گرمازدگی | احساس گرمازدگی با شروع تابستان | راه های پیشگیری از گرمازدگی

گرمازدگی به گرم شدن بیش از اندازه‌ی بدن می‌گویند که معمولا ناشی از مواجهه‌ی طولانی مدت با دمای بالا یا فعالیت بدنی در دمای بالا است.

گرمازدگی

گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم کننده دمای بدن، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حدّ گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت، از کار می افتد. در حالت گرمازدگی بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می یابد که می تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

گرمازدگی جدی‌ترین نوع آسیب گرمایی است و درصورتی که دمای بدن به بیش از ۴۰ درجه‌ی سانتی گراد برسد، اتفاق می‌افتد. بدیهی است که این شرایط در ماه‌های تابستان بیشتر دیده می‌شود. در نظر داشته باشید که گرمازدگی به درمان اورژانسی نیاز دارد. اگر درمان نشود می‌تواند منجر به تخریب مغز، قلب، کلیه‌ها و ماهیچه‌ها شود. دقت کنید هرچه بیشتر درمان به تعویق بیفتد، آسیب شدیدتر می‌شود و خطر به جا ماندن عوارض جدی یا مرگ افزایش می‌یابد.

انواع گرمازدگی

گرمازدگی خفیف

علائم گرمازدگی خفیف شامل درد در شکم، بازو و ساق است و به علت کمبود آب و املاح در اثر تعریق زیاد بوجود میاید. برای درمان آن باید ورزش را متوقف کرد، عضلات دردناک را به آرامی کشش داد و آب خنک حاوی املاح نوشید.

گرمازدگی متوسط

علائم گرمازدگی متوسط شامل ضعف، احساس خستگی شدید و از حال رفتن است. احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی هم از دیگر علائم آن است.

این عارضه بیشتر در چند روز اول اوقاتی پیش میاید که فرد در یک هوای گرم کار و فعالیت جدیدی را که به آن عادت ندارد شروع می کند. اگر بعد از یک تعریق شدید فقط آب بدون املاح استفاده کنیم احتمال ایجاد این وضعیت زیاد است.

درمان عبارتست از: فرد را به یک محل خنک منتقل کنید. لباس های او را درآورید. اگر هوشیار است به او آب خنک که حاوی املاح است بدهید. با پنکه و حوله خیس او را خنک کنید. بیمار را به پزشک ببرید.

گرمازدگی شدید

تعریف این وضعیت از لحاظ پزشکی اینست که درجه حرارت مرکزی بدن از ۴۰ درجه سانتیگراد بیشتر شود. علائم آن بصورت تهوع، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و کما است.

درمان عبارتست از: سریعا با اورژانس تماس بگیرید. بیمار را در یک وان یخ قرار دهید. تمام لباسهای او را درآورید. تکه های یخ را در زیر بغل، کشاله ران و گردن بیمار قرار دهید.

عوامل موثر در گرمازدگی

در حین ورزش ۹۰-۷۰ درصد انرژی که بدن تولید می کند بصورت حرارت آزاد می شود. بدن ما سعی می کند به هر وسیله ای خود را از دست این حرارت اضافه رها کند ولی عواملی می توانند مانع این دفع حرارت شوند. این عوامل عبارتند از:

• محیط: هوای گرم مانع از دست دادن حرارت بدن است. رطوبت بالا مانع تبخیر عرق شده که نتیجه آن ممانعت از دفع حرارت بدن است. در رطوبت بالای ۷۰ درصد تبخیر به کندی صورت می گیرد. نور شدید آفتاب حرارت بدن را بالاتر می برد. وجود باد موجب افزایش تبخیر و درنتیجه خنک شدن بدن می شود و سکون هوا تبخیر و در نتیجه خنک شدن بدن را کم می کند.

• لباس: لباس تیره حرارت محیط و نور آفتاب را بیشتر جذب کرده و حرارت بدن را بالاتر می برد. لباس زیاد هم می تواند مانع از دفع حرارت بدن شود و هم تبخیر عرق را کند می کند.

• آفتاب: تابش مستقیم نور آفتاب بدن را گرم می کند.

• آمادگی: عادت نداشتن بدن به تمرین در هوای گرم احتمال آسیب را بیشتر می کند.

• سن: خطر گرمازدگی در نوزادان و کودکان زیر ۴ سال و بزرگسالان بالای ۶۵ سال بیشتر است. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در افراد کم سن و سال کاملاً تکامل نیافته است. در افراد مسن نیز ممکن است به دلیل بیماری، داروها یا سایر عوامل این توانایی کاهش یابد.

