پاراسومنیا | پاراسومنیا؛ اختلال خواب یا خواب پریشی

 پاراسومنیا چیست؟

پاراسومنیا یا خواب پریشی مجموعه ای از اختلالات خواب ناشی از اختلال در عملکرد مغز و شامل حرکات غیر طبیعی، کنترل نشده و مکرر شبانه می باشد. بیشتر انواع پاراسومنیا در هنگام خواب عمیق رخ می دهند و در کودکان شایع تر هستند.

در پاراسومنیا، ذهن بدن را مجبور به حرکات ناخودآگاه و غیر طبیعی می کند. درمان بی خوابی و درمان پاراسومنیا یا خواب پریشی به هم مربوط می شوند زیرا پاراسومنیا یا خواب پریشی ها باعث می شوند که شما مقدار زیادی از خواب با کیفیت خود را از دست بدهید.

اصطلاح پاراسومنیا به همه اتفاقات غیر طبیعی اشاره دارد که می توانند در هنگام خواب اتفاق بیفتند. برخی از این موارد عبارتند از: اختلالات خوردن مرتبط با خواب، راه رفتن در خواب، کابوس، فلج خواب، اختلال حرکت سریع چشم در خواب (REM) و پرخاشگری هنگام خواب. اختلالی به نام سکسومنیا نیز در این دسته رفتار ها قرار می گیرد و به انجام اعمال جنسی توسط فردی که خواب است اشاره می کند. پاراسومنیا می تواند اثرات منفی بر روی افراد در طول روز بگذارد که خواب آلودگی یکی از آنهاست.

چرخه‌ی خواب و بیداری در انسان شامل سه مرحله می‌باشد: بیداری، خواب بدون حرکات سریع چشم (NREM)، خواب همراه با حرکات سریع چشم (REM). حدود 20 تا 25% از مراحل خواب در مرحله خواب رم رخ می‌دهد که در این مرحله عموما شاهد سطح فعالیت بالای مغزی (به اندازه زمان بیداری)، بالارفتن فشار خون، نامنظم‌تر شدن تنفس و در عین حال فلج عضلات کل بدن هستیم.

همچنین افراد معمولا هنگام خواب حرکات سریع چشم رویا می‌بینند. افرادی که دارای اختلال رفتار خواب REM می‌باشند دقیقا در این مرحله مشکل دارند. اختلال رفتار خواب REM باعث می‌شود فرد تا مرحله دیدن رویا مانند دیگران باشد. اما فلج عضلات که انتظار آن را در این مرحله از خواب داریم، در آن‌ها مشاهده نمی‌شود. اختلال رفتار خواب REM از جمله اختلالات خواب است که مشکلاتی را برای فرد به وجود می‌آورد.

علائم پاراسومنیا یا خواب پریشی

از آنجا که پاراسومنیا یا خواب پریشی ممکن است در هر سنی بروز کند تشخیص آن بدون آزمایش های مناسب بطور قطعی دشوار است. اپیدمیولوژی این اختلال خواب متنوع است و صدها علائم مختلف وجود دارد که می تواند به این مشکل منجر شود. نشانه ها و علائم پاراسومنیا یا خواب پریشی برای هر نوع از آن می تواند متفاوت باشد.

در اینجا برخی از شایع ترین علائم این بیماری را میخوانید:

- بیدار شدن با احساس گیجی و سردرگمی.
- رفتارهای پیچیده حرکتی به همراه نعوظ و برانگیختگی.
- بیدار شدن بطور غیر قابل توضیح.
- صحبت کردن در خواب، خوردن در خواب و راه رفتن علائم قابل توجهی از پاراسومنیا یا خواب پریشی هستند.
- فلج خواب در طول خواب یا به هنگام پایان سیکل REM.
- توهم و به هم سابیدن دندان ها در هنگام خواب.
- وحشت های شبانه و کابوس های منظم که تقریبا خوابیدن را غیرممکن می کنند.

همانطور که مشاهده می کنید، علائم مختلف می توانند وقوع پاراسومنیا یا خواب پریشی در کودکان و بزرگسالان را به طور یکسان نشان دهند. بنابراین طبقه بندی موارد  پاراسومنیا یا خواب پریشی براساس دلایل، زمان وقوع و انواع فعالیت ها ضروری است.

عوامل پاراسومنیا یا خواب پریشی

بسیاری از پاراسومنیا یا خواب پریشی ها در کودکان بیشتر از بزرگسالان رخ می دهند، به این معنی که با افزایش سن پاراسومنیا یا خواب پریشی ناپدید می شود. حدود ۶۶ درصد از بزرگسالان حداقل یک پاراسومنیا را در طول عمر خود تجربه می کنند و ۱۲ درصد آنها پنج پاراسومنیا یا خواب پریشی یا بیشتر را تجربه می کنند. با اینکه برخی پاراسومنیا یا خواب پریشی ها بدون دلیل شناخته شده رخ می دهند اما برخی دیگر ناشی از اختلالات پزشکی یا استفاده از دارو یا ماده ای خاص هستند.

برخی شرایط و داروهایی که خطر ابتلا به پاراسومنیا یا خواب پریشی را افزایش می دهند شامل موارد زیر هستند:

- اختلال اضطراب پس از سانحه
- محدودیت خواب
- مصرف الکل
- درد مزمن
- داروهایی از جمله دارو های خواب آور و آرام بخش، محرک ها، نورولپتیک ها، زولپیدم و ترازودون.

انواع پاراسومنیا

1-کابوس شبانه

کابوس ها رویدادهای زنده ای هستند که در شب با احساس ترس، وحشت یا اضطراب تجربه می شوند. زمانی که فرد با تجربه ی یک کابوس از خواب بیدار می شود، ممکن است بتواند جزئیات خواب را توصیف کند. بعد از تجربه ی یک کابوس بازگشت به خواب دشوار است.

دلایل کابوس شامل بیماری، اضطراب، از دست دادن یکی از عزیزان، یا واکنش های جانبی به یک دارو است. در صورتی که کابوس های شبانه بیش از یک بار در هفته اتفاق بیوفتند، یا برای یک مدت زمان طولانی از داشتن یک خواب شبانه ی خوب در شما جلوگیری کنند، برای مراجعه به پزشک اقدام نمایید.

2- وحشت شبانه

فردی که یک وحشت شبانه را تجربه می‌کند، به طور ناگهانی از خواب در یک حالت وحشتناک بیدار می‌شود، اما گیج و ناتوان است. آنها به صدا پاسخ نمی‌دهند و به طور کامل بیدار می‌ابشوند. وحشت شبانه حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد، بعد از آن فرد دراز می‌کشد و به نظر می‌رسد که به خواب می‌رود. افرادی که دچار وحشت شبانه هستند (گاهی اوقات به نام وحشت در خواب نیز می‌گویند) معمولا رویدادها را صبح روز بعد به یاد نمی‌آورند. وحشت‌های شب شبیه به کابوس هستند، اما معمولا در طول خواب عمیق رخ می‌دهند.

افرادی که ‌وحشت خواب را تجربه می‌کنند ممکن است به علت حرکات اندام‌ها به خود و دیگران آسیب برسانند. وحشت شبانه اغلب در کودکان بین ۳ تا ۸ ساله، نسبتا رایج است. کودکان مبتلا به وحشت خواب اغلب در خواب صحبت می‌کنند یا راه می‌روند. شدت تنش عاطفی یا مصرف الکل می‌تواند بروز وحشت شبانه در میان بزرگسالان را افزایش دهد.

3- پیاده روی در خواب

دراین اختلال ممکن است به نظر برسد فردی که درحال راه رفتن است بیدار می باشد ولی درحقیقت او خواب است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است رفتارهای اتوماتیک پیچیده ای از جمله قدم زدن به آهستگی، حمل اشیا به بیرون رفتن از اتاق و یا هرفعالیت دیگری با پیچیدگی ها و مدت های زمانی متغیر انجام دهد، حتی رانندگی کردن. ‌معمولا چشمان این افراد درهنگام انجام دادن این اعمال باز می باشد و امکان دارد در زیر لب زمزمه نیز بکنند ولی ارتباط برقرارکردن با آنها مشکل است.

برخلاف آنچه که اکثر افراد فکر می کنند، بیدارکردن فردی که درحال پیاده روی درخواب است، خطرناک نمی باشد. فرد ممکن است پس از بیدارشدن گیج بوده و نسبت به محیط اطراف آگاهی نداشته باشد ولی اگر فرد را بیدار نکنید، خطر آن بیشتر است زیرا فرد نسبت به محیط اطرافش هیچ گونه آگاهی و ذهنیتی نداشته و ممکن است به زمین بخورد، ازجایی پرت شود و یا هرحادثه دیگری برای او پیش آید .

همانند وحشت های شبانه،‌ اگر فردی که شب گذشته درخواب راه رفته را بیدار نکرده باشید، صبح روز بعد فرد هیچ گونه خاطره ای از عملکرد شب گذشته خود ندارد. این اختلال دراکثر موارد اوائل شب و درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM بروز می یابد ولی می تواند اوائل صبح درخواب REM نیز رخ دهد. این اختلال معمولا درکودکان 8 تا 12 ساله دیده میشود. بیشتر کودکان مبتلا هنگامی که وارد سنین نوجوانی می شوند دیگر این اختلال را نشان نمی دهند ولی وقوع آن درسنین جوانی، میانسالی و سالمندی نیزگزارش شده است. ‌به نظر می رسد که این اختلال جنبه ارثی داشته باشد.

4- صحبت کردن در خواب

صحبت کردن درخواب اختلالی است که درگذر از مراحل خواب به بیداری بروز می یابد. اگرچه این اختلال معمولا بی ضرر است و آسیبی به فرد وارد نمی کند ولی ممکن است درخواب افراد دیگر ایجاد اختلال کند . صحبت کردن درهنگام خواب هم می تواند شامل صداهای ساده و بی مفهوم باشد و هم می تواند مکالمه های طولانی را دربرگیرد. فردی که شب گذشته درخواب صحبت کرده است هیچ گونه خاطره ای از آن ندارد و آن را به یاد نمی آورد. صحبت کردن درخواب می تواند به وسیله عوامل و فاکتورهای خارجی مانند تب، تنش های عاطفی و یا دیگراختلالات خواب ایجاد شود.

5- مستی خواب یا سردرگمی آزاردهنده

مستی خواب معمولا هنگامی رخ می دهد که فرد در اوائل شب از خواب Non-REM به طور ناگهانی بیدار شود. این حالت با هیچ گونه وحشتی همراه نیست. افرادی که این حالت را تجربه می کنند به کندی به محرک ها پاسخ می دهند و در فهمیدن و درک وقایع بیرونی مشکل دارند. این افراد نیز صبح روز بعد هیچ گونه خاطره ای از وقایع شب گذشته ندارند و این حالت را به یاد نمی آورند.

6- اختلال رفتار در مرحله خواب

افراد مبتلا به این اختلال در هنگام دیدن رویا درخواب REM ، ‌حرکات مربوط به رویا را در دنیای بیرون نیز انجام می دهند.

درحالت طبیعی تون عضلات درخواب REM از بین می رود (Atonia) و عضلات هیچ گونه انقباض و عملکردی از خود نشان نمی دهند. ولی درافراد مبتلا این واقعه رخ نداده و تون عضلات حفظ می شود.

این نقص موجب می شود وقتی که فرد درحال دیدن رویا است، حرکاتی که به طور خیالی در رویا انجام می دهد را درمحیط خارج به طورواقعی اجرا کند . این حرکات هم می توانند ساده و آرام باشند و هم می توانند حرکات شدیدی از جمله مشت زدن، چنگ انداختن، لگد زدن، بیرون پریدن از رختخواب و یا فریاد زدن و نعره کشیدن را نیز در بر گیرند. این حرکات شدید می توانند موجبات صدمه به همسر فرد را فراهم آورند.

این اختلال معمولا در مردان بالای 50 سال بروز پیدا می کند ولی می تواند زنان و یا افراد جوان تر را نیز مبتلا کند. این اختلال متفاوت از وحشت های شبانه و پیاده روی درخواب است زیرا در این حالت می توان فرد را به راحتی از خواب بیدار کرد و همچنین فرد محتویات رویایی که می دیده است را به طور کامل به یاد می آورد. ترک اتانول یا داروهای مسکن و خواب آور می تواند بروز این اختلال را تشدید کند.

7- فلج خواب

افراد مبتلا به فلج خواب قادر به حرکت دادن بدن یا اندام خود در هنگام خواب یا حتی در هنگام بیدار شدن نیستند. قسمتهای کوتاهی از فلج عضله اسکلتی جزئی یا کامل می‌تواند در طول فلج خواب رخ دهد.

فلج خواب به صورت ارثی و در افراد خانواده‌ها نیز ممکن است دیده شود با این وجود علت فلج خواب شناخته نشده است. این اختلال خطرناک نیست، اما افراد مبتلا به فلج خواب اغلب بیمناک هستند، زیرا نمی‌دانند چه اتفاقی می‌افتد. یک قسمت از فلج خواب اغلب با صدای یا لمس خاتمه می‌یابد. در عرض چند دقیقه، فرد مبتلا به فلج خواب قادر به حرکت دوباره است. این اختلال ممکن است فقط یک بار در طول زندگی شما رخ دهد یا اینکه بارها تکراری شود.

8- اختلالات حرکتی ریتمیک(موزون)

اختلال حرکتی ریتمیک بیشتر در کودکان 1 و زیر 1 سال اتفاق می افتد. ممکن است کودک صاف بخوابد، سر و قسمت بالایی بدنش را بلند کند، و سپس سرش را محکم روی بالشت بکوبد. اختلال حرکتی ریتمیک، که “کوبیدن سر” نیز نامیده می شود، می تواند حرکاتی از قبیل تکان دادن دست ها و زانوها را نیز شامل شود. این اختلال معمولا درست قبل از اینکه کودک خوابش ببرد اتفاق می افتد.

9- گرفتگی شبانه ی عضلات پا

گرفتگی های شبانه ی عضلات پا، انقباضات غیر ارادی هستند که اغلب به هنگام استراحت یا در طول خواب در عضلات ساق پا اتفاق می افتند. احساس گرفتگی ممکن است چند ثانیه تا 10 دقیقه طول بکشد، اما درد ناشی از گرفتگی های عضلانی ممکن است به مدت طولانی تری ادامه داشته باشد.

گرفتگی شبانه ی عضلات پا در افراد میانسال یا مسن تر یافت می شود، اما افراد در هر سنی می توانند آن را داشته باشند. گرفتگی شبانه ی عضلات پا با سندروم پای بی قرار متفاوت است، سندروم پای بی قرار با گرفتگی و درد همراه نیست. علت گرفتگی شبانه ی عضلات پا مشخص نیست. کشش عضلات، ورزش و مصرف آب کافی ممکن است به جلوگیری از گرفتگی عضلات پا کمک کنند.

10- اختلالات نعوظ آلت تناسلی وابسته به خواب

مردها معمولا نعوظ را به عنوان بخشی از خواب REM تجربه می کنند، اما در مردانی که دچار این اختلال خواب هستند حین خواب REM نعوظ به طور کامل اتفاق نمی افتد. اختلال نعوظ مرتبط با خواب ممکن است نشان دهنده ی اختلال نعوظ نیز باشد.

11- نعوظ دردناک وابسته به خواب

نعوظ یک قسمت طبیعی از خواب REM برای مردهاست. در موارد نادر، نعوظ دردناک می شود و فرد را از خواب بیدار می کند. درمان نعوظ دردناک وابسته به خواب ممکن است به وسیله ی داروهایی که خواب REM را سرکوب می کنند مثل برخی داروهای ضدافسردگی انجام شود.

12- آریتمی قلبی خواب REM

آریتمی قلبی تغییر در ضربان قلب طبیعی یا کنترل انقباضات قلب است. افرادی که بیماری عروق کرونر دارند و اکسیژن خونشان کاهش یافته با اختلال تنفس مربوط به خواب ممکن است در خطر آریتمی قرار بگیرند، که در طول خواب REM اتفاق می افتد. استفاده از CPAP ممکن است این خطر را کاهش دهد.

13- اختلال رفتار خواب REM یا RBD

افرادی که مبتلا به اختلال رفتار خواب REM هستند، رویاهایی که در طول خواب REM می بینند به صورت عملی انجام می دهند. در طول خواب REM معمولا عضلات در حالت آرامش و ضعف ظاهری قرار می گیرند که گاهی اوقات فلج یا آتونیا نیز نامیده می شود، اما افرادی با اختلال رفتار خواب REM این قابلیت را ندارند و می توانند در هنگام رویا دیدن دست و پا و اندام های خود را حرکت دهند. معمولا، RBD در مردها و در سن 50 سال و بالاتر اتفاق می افتد، اما این اختلال می تواند در زن ها و در افراد جوان تر نیز رخ دهد. تفاوت این اختلال با خواب گردی و وحشت شبانه در این است که فرد می تواند به راحتی از خواب بیدار شود و جزئیات رویا را بخاطر آورد. پلی سومنوگرافی (تست خواب) و داروها می توانند در تشخیص و درمان این اختلال نقش داشته باشند.

بروکسیسم (دندان قروچه) خواب

دندان قروچه ی خواب شامل به هم سابیدن دندان ها به صورت غیر ارادی، ناهوشیار، و بیش از اندازه در طول خواب است. این اختلال ممکن است همراه با اختلالات دیگر نیