طور معمول در دوران کودکی شروع می شون وممکن است گذرا باشند یا سیر طولانی داشته باشند وبرروی بسیاری از حوزه های زندگی فرد تأثیر بگذارند.

شاید اگر با بزرگسالانی مواجه شویم که به تیک مبتلا هستند، خیلی به آن توجه نکنیم، اما واقعیت این است که مشاهده ی تیک های حرکتی یا صوتی در کودکان وبه خصوص تحمل آنها توسط والدین کارآسانی نیست.

هم چنین پذیرش دانش آموز مبتلا به تیک در مدرسه توسط معلمان وسایر دانش آموزان نکته ی مهمی است که روی پذیرش تیک توسط فرد مبتلا تأثیر می گذارد.

به این ترتیب اختلال تیک می تواند در زندگی فرد مبتلا وخانواده ی  وی تأثیرات زیادی بگذارد و در صورت برخورد صحیح وآگاهانه با این بیماری می توان تأثیرات ناشی از آن را به حداقل رساند.

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

اختلالات تیک از چه سنی شروع می شود و تا چه زمانی ادامه می یابد؟

اختلالات تیک در دوران کودکی و اغلب بین سه تا هشت سالگی شروع می شود. اغلب با تیک های ساده ی حرکتی شروع می شود و در صورت ادامه ی بیماری در انواع مزمن و سندرم تورت، تیک های حرکتی دیگر و تیک های صوتی نیز اضافه می شوند. تیک های صوتی اغلب حدود یک تا دو سال بعد از تیک های حرکتی نمایان می شوند ودر نمونه های نادری هم شروع بیماری با تیک های صوتی است. شروع اختلالات تیک بعد از شانزده سالگی نادر است. در برخی نمونه ها، کودک یا خانواده متوجه زمان دقیق شروع تیک نمی شوند و در زمانی که اختلال شدت گرفته است، تازه به آن پی می برند.

در بیش تر نمونه ها، تیک ها دوره ای تشدید و تخفیف دارند و در برخی موارد تیک ها در دوره ای ناپدید می شوند، ولی در انواع مزمن متأسفانه دوباره پیدا می شوند و این دوره های بدون تیک، کم تر از سه ماه طول میکشند .
اغلب شروع تیک ها از دوران کودکی و به شکل تیک های حرکتی ساده است. در نمونه های نادری ممکن است علامت اولیه، صداای غیرارادی یا همان تیک های صوتی باشد.

علایم در طول زمان شدت و ضعف پیدا می کنند. دوره های تشدید وتخفیف  به  طور معمول در فواصل زمانی منظمی تکرار  می شوند وشکل تیک ها نیز متغیر است. ممکن است تیک های پیچیده ظاهر شوند. تیک های حرکتی به ندرت به شکل حرکات همراه با صدمه به خود یا دیگران هستند و با کوپرولالیا یا دشنام گویی ظاهر می شوند که علامت نادری است.

اغلب به مرور زمان و با وارد شدن به اواخر دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی از شدت و تواتر تیک ها کاسته می شود و در نمونه هایی بهبودی کامل حاصل می شود .
واقعیت این است که بیش آگهی در خصوص هر بیمار به شرایط خاص همان بیمار وابسته است. نوع اختلال تیک، شدت بیماری و به خصوص بیماری های همراه و عوامل محیطی در تعیین پیش آگهی بیمار اهمیت دارد.

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

تیک ها به چه شکل ظاهر می شوند؟

تیک ها ممکن است به صورت منفرد یا متعدد و به دنبال هم بیایند. تیک منفرد مانند حرکت گردن به یک سمت وتیک های متعدد به صورت چند حرکت به دنبال هم هستند، مثل کودکی که ابتدا شانه هایش را  بالا می کشد و سپس گردنش را به یک سمت خم می کند و در نهایت دماغش را بالا می کشد. تیک ممکن است به صورت ساده، مانند پلک زدن باشد یا به صورت پیچیده، مانند حرکاتی که شبیه ژست های معنی دار هستند. مثل مرتب کردن مو یا صاف کردن لباس.

