آروماتراپی یا رایحه درمانی | آیا می دانید رایحه درمانی، چه بیماری هایی را درمان می کند؟

آروماتراپی یا رایحه درمانی، به مجموعه‌ای از درمان‌های سنتی، جایگزین یا تکمیلی گفته می‌شود که در آن از روغن‌های اسانسی و سایر ترکیبات گیاهی معطر استفاده می‌شود.

آروماتراپی یا رایحه درمانی

آروماتراپی یا رایحه درمانی مجموعه ای از درمان های سنتی است که در آن از روغن های اسانسی و سایر ترکیبات گیاهی معطر برای بهبود بیماری های جسمی و روحی استفاده می شود. این روش، درمانی قدیمی است که قدمت آن به حدود ۶ هزار سال می رسد. در فرهنگ‌های باستانی ایران، هند، چین و مصر از بعضی گیاهان و صمغ آنها، روغن‌هایی استخراج می‌کردند که مصارف پزشکی و درمانی داشته است.

امروزه این روغن‌های معطر گیاهی جای خود را در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز باز کرده‌اند و رایحه درمانی توانسته جایگاه خود را در بین علوم امروزی غربی پیدا کند. موسسه ملی بهداشت در سال ۱۹۹۲ این شیوه درمانی را به عنوان شاخه‌ایی از طب سنتی به رسمیت شناخت و مطالعات گسترده‌ایی را در جهت کاربرد آن به عنوان طب مکمل در کنار علم پزشکی نوین آغاز نمود.

روغن‌های اسانسی گوناگونی شناسایی شده‌اند که دارای درجات گوناگونی از فعالیت‌های ضدمیکروبی هستند و گفته می‌شود از خواص ضدویروسی، ضد کرم‌های لوله‌ای، ضدقارچی، حشره‌کشی و آنتی اکسیدانی برخوردارند. در آروماتراپی از این روغن‌های اسانسی در ماساژ و به‌صورت موضعی و ازطریق استنشاق استفاده می‌شود.

البته باید توجه داشته باشید که محصولات «طبیعی» هم دارای ترکیبات شیمیایی هستند و استفاده‌ی نادرست از آنها می‌تواند خطرناک باشند. بنابراین در زمان استفاده از روغن‌های اسانسی حتما باید به توصیه‌های متخصصی که در این زمینه آموزش ‌دیده است عمل کنید.

روش‌های استفاده از آروماتراپی

معمولا در آروماتراپی از روغن‌های اسانسی به‌صورت استنشاق یا موضعی استفاده می‌شود.

استنشاق

در مکان‌هایی مانند حمام بخار، روغن اسانسی با استفاده از مخزن یا ظرف منتشرکننده یا اسپری در هوا منتشر می‌شود و ازطریق تنفس وارد بدن می‌شود. روغن‌های مورداستفاده در آروماتراپی علاوه‌بر داشتن بوی دلپذیر از خواص ضدعفونی‌کننده‌ی مجرای تنفسی، ضداحتقانی (برطرف کننده‌ی گرفتگی بینی و سینه) و روانی نیز برخوردار هستند.

استنشاق روغن‌های اسانسی موجب تحریک سیستم بویایی می‌شود. سیستم بویایی شامل بینی و بخشی از مغز است که با بویایی مرتبط است. مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند، به ریه‌ها رفته و از آنجا به سایر بخش‌های بدن می‌روند. وقتی این مولکول‌ها به مغز می‌رسند، بر سیستم لیمبیک (یا دستگاه کناره‌ای، مجموعه‌ی پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی که زیر مخ و در دو طرف نهنج (تالاموس) قرار دارد) اثر می‌گذارند. سیستم لیمبیک نیز با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی مرتبط است. به‌این‌ترتیب روغن‌های اسانسی می‌توانند اثری خفیف ولی کلی روی بدن بگذارند.

