آنافیلاکسی واکنشی سیستمیک، شدید و تهدیدکننده حیات است که تقریبا همیشه غیرمنتظره بروز می‌کند و می‌تواند با انسداد راه‌های هوایی یا کلاپس عروقی سبب مرگ شود.
شوک آنافیلاکسی
آنافیلاکسی یا شوک آلرژیک عبارت است از یک پاسخ آلرژیک شدید به داروها و بسیاری از مواد آلرژی‌زای دیگر که زندگی فرد را به خطر می‌اندازد. آن دسته از واکنش‌های آلرژیکی که تقریباً بلافاصله رخ می‌دهند معمولاً شدیدترین هستند.
این شوک زمانی آغاز می‌شود که سیستم ایمنی بدن یک ماده بی‌خطر را به عنوان یک خطر جدی شناسایی کرده و به آن پاسخ شدید بدهد، که موجبِ آزاد شدن هیستامین و برخی مواد شیمیایی دیگر می شود و نشانه‌هایی را به دنبال خواهد داشت که برخی از آنها می‌توانند منجر به مرگ شوند.
علائم شوک آنافیلاکتیک به طور شاخص شامل احساس خارش یا گزگز، طعم فلزی در دهان، کهیر، اشکال تنفس، تورم دهان و گلو، استفراغ، اسهال و از دست دادن هوشیاری. این علائم را باید به سرعت شناسایی کرد. تزریق فوری اپی نفرین یا آدرنالین این واکنش را مهار خواهد کرد. در موارد شدید بیمار به شوک می‌رود و اگر بلافاصله درمان نشود، باعث مرگ او خواهد شد.
علائم و نشانه ها آنافیلاکسی در سیستم های مختلف بدن
پوستی/مخاطی
چشم‌ها: تورم و قرمزی اطراف چشم، پرخونی ملتحمه، اشک ریزش
مخاط دهانی: آنژیوادم زبان و لب ها
پوست: کهیر، خارش یا گر گرفتگی، راش موربیلیفورم، سیخ شدن مو، آنژیوادم
تنفسی
راه‌های هوایی تحتانی: برونکواسپاسم همراه با خس خس یا سرفه، احساس گرفتگی سینه، تاکی پنه، کاهش حداکثر جریان دم، سیانوز، کلاپس/ایست تنفسی
راه های هوایی فوقانی: احساس گرفتگی گلو، سرفه خشک، احساس مشکل در نفس کشیدن، بلع و صحبت کردن، تغییرات صدا، استریدور، سیانوز، کلاپس/ایست تنفسی
قلبی/عروقی
زودرس: تاکی کاردی، تعریق شدید، تاخیر جریان خون مویرگی، کاهش فشار خون
دیررس: برادی کاردی، شوک، معکوس شدن موج T و پایین افتادن ST در لیدهای متعدد، سیانوز، ایست قلبی
گوارشی
تهوع، استفراغ، اسهال، کرامپ‌های شکمی
عصبی
سردرد ضربان دار، سرگیجه، سبکی سر، گیجی و پریشانی، تونلی شدن دید، کاهش سطح هوشیاری
عمومی
اضطراب، احساس مرگ قریب‌الوقوع، احساس مزه آهن در زبان، پارستزی اندام‌ها، احساس خستگی و ضعف عضلانی
در کودکان: تغییرات رفتاری ناگهانی، تحریک پذیری، توقف در بازی کردن
علل و عوامل خطر آنافیلاکسی
آنافیلاکسی به‌دلیل واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن به یک آلرژن، ایجاد می‌شود. آلرژن چیزی است که فرد نسبت به آن آلرژی دارد. آنافیلاکسی می‌تواند به شوک آنافیلاکسی منجر شود. عوامل معمول ایجادکننده‌ی آنافیلاکسی عبارت‌اند از:
- بعضی داروها مانند پنی‌سیلین
- نیش حشرات
- موادغذایی مانند: آجیل‌های درختی، صدف خوراکی، شیر، تخم‌مرغ و ...
- عوامل کاربردی در ایمونوتراپی (immunotherapy، روشی درمانی برای برخی بیماری‌ها که با تحریک یا سرکوب پاسخ سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند)
- شیره‌ی گیاهی
در موارد نادر، ورزش و فعالیت‌های هوازی مانند دویدن موجب آنافیلاکسی می‌شود. گاهی نیز دلیل این واکنش هرگز شناسایی نمی‌شود. این نوع آنافیلاکسی، ایدیوپاتیک (idiopathic) نامیده می‌شود. اگر نمی‌دانید چه چیزی موجب حمله‌های آلرژیک شما می‌شود، پزشک برای تشخیص علل این واکنش‌ها، دستور انجام آزمایش آلرژیک می‌دهد. عوامل خطر برای آنافیلاکسی شدید و شوک آنافیلاکسی عبارت‌اند از:
- سابقه‌ی قبلی واکنش آنافیلاکسی
- ابتلا به آلرژی یا آسم
- سابقه‌ی خانوادگی آنافیلاکسی
خطرات احتمالی شوک آنافیلاکسی
شوک آنافیلاکسی بسیار جدی است و می‌تواند راه‌های تنفسی فرد را مسدود یا قلب او را متوقف کند. ایست قلبی به‌دلیل پایین آمدن فشارخون رخ می‌دهد، زیرا در فشار خون پایین، اکسیژن کافی به قلب نمی‌رسد. شوک آنافیلاکسی موجب بروز عوارض جانبی بالقوه‌ای می‌شود، مانند:
- آسیب مغزی
- نارسایی کلیه
- شوک کاردیوژنیک (cardiogenic shock): شرایطی که موجب می‌شود قلب خون کافی را به بدن پمپاژ نکند.