تیک های صوتیِ ساده مانند بالا کشیدن بینی، صاف کردن صدا و حتی به صورت تغییرات ناگهانی و مشخص در سرعت، آهنگ وحجم کلام تظاهر می کنند. تیک های صوتیِ پیچیده به صورت ادای کلمات یا عبارت هستند. گاهی تیک های صوتی به صورت تکرار لغت  یا عبارت فرد مقابل (اکولالی) یا تکرار کلمات اداشده توسط خود فرد (پالیلالیا) هستند.

هم چنین تیک ها از نظر شدت و فرکانس با یکدیگر متفاوت هستند.  برای مثال، کودکی چانه ی خود را به سینه می کوفت و این کار را با چنان شدتی انجام می داد که باعث زخم شدن چانه و سینه اش شده بود.

شایع ترین تیک های حرکتی، در سروگردن می باشند. مانند پلک زدن، حرکات گردن و شانه یا حرکات اطراف بینی و دهان. در نهایت تیک ای حرکتی می تواند به صورت حرکات پیچیده و در ظاهر هدف دار باسند وبه ندرت به صورت حرکاتی هستند که با آسیب به خود، یا دیگران همراه است، مثل نوجوانی که تیک هایش به صورت وارد کردن ضربه به صورت، توسط مشت خود بود.

شایع ترین تیک های صوتی به صورت سرفه،  بالا کشیدن بینی یا صاف کردن گلو هستند. فریادهای ناگهانی، صداهایی شبیه پارس کردن، آه کشیدن و ادای کلمات وعبارات معنی دار شیوع کم تری دارد و در نمونه های محدودی نیز تیک صوتی به صورت خروج کلمات زشت از دهان است که به آن کوپرولالی می گویند. سایر اشکال تیک ممکن است نمونه های زیر را شامل شود:

شکلک درآوردن، چین دادن به پیشانی، بالا بردن ابروها،  باد انداختن به بینی، در هم کشیدن بینی، غنچه کردن دهان، نشان دادن دندان ها، گازگرفتن لب ها و سایر قسمت های بدن، بیرون آوردن زبان، جلو آوردن فک تحتانی، تکان دادن سر به پایین یا طرفین، نگاه کردن از گوشه ی چشم، چرخش سر، حرکات پرتابی دست، و بازوها، کشیدن انشگشتان، پیچاندن انگشتان، مشت کردن دست، بالا انداختن دست ها یا شانه ها، تکان دادن پا، زانو یا انگشت پا، حرکات ویژه در راه رفتن، پیچش دادن به بدن، در جا پریدن، در جا پریدن، سکسکه، آه کشیدن، خمیازه کشیدن، تنفس صدادار، آروغ زدن، ایجاد صدای ملچ ملچ با دهان و نمونه های دیگر.

شکل بعضی از تیک ها پذیرفتنی تر است و حساسیت کمتری ایجاد می کند، مثل سرفه کردن یا صاف کردن گلو وشکل بعضی دیگر از تیک ها عجیب تر است وحتی گاهی پذیرفتن آن ها به عنوان تیک سخت می باشد مانند فریاد کشیدن یا گاز گرفتن.
برای مثال، نوجوانی چهارده ساله تیک های صوتی به صورت فریادهای بلند ومکرر داشت، به طوری که خانواده و حتی همسایه ها قادر به تحمل آن ها نبودند.

شدت، فرکانس و شکل تیک ها در بیماران مبتلا به اختلالات تیک در طول زمان تغییر می کند. گاهی والدین آرزو می کنند تیک های قبلی کودک باز گردند، چون تحمل آن ها برای شان آسان تر از تیک های جدید است.

آیا استرس در بروز اختلالات تیک نقشی دارد ؟

در خصوص نقش استرس و فاکتورهای هورمونی وابسته به آن در اختلالات تیک، تحقیقات زیادی انجام شده است که اغلب آن ها مؤید نقش استرس به عنوان عاملی برای تشدید و شعله ور شدن حملات تیک هستند.

برای مثال، کودکی که دوره ی خاموشیِ تیک حرکتی مزمن را سپری می کند، به دنبال استرس ناشی از دعوای والدین، به عود حملات تیک دچار می شود.

هیجانات شدید ناشی از خوشحالی یا یک اتفاق خوب هم می توانند باعث تشدید تیک در فرد مبتلا شوند.