کاربردهای موضعی

روغن‌های ماساژ و محصولات حمام و مراقبت از پوست ازطریق پوست جذب می‌شوند. ماساژ دادن ناحیه‌ای که در آن از روغن اسانسی استفاده شده، موجب افزایش گردش خون و میزان جذب می‌شود. بعضی عقیده دارند قسمت‌هایی که در آنها غدد عرق و فولیکول‌های موی بیشتری وجود دارد (مانند سر یا کف دست‌ها) بیشتر روغن‌های اسانسی را جذب می‌کنند.

هرگز نباید از روغن‌های اسانسی به‌طور مستقیم روی پوست استفاده کنید و همیشه باید این روغن‌ها را با استفاده از روغن حامل، رقیق کنید. معمولا چند قطره روغن اسانسی با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب می‌شود. از معمول‌ترین روغن‌های حامل می‌توان به روغن بادام شیرین و روغن زیتون اشاره کرد.

همیشه پیش از استفاده از روغن اسانسی جدید، آزمایش آلرژی را انجام بدهید. برای انجام آزمایش آلرژی:

• روغن اسانسی را با غلظتی دوبرابر غلظت موردنظرتان با روغن حامل ترکیب کنید.

• ترکیب به‌دست آمده را به بخش کوچکی (به‌اندازه‌ی یک سکه) در زیر بازوی خود بمالید.

اگر پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد هیچ واکنش آلرژیکی مشاهده نکردید، می‌توانید از آن روغن استفاده کنید. البته بعضی گزارش داده‌اند که پس از بارها استفاده از روغن‌های اسانسی نسبت به آنها آلرژی پیدا کرده‌اند. اگر واکنش آلرژیک جدیدی را مشاهده کردید، باید فورا استفاده از روغن گیاهی را متوقف و از بوی آن نیز دوری کنید.

برای به‌دست آوردن غلظت ۰/۵ تا ۱ درصدی، ۳ تا ۶ قطره روغن اسانسی را با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب کنید و برای رسیدن به غلظت ۵ درصدی نیز ۳۰ قطره روغن اسانسی را با یک اونس روغن حامل مخلوط کنید. به‌طور کلی حداکثر غلظت بی‌خطر برای بزرگسالان، غلظت ۵ درصدی است.

خوردن یا بلعیدن روغن‌های اسانسی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. اگر این روغن‌ها ازطریق دهان وارد بدن شوند می‌توانند به کبد یا کلیه‌ها آسیب برسانند. گاهی این روغن‌ها با سایر داروها تداخل پیدا می‌کنند یا در روده دچار تغییرات خاصی می‌شوند.

کاربرد انواع روغن ها

روغن های مختلف استفاده های مختلف و اثرات متفاوتی دارند.

روغن اسانس ریحان برای هوشیاری و کم کردن برخی از علائم افسردگی استفاده می شود این ممکن است باعث تسکین سردرد و میگرن شود در دوران بارداری باید از آن اجتناب کرد.

گفته می شود که روغن اسانس ترنج برای دستگاه ادراری و دستگاه گوارش مفید است. زمانی که با روغن اکالیپتوس ترکیب می شود ممکن است به تسکین مشکلات پوستی از جمله بیماری هایی که ناشی از استرس و ابله مرغان است کمک کند.

روغن اسانس فلفل سیاه معمولا برای تحریک گردش خون، درد عضلانی و کوفتگی استفاده می شود. ترکیبی از روغن اسانس زنجبیل، به منظور کاهش درد آرتروز و بهبود انعطاف پذیری مورد استفاده قرار می گیرد.

روغن اسانس بابونه می تواند اگزما را درمان کند.

روغن اسانس سنبل هندی به عنوان دافع حشرات عمل می کند.

روغن اسانس میخک یک مسکن موضعی است که معمولا برای دندان درد به کار می رود. هم چنین به عنوان ضد انقباض و تشنج برای جلوگیری از استفراغ و حالت تهوع و به عنوان ضد نفخ و جلوگیری از گاز در شکم به کار می رود. آن خواص ضد میکروبی، آنتی اکسیدان و ضد قارچی دارد.