• کم آبی: کم آبی بدن توانایی بدن را در از دست دادن حرارت بشدت کاهش می دهد. رژیم کاهش وزن، مصرف الکل، تب، استفراغ و اسهال هم بدن را دچار کم آبی می کند.

• چاقی: کسانی که چربی بدنشان زیاد است توانایی دفع گرما در بدنشان ضعیف است.

• داروهای خاص: داروهایی که توانایی بدن در هیدراته ماندن و واکنش مناسب به گرما را تحت تأثیر قرار می دهند. این داروها شامل داروهای مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی، کاهش علائم آلرژی، مسکن ها یا داروهای کاهنده علائم روانپزشکی از جمله داروهای ضد روان پریشی هستند.

به علاوه برخی از داروهای غیرقانونی، مانند کوکائین و آمفتامین نیز می توانند دمای بدن را افزایش دهند.

•  بعضی بیماری ها: کسانی که بیماری ضعیف سیکل سل دارند Sickle cell trait در معرض گرما زدگی هستند.

• تغییرات ناگهانی دما: اگر به گرما عادت نداشته باشید، مستعد ابتلا به بیماری های مرتبط با گرما مانند گرمازدگی هستید. سفر از یک منطقه با آب و هوای سرد به مکانی با آب و هوای گرم یا زندگی در منطقه ای که موج گرمای اولیه داشته باشد، فرد را در معرض خطر بیماری مرتبط با گرما قرار می‌دهد. زیرا بدن فرصتی برای عادت به دمای بالاتر نداشته است.

• شاخص حرارت بالا: شاخص گرما یک مقدار درجه حرارت واحد است که احساسی را که دمای خارج از منزل و رطوبت به فرد می دهد، در نظر می گیرد. وقتی رطوبت زیاد است، عرق به راحتی تبخیر نمی شود و بدن در خنک سازی با مشکل مواجه شده و فرد را مستعد گرما زدگی و گرماگرفتگی می کند. هنگامی که شاخص گرما ۹۱ درجه فارنهایت (۳۳ درجه سانتیگراد) یا بالاتر است، باید احتیاط کنید تا بدنتان را خنک نگه دارید.

علائم و نشانه های گرمازدگی

علائم گرمازدگی ممکن است به طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به خصوص با دوره‌های ورزش طولانی مدت ایجاد شود. علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی عبارتند از:

• پوست خنک، مرطوب و مور مور شده در اثر گرما

• تعریق شدید

• ضعف

• سرگیجه

• خستگی

• نبض ضعیف و سریع

• فشار خون پایین هنگام ایستادن

• گرفتگی عضلات

• حالت تهوع

• سردرد

• ادرار تیره که نشانه ای از کم آبی بدن است.

• غش کردن

• رنگ پریدگی

• حال بد و بی‌اشتهایی

• تشنگی بسیار

• تغییر وضع هوشیاری یا رفتاری

عوارض گرمازدگی

در صورت عدم درمان، گرمازدگی می تواند منجر به گرما گرفتگی شود. در چنین شرایطی یک وضعیت خطرناک که با رسیدن درجه حرارت بدن به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتی گراد) یا بالاتر رخ می دهد. گرما گرفتگی نیاز به عملیات فوری پزشکی دارد تا از وارد شدن آسیب دائمی به مغز و سایر اندام های حیاتی که منجر به مرگ می شود، جلوگیری به عمل آید.

راه های پیشگیری از گرمازدگی

می توانید برای جلوگیری از گرمازدگی و سایر بیماری های مرتبط با گرما اقدامات احتیاطی انجام دهید. هنگام افزایش دما، به یاد داشته باشید:

• لباس های سبک و گشاد بپوشید.

• پوشیدن لباس اضافی یا تنگ، جلوی خنک شدن بدن را می گیرد.

• مواظب آفتاب سوختگی باشید.

• آفتاب سوختگی بر توانایی خنک شدن بدن تأثیر می گذارد. بنابراین در فضای باز از کلاه لبه دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ هر دو ساعت یک بار استفاده کنید.

• مصرف مایعات فراوان

• هیدراته ماندن به تعریق و حفظ دمای بدن کمک می کند.

• احتیاط در مصرف داروهای خاص

• اگر داروی مصرفی شما اختلالی در میزان آب بدن یا دفع گرما به وجود می آورد، مراقب مشکلات مربوط به گرما باشید.

• داخل اتومبیلی که پارک شده ننشینید.

• این یکی از دلایل عمده مرگ های ناشی از گرما در کودکان است. دمای خودرویی که زیر آفتاب پارک شده می تواند در عرض ۱۰ دقیقه، ۲۰ درجه فارنهایت (بیش از ۷/۶ درجه سانتیگراد) افزایش یابد.

• نشستن داخل اتومبیل پارک شده در هوای گرم، حتی اگر شیشه ها پایین یا ماشین زیر سایه باشد، ایمن نیست. وقتی ماشین را پارک می کنید برای جلوگیری از ورود کودکان به داخل، آن را قفل نگه دارید.

• در ساعات گرم روز به خود استراحت دهید.

• اگر مجبور به انجام فعالیت شدید در روز گرم هستید، مایعات بنوشید و مرتبا در یک مکان خنک استراحت کنید. ورزش یا فعالیت بدنی را در ساعات خنک روز مانند صبح زود یا عصر انجام دهید.

• به آب و هوای جدید خو بگیرید.

• زمان کار یا ورزش در گرما را تا زمانی که به آن خو می گیرید، محدود کنید. افرادی که به هوای گرم عادت ندارند، مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرما هستند. چند هفته طول می کشد تا بدن با هوای گرم سازگار شود.

• احتیاط در صورت داشتن ریسک فاکتورها

• در صورت مصرف دارو یا وجود شرایطی که احتمال بروز مشکلات مربوط به گرما را افزایش می دهد، مانند سابقه بیماری گرمایی قبلی، از گرما بپرهیزید. هنگام مشاهده علائم گرمازدگی نیز سریعا اقدامات لازم را انجام دهید.

• اگر در یک رویداد ورزشی بزرگ در هوای گرم شرکت می کنید، اطمینان حاصل کنید که در موارد اضطراری خدمات پزشکی در دسترس است.

نحوه تشخیص گرمازدگی

اگر به دلیل گرمازدگی نیاز به مراقبت پزشکی دارید، این مشکل ممکن است برای پرسنل پزشکی مشخص باشد. در غیر این صورت درجه حرارت مقعدی برای تأیید تشخیص و رد گرما گرفتگی اندازه‌گیری می‌شود. اگر پزشک مشکوک باشد که امکان تبدیل گرمازدگی به گرما گرفتگی وجود دارد، ممکن است به آزمایشات دیگری نیاز باشد. این آزمایش‌ها معمولا یکی از موارد زیر را شامل می‌شود:

• آزمایش خون برای بررسی سطوح پایین سدیم یا پتاسیم خون و محتوای گازهای موجود در خون.

• آزمایش ادرار برای بررسی غلظت و ترکیب ادرار و عملکرد کلیه که می تواند تحت تأثیر گرمازدگی قرار گیرد.

• آزمایشات عملکردی عضله برای بررسی رابدومیولیز – آسیب جدی به بافت عضلانی.

• عکس برداری با اشعه ایکس و تصویربرداری های دیگر برای بررسی آسیب به اندام های داخلی.

شیوه درمان گرمازدگی

درمان گرمازدگی بر خنک کردن بدن تا دمای طبیعی برای جلوگیری یا کاهش آسیب مغز و ارگان‌های حیاتی بدن متمرکز است. مراحل زیر می‌تواند توسط پزشک انجام شود:

• غوطه ور کردن بدن در آب سرد: اثبات شده است که حمام آب سرد یا یخ، موثرترین روش برای کاهش سریع دمای مرکزی بدن است. هرچه سریعتر این غوطه وری اتفاق بیفتد، خطر مرگ و آسیب به ارگان‌ها کمتر می‌شود.

• استفاده از تکنیک‌های سرد کردن تبخیری: اگر حمام آب سرد ممکن نیست، ممکن است از این روش استفاده شود. درحالیکه هوای گرم دراطراف پخش می‌شود، با آب سرد بدن را مرطوب می‌کنند، با تبخیر این آب سرد، پوست خنک می‌شود.

• قرار دادن بیمار در پتوهای خنک کننده و یخ: روش دیگر پوشاندن بیمار در پتوهای خنک کننده مخصوص و قرار دادن بسته‌های یخ در کشاله ران، گردن، پشت و زیربغل است.

• استفاده از داروهایی که از لرز جلوگیری می‌کنند: اگر درمان‌های کاهش دمای بدن باعث لرز شد، پزشک ممکن است داروی ریلکس کننده عضلات مانند بنزودیازپین تجویز کند. لرز، باعث افزایش دمای بدن و کاهش تاثیر درمان هاست.

• استراحت در محل خنک: ورود به یک ساختمان با تهویه مطبوع بهترین راه است، اما حداقل یک مکان سایه دار پیدا کنید یا در مقابل پنکه بنشینید. به پشت بخوابید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.

• نوشیدن مایعات خنک: آب یا نوشیدنی های ورزشی بهترین انتخاب هستند. از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید، زیرا کمبود آب بدن را به دنبال خواهند داشت.