تشدید حملات تیک به دنبال استرس موضوع چالش برانگیزی برای خانواده هاست، چرا که در عمل، حذف استرس، از زندگی فرد مبتلا ممکن نیست. به هر حال هر اتفاق خوب یا بدی می تواند باعث هیجان فرد مبتلا شود.

یک راه کار علمی می تواند به حداقل رساندن استرس های زندگی روزمره از طریق آموزش روش های مدیریت استرس به خانواده و فرد مبتلا باشد.

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

آیا شیوه ی تربیتی والدین می تواند عامل به وجود آمدن اختلالات تیک باشد؟  

به علت ماهیت نیمه ارادی تیک ها و ازآن جا که بسیاری از مبتلا به اختلالات تیک قادر هستند تیک هایشان را برای مدتی کوتاه و در مکان های خاص سرکوب کنند، گاهی این تصور برای والدین به وجود می آید که فرزندشان از روی شیطنت یا بی ادبی این حرکات را بروز می دهد و حتی گاهی برخیاز والدین اعتقاد دارند فرزندشان برای عصبانی کردن آ ن ها، به خصوص در جاهایی که می داند برای آن ها اهمیت دارد، این رفتار را از خود نشان می دهد. چنین والدینی فکر می کنند که چون از روش های تربیتی درستی استفاده نکرده اند، فرزندشان این گونه رفتار می کند و بر اساس این تفکر از روش های تنبیهی برای مقابله با تیک فرزندشان استفاده می کنند.

واقعیت این است که علت تیک به عملکرد مغز مربوط می شود و نحوه ی تربیت در بروز بیماری تأثیری ندارد. هم چنین به کار بردن روش های تنبیهی نه تنها باعث کم شدن تیک ها نمی شود بلکه از طریق افزایش تنش در بیمار و خانواده باعث تشدید آن ها نیز می شود.

آیا تیک ها ارادی هستند؟

توصیف بچه های کوچک از اختلالات تیک، این است که، غیرارادی هستند و اغلب اوقات آن ها حتی متوجه این حرکات یا صداها نمی شوند. تجربه ی بچه های بزرگ تر به این صورت است که گاهی به طور موقتی قادر به کنترل آن ها هستند، اما بعد از آن، دوباره به بروز این رفتارها دچار می شوند. اغلب نوجوانان، جایی که در دید دیگران قرار می گیرند، تیک های خود را کنترل می نمایند ولی در موقعیت های دیگر آزادانه آن ها را رها می کنند.

با این توضیحات، تیک، حرکت یا صدایی غیرارادی ویا حداکثر نیمه ارادی توصیف می شود. چنان چه ماهیتی نیمه ارادی را برای تیک ها قایل شویم، معنای آن، وجود کنترل روی تیک ها نیست، به خصوص زمانی که فرد دچار حمله ی تیک می شود، قادر به متوقف کردن آن نیست. وقتی فرد در موقعیت پرُاسترسی قرار می گیرد سعی در کنترل هر چه بیش تر تیک ها دارد اما کم تر موفق به انجام دادن این کار می شود و تیک ها تشدید  هم می شود.

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

انواع اختلالات تیک

تیک ها بر اساس مدت زمان حضور وشکل شان به انواع زیر تقسیم می شوند:

1- تیک گذرا: شامل تیک حرکتی گذرا، تیک صوتی گذرا وتیک صوتی وحرکتی گذراست. این دسته از اختلالات حداقل چهارهفته و حداکثریک سال طول می کشند.

2- تیک مزمن: شامل تیک حرکتی مزمن وتیک صوتی مزمن است. طول مدت تیک ها در این دسته از اختلالات بیش تر از یک سال است.

3- تیک های حرکتی و صوتی مزمن سندرم تورت نام دارد که در این اختلال، تیک های حرکتی و صوتی با هم دیده می شوند و طول مدت تیک ها بیش تر از یک سال است. ممکن است بیمار در یک زمان فقط تیک حرکتی و در زمان دیگر فقط تیک صوتی داشته باشد، اما لازم است حداقل دو تیک حرکتی ویک تیک صوتی در فرد وجود داشته و در مجموع بیش از یک سال طول کشیده باشد. ممکن است در یک دوره ی زمانی، بیمار تیک نداشته باشد، اما چنین دوره هایی کم تر از سه ماه طول می کشند.