روغن اسانس اکالیپتوس در طی سرماخوردگی و یا آنفولانزا می تواند به کاهش مجاری هوایی کمک کند. اغلب با نعناع ترکیب می شود بسیاری از مردم به اوکالیپتوس حساسیت دارند، بنابراین باید دقت کنید.

روغن اسانس گل شمعدانی را می توان برای مشکلات پوستی به کار برد تا استرس را کاهش دهید، و به عنوان دافع پشه بکار برد.

روغن اسانس یاسمن به عنوان داروی مقوی غرایز جنسی توصیف شده است. در حالی که شواهد علمی کم است، تحقیقات نشان داده اند که بوی یاسمن امواج بتا را افزایش می دهد که به هوشیاری مربوط هستند. به عنوان یک محرک، ممکن است جریان خون در آلت را افزایش دهد.

روغن اسانس اسطوخودوس به عنوان یک ضد عفونی کننده برای بریدگی ها و سوختگی های کوچک استفاده می شود و باعث افزایش آرامش و خواب می شود. گفته می شود که این بیماری علائم سردرد و میگرن را کاهش می دهد.

روغن اسانس لیمو برای بهبود حالت و کمک به تسکین علایم افسردگی و استرس استفاده می شود.

روغن رز ماری ممکن است رشد مو، افزایش حافظه، جلوگیری از اسپاسم ماهیچه و حمایت از سیستم های گردش خون و عصبی را ترویج کند.

روغن اسانس درخت چای گفته می شود که خواص ضد میکروبی، ضد عفونی کنندگی دارد.عموما در شامپو و محصولات مراقبت از پوست به کار می رود تا آکنه، سوختگی و گاز را درمان کند. در دهان مزه می شود، اما هرگز نباید قورت داده شود چون آن سمی است.

گفته می شود که روغن اسانس اویشن به کاهش خستگی، اضطراب و استرس کمک می کند.

روغن اسانس بومادران برای درمان علائم سرما خوردگی و آنفولانزا استفاده می شود و به کاهش تورم مفاصل کمک می کند.

موارد استفاده آروماتراپی

بیماری هایی که ممکن است با آروماتراپی درمان شوند:

بیماری های بسیاری را می توان از این طریق درمان نمود، بعضی از این بیماری ها عبارتند از:

• آسم

• بی خوابی

• خستگی

• افسردگی

• التهاب

• دردهای ناشی از قاعدگی

• اضطراب و استرس

• عوارض یائسگی

• آرتروز

• سرطان

• طاسی

• سردرد

• مشکلات گردش خون

• دردهای عضلانی

برای درمان بیماری ها از طریق رایحه درمانی حتما باید به پزشک و متخصص مراجعه کرد. مقدار و مدت و نحوه و نوع روغن ها باید توسط متخصص تجویز شود. برخی از بیماری های پوستی مانند پسوریازیس به خوبی با آروماتراپی درمان شده اند. استفاده خوراکی از روغن نعناع بر روی بیماری های گوارشی اثر مطلوب می گذارد. روغن گل میخک برای دندان درد و زخم های دهانی استفاده می شود. روغن اسانس ریحان در درمان افسردگی و افزایش تمرکز موثر است. روغن اسانس فلفل سیاه برای تحریک گردش خون و رفع دردهای عضلانی، روغن اسانس زنجبیل برای کاهش دردهای آرتروزو رفع حالت تهوع، و روغن اسانسی بابونه  برای درمان اگزما به کار می روند. روغن اسانسی اکالیپتوس برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا، و روغن اسانسی شمعدانی برای رفع مشکلات پوستی و کاهش استرس موثرند. روغن اسانسی رزماری در افزایش رشد موها و تقویت حافظه مفید است. و بلاخره  روغن اسانسی اسطوخدوس برای درمان جراحات و سوختگی ها و بهبود خواب به کار می روند.

خطرات استفاده روغن های اسانس

هر روغن ضروری، دلیلی برای استفاده دارد بنابراین مهم است که پیش از درخواست یا استفاده از یک روغن برای اهداف التیام، با یک متخصص آموزش دیده، پرستار، پزشک، مشاور بدنی، ماساژ درمانی یا داروسازی صحبت کنید.

