نقد و بررسی ماده 892 قانون مدنی حجب نقصانی
قانونگذار بحث حجب نقصانی را از فقه امامیه اقتباس کرده و در بحث آن بدون هر گونه تغییری در مواد 886 قانون مدنی و بعد در فصل چهارم آن تکرار نموده است. ماده 886 قانون مدنی میگوید: «حجب حالت وارثی است که به واسطه بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم میشود».
مقنن در ماده 892 قانون مدنی در مبحث حجب از بعض فرض پدر را جزو محجوبین نقصانی قرار داده است.
طبق ماده 892 قانون مدنی، «وقتی که برای میّت اولاد یا اولاد اولاد باشد، در اینصورت ابوین میّت از بردن بیش از ثلث محروم میشوند». در حالیکه پدر در زمره محجوبین نقصانی نبوده و حکم مقنن که متضمن خطاست در نتیجه پیروی از مشهور فقهای امامیه است و اکثر نویسندگان حقوق مدنی نیز بدون نقد و بررسی موضوع خطای مزبور را در کتب خود تکرار نموده اند.
خلاصه مقاله بدین شرح می‌باشد:
الف) فرزند اعم از مذکر و مؤنث حاجب نقصانی مادر از ثلث به سدس است.
ب) اخوه ابوینی (با وجود شرایط) حاجب نقصانی و رد بری مادر است.
ج) فرزند ذکور حاجب نقصانی مادر است. زیرا فرض رد بری در اینجا متصور نیست.
د) فرزند دختر حاجب رد بری مادر نیست.
هـ) فرزند حاجب رد بری ابوین نیست.
ماده 892 قانون مدنی: حجب از بعض فرض در موارد ذیل است:
الف) وقتی که برای میت اولاد یا اولاد اولاد باشد در این صورت ابوین میت از بردن بیش از یک ثلث محروم میشوند مگر در مورد ماده ۹۰۸ و ۹۰۹ که ممکن است هر یک از ابوین به عنوان قرابت یا رد بیش از یک سدس ببرد و همچنین زوج از بردن بیش از یک ربع و زوجه از بردن بیش از یک ثمن محروم میشود.
ب) وقتی‌که برای میت چند برادر یا خواهر باشد در این صورت مادر میّت از بردن بیش از یک سدس محروم میشود مشروط بر این‌که:
اولا) لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند.
ثانیا) پدر آنها زنده باشد.
ثالثا) از ارث ممنوع نباشد مگر به سبب قتل.
رابعا) ابوینی یا ابی تنها باشند.
نقد و بررسی ماده 892 قانون مدنی «حجب نقصانی» | رضا ولویون | پژوهش حقوق خصوصی | شماره 33 | زمستان 1399
دیدگاه