علت اختلالات تیک چیست؟

مهم ترین اختلالات تیک، عوامل ژنتیکی و وراثتی است. تحقیقات نشان داده که وابستگان درجه ی اول افراد مبتلا به سندرم تورت، احتمال بیش تری برای ابتلا به این بیماری، سایر انواع اختلالات تیک و هم چنین اختلال وسواسی – اجباری دارن. ژنتیکی بودن یک اختلال به این معنی است که تغییراتی در آرایش ژن ها یا کروموزوم ها به وجود می آید که باعث بروز ویژگی های جدیدی در آن ها می شود و می تواند به آسیب پذیری نسبت به بیماری یا بروز آن منجر شود. گاه فرد بی آبی که علایم بیماری را نشان دهد، حامل ژن مربوط به آن بیماری است و آن را از نسلی به نسل دیگر انتقال می دهد. بنابراین، وجود ویژگی های ژنتیکی خاص در در آرایش ژن ها باعث بروز تغییرات در ساختار و عملکرد مغز وناقل های عصبی است که این امر منجر به بروز علایم بالینی اختلالات  تیک می شود و درصورتی که این تغییرات در حدی باشند که موجب بروز علایم بالینی نشوند، فرد تنها حامل بیماری است.

با وجود تحقیقات وسیع در نقاط مختلف جهان برای یافتن جزییات مربوط به الگوی ژنتیکی خاص در اختلالات تیک، هنوز جایگاه دقیق ژنی برای آن یافت نشده است. مشخص کردن جایگاه دقیق ژن معیوب و کروموزوم مربوطه به شناسایی افراد ناقل بیماری و یافتن داروی مؤثر برای درمان این اختلالات کمک می کند.

در حال حاضر آزمایش ژنتیکی مشخص برای تعیین ناقلین غیر مبتلا به اختلالات تیک وجود ندارد.

چنان که گفته شد، اختلال در ساختار و عملکرد مغزی، حاصل عملکرد ژنتیکی است. به نظر می رسد  مبتلایان به اختلالات تیک در قسمت هایی از مغز که مسؤل کنترل حرکات بدن است، دچار اختلال می شوند و این اختلال به طور عمده به شکل به هم خوردن تعادل در الگوی فعال شدن و غیر فعال شدن قشر مغز است.

شاید بتوان این توضیح ساده  را مطرح کرد:  قسمت هایی از که مسؤل مهار انقباض عضلات هستند، خوب عمل نمی کنند و به این ترتیب حرکات یا صداهای اضافه تولید می شوند. قشر پیشانی و هسته های قاعده ای، بخش هایی از مغز هستند که در بروز علایم بالینی اختلالات تیک دخالت دارند. مهم ترین ناقل های عصبی نیز دوپامین، سروتونین و نورآدرنالین هستند. در نمونه های محدودی ابتلا به اختلالات تیک پس از ابتلا به عفونت استروپتوکوک بتاهمولیتیک گروه A  دیده می شود. به نظر می سد مکانیسم مطرح دراین موارد، فعال شدن فاکتورهای خودایمنی در مناطقی از مغز است که مسؤل تنظیم وکنترل انقباضات عضلانی هستند.

ابتلا به اختلالات تیک در این نمونه ها به صورت حاد است، اما در بیش از نمونه ها، سابقه ی عفونت استرپتوکوکی ثابت نمی شود. هم چنان که ذکر شد ابتلا به اختلالات تیک به دنبال عفونت استرپتوکوکی نمونه های محدودی از مبتلایان به اختلالات تیک را تشکیل می دهد و تا کنون راهی برای تشخیص زودرس این شکل از عفونت یافت نشده است: بنابراین اقدام درمانی خاصی هم در این نمونه ها در دسترس نیست، اما تحقیقات در ین زمینه ادامه دارد. 

اختلالات تیک | درباره اختلالات تیک بیشتر بدانید

علایم افراد مبتلا به اختلالات تیک

اغلب نشانه های تیک، در دوران کودکی شروع می شوند وبه صورت تیک های ساده ی حرکتی به وجود می آیند. شایع ترین تیک های حرکتی در سر و گردن هستند، مثل پلک زدن، حرکات اطراف دهان، تکان دادن بینی، شکلک در آوردن، خم کردن گردن و حرکات شانه. گاهی ممکن است شروع بیماری با تیک های صوتی ساده مثل بالا کشیدن بینی یا سرفه باشد.