- آریتمی یا اختلال ریتم قلبی: شرایطی که در آن ضربان قلب بیش‌ازحد سریع یا بیش‌ازحد آهسته می‌شود.
- حمله قلبی
- مرگ
در بعضی موارد شاهد بدتر شدن شرایط جسمانی‌ای می‌شوید که از قبل وجود داشته است. این حالت به‌ویژه درمورد مشکلات سیستم تنفسی ایجاد می‌شود. برای نمونه، اگر به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) مبتلا باشید، ممکن است با کمبود اکسیژنی روبه‌رو شوید که می‌تواند به‌سرعت آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را به ریه‌ها وارد کند. شوک آنافیلاکسی همچنین می‌تواند علائم بیماری در افراد مبتلا به بیماری ام اس را به‌طور همیشگی بدتر کند. اگر پس از شوک آنافیلاکسی هرچه زودتر تحت درمان‌های لازم قرار بگیرید، عوارض جانبی کمتری ایجاد خواهد شد.
تشخیص محرک های شوک آنافیلاکسی
آنافیلاکسی با علائم آن تشخیص داده می شود. افرادی که سابقه ی واکنش های آلرژیکی دارند ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر این بیماری باشند. به همین دلیل دکتر شما ابتدا سولاتی در مورد واکنش های آلرژیکی مرتبط مانند موارد زیر از شما می پرسد:
- غذاهای خاص
- دارو
- شیره گیاهی
- نیش حشرات
دو نوع آزمایش برای تشخص محرک های آنفیلاکسی استفاده می شود که عبارتند از:
1. آزمایش پوستی: آزمایش پوستی به ما کمک می کند ماده ای که باعث واکنش آلرژیکی شدید می شود را تایید کنیم. با این حال اگر شما مشکوک باشید که در صورت آزمایش این ماده ممکن است دچار آنافیلاکسی شوید، این راه به شما پیشنهاد نمی شود.
2. آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است توسط دکتر خودتان تجویز شود یا اینکه شما را به یک بیمارستان یا کلینیک سرپایی ارجاع دهند. یک نمونه از خون شما برداشته می شود و واکنش آن نسبت به بعضی از آلرژن ها سنجیده می شود.
در بعضی موارد نیز دکتر قادر به تشخیص علت آنافیلاکسی نیست که به این موارد آنافیلاکسی ناشناخته می گویند.
درمان شوک آنافيلاكسی
اگر علایم آنافیلاکسی را در فردی مشاهده کردید و دیدید که تنفس وی متوقف شد:
• اورژانس را خبر کنید یا به فرد دیگری بگویید این کار را انجام دهد. (اگر این اتفاق برای یک کودک افتاده است، قبل از خبر کردن اورژانس، اقدامات احیا را به مدت یک دقیقه انجام دهید.)
• فوراً تنفس دهان به دهان را آغاز کنید.
• اگر قلب ضربان ندارد، ماساژ قلبی بدهید.
• تا زمانی که کمک نرسیده است، عملیات احیا را ادامه دهید.
• هرگاه دارویی را مصرف می‌کنید، نسبت به امکان بروز واکنش آلرژیک هوشیار باشید و آمادگی این را داشته باشید که به محض بروز علایم اقدامات لازم را انجام دهید. اگر قبلاً دچار واکنش آلرژیک شدید شده‌اید، همیشه کیت آنافیلاکسی همراه داشته باشید.
• درمان طولانی مدت مستلزم حساسیت‌زدایی است.
داروها
• تزریق اپی نفرین (آدرنالین) تنها درمان فوری مؤثر است.
• داروهایی مثل آمینوفیلین، کورتیزون، یا آنتی هیستامین ها، که پس از آدرنالین تزریق می‌شوند، جلوی بازگشت علایم حاد را می‌گیرند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
به محض بهبود علایم حمله، فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های عادی خود را از سر بگیرید. اما اگر علایم دوباره برگشتند، باید 24 ساعت تحت‌نظر باشید.
رژیم غذایی
از خوردن غذاهایی که به آنها آلرژی دارید خودداری کنید.
پیشگیری از شوک آنافیلاکسی
اگر سابقه ابتلا به آلرژی را دارید:
• پیش از تجویز هر نوع دارویی، این آلرژی را به پزشک یا دندانپزشک بگویید.
• پیش از اینکه دارویی به شما تزریق شود، از نوع آن مطلع شوید و حساسیت خود را بگویید.
• همیشه و در همه جا یک کیت آنافیلاکسی به همراه داشته باشید.
• اگر به گزش حشرات آلرژی دارید، هنگام بیرون رفتن، لباس‌های مناسب بپوشید.
• همیشه یک دست‌بند یا گردن آویز مخصوص داشته باشید که روی آن آلرژی شما مشخص باشد.
دیدگاه