یک متخصص آموزش حرفه ای می تواند نحوه استفاده از هر محصول را توصیه و آموزش دهد.

مصرف کنندگان همچنین باید آگاه باشند که اداره غذا و دارو بر محصولات آروماتروپی نظارت نمی کند، بنابراین دانستن این که آیا یک محصول خالص یا مصنوعی است دشوار است.

برخی از محصولات آرایشی و خانگی، مانند لوسیون ، لوازم آرایش، و شمع حاوی محصولاتی هستند که به نظر می رسد روغن های اسانس هستند، اما آن ها واقعا رایحه مصنوعی دارند.

مانند داروها، روغن های اسانس را باید با احترام درمان کرد. مهم است که به دنبال مشاوره حرفه ای باشید و دستورالعمل ها را به دقت دنبال کنید.

از آنجا که روغن های اسانس باعث واکنش هایی در بدن می شوند. ترکیبات شیمیایی در روغن های اسانس، می توانند اثرات زیان آور را هنگام ترکیب با داروها، تولید کنند. آن ها ممکن است اثربخشی داروهای سنتی را کاهش دهند، یا ممکن است شرایط بیماری فرد را بدتر کنند.

برای مثال، فرد با فشار خون بالا باید از محرک ها، مانند رزماری، اجتناب کند. برخی از ترکیبات مانند رازیانه، و مریم گلی مشابه استروژن عمل می کنند، بنابراین فردی که دارای تومور پستان یا تخمدان باشد باید از اینها اجتناب کند.

محصولات متمرکز ممکن است قبل از رقیق شدن سمی باشند و باید با دقت کنترل شوند. حداکثر غلظت 5 درصد توصیه می شود.

برخی از روغن ها، سموم را تولید می کنند که می توانند موجب آسیب به کبد، کلیه ها و سیستم عصبی شوند، به ویژه اگر به صورت داخلی برداشته شوند. خوردن روغن های اسانس می توانند خطرناک و در برخی موارد کشنده باشند.

افراد با هر یک از این بیماری ها زیر باید در هنگام استفاده احتیاط بیشتری داشته باشند:

• آلرژی

• تب، یک نوع آلرژی

• آسم

•  بیماری پوست مانند اگزما و پسوریازیس

افراد مبتلا به شرایط زیر باید بسیار محتاط باشند:

• صرع

• فشار خون بالا

اگر روغن با حامل مخلوط شود، فرد باید به درمانگر یا ماساژور در مورد حساسیت آجیل نیز بگوید، چون روغن های حامل اغلب از آجیل و دانه به دست می آیند.

عوارض آروماتراپی

آروماتروپی می توانند عوارض داشته باشند اما این کارها معمولا ملایم هستند و طول نمی کشد.

آن ها شامل موارد زیر هستند:

• حالت تهوع

• سردرد

• برخی واکنش های آلرژیک

• خارش پوست

• آسم

استفاده از آروماتروپی توسط مادران باردار یا شیرده توصیه نمی شود.

در طول سه ماهه اول بارداری، آروماتروپی ممکن است خطری برای جنین در حال رشد ایجاد کند. زنانی که شیردهی می کنند باید از روغن اسانس نعناع دوری کنند چون ممکن است روی شیر مادر تاثیر بگذارد.

روغن هایی که از مرکبات به دست می آیند ممکن است پوست را بیشتر به نور فرابنفش حساس کنند و خطر آفتاب سوختگی را افزایش دهند.

برخی از روغن ها ممکن است بر عملکرد داروهای متعارف تاثیر بگذارند، بنابراین افرادی که از داروهای هر نوع استفاده می کنند، باید ابتدا با دارو یا پزشک واجد شرایط چک شوند.

در نهایت، وقتی روغن اسانس را ذخیره می کنید مهم است که بدانید نور، گرما و اکسیژن می تواند بر تمامیت روغن تاثیر بگذارد.