بیش تر اوقات تیک ها به صورت دوره ای شدت و ضعف پیدا می کنند و گاهی ناپدید می شوند. شکل تیک ها در طول زمان تغییر می کند و تیک های جدیدی جای تیک های قبلی را می گیرند. برخی اوقات فقط یک قسمت از بدن در گیر است و گاهی تیک های مختلف در نقاط مختلف بدن هم زمان ظاهر می شوند. در بعضی مواقع تیک ها شبیه ژست های معنی دار می شوند، مثل مرتب کردن مو یا لباس و صاف کردن صدا.

اغلب تیک ها، در مواقع اضطراب و برانگیخته شدن یا استراحت افزایش می یابند و در زمان تمرکز روی فعالیت جسمی یا ذهنی کم تر می شوند. در برخی نمونه ها با گرما تیک ها شدت می گیرند و به طور معمول به صورت د وره ای  تشدید و تخفیف پیدا می کنند. در برخی نمونه ها  در فواصل زمانی مشخص تشدید می شوند، به طور مثال در فصولی خاص یا هر سه ماه یک بار.

در اختلال تیکِ گذار، تیک ها مدتی کم تر از یک سال طول می کشند و سپس بهبود می یابند، اما در اختلالات تیک مزمن و سندرم تورت سیر بیماری طولانی است و هیچ گاه بیش تر از سه ماه پیاپی بیمار بدون تیک نیست. به تدریج تیک های پیچیده نمایان می شوند، مثل پریدن، ضربه زدن، تکان دادن دست، صدای پارس، اکولالی، پالیلالیا یا کوپرولالی. اکولالی به معنی تکرار صداها، لغات یا عبارت فرد مقابل و پالیلالیا به معنی تکرار کلمات ادا شده توسط خود فرد است. مثل: من رفتم ، رفتم ، رفتم.

در نمونه های معدودی تیک های صوتی ممکن است به صورت کوپرولالی باشند که به معنی تکرار کلمات زشت یا دشنام است. لازم به ذکر است این علامت به طور تقریب در بین پانزده درصد از افراد مبتلا به سندرم تورت مشاهده می شود و زیاد شایع نیست. دشنام گویی که در جریان درگیری لفظی به صورت ارادی و هدف دار باشد جزء این علامت محسوب نمی شود. هم چنین در نمونه های محدودی تیک های حرکتی پیچیده به صورت حرکاتی که با آسیب به خود فرد یا دیگران همراه باشد، مشاهده می شوند. مثل: ضربه زدن شدید به دیوار، کشیده زدن به خود یا دیگران، یا فشار دادن انگشتان در حدی که موجب آسیب مفاصل و تاندون ها شود. 

آیا علایم بیماران مبتلا به تیک منحصر به تیک های حرکتی یا صوتی است؟

بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات تیک به بیماری های روان پزشکی همراه نیز مبتلا هستند که شایع ترین آن ها اختلال بیش فعالی- کمبود توجه، اختلال وسواسی – جبری و اختلالات اضطراری و خٌلقی هستند. در این نمونه ها، نمای بالینی بیماری، تحت تأثیرخصوصیات بیماری همراه قرار می گیرد که در خصوص آن ها توضیح داده خواهد شد. به غیر از این نمونه ها، بیماران مبتلا به اختلالات تیک علاوه بر تیک های حرکتی و صوتی ساده و پیچیده، در سایر حوزه ها نیز مشکلاتی دارند که شامل نشانه های رفتاری و هیجانی به صورت تحریک پذیری، تحمل کم در برابر محرومیت و ناکامی، مشکلات توجه و تمرکز، تکانش گری، عصبانیت، پرخاشگری، رفتارهای ناگهانی بدون مهار و قدرت پذیرش پایین هستند.

این خصوصیات به ویژه در دوره هایی که بیمار به تشدید تیک ها دچار می شود، بارزتر می شود وبه افت عملکرد فرد در تطابق خود با اجتماع منجرمی شود.

گاه در افراد مبتلا وجود چنین ویژگی های رفتاری و هیجانی، مشکلات بیش تری را نسبت به خود تیک ها به وجود می آورد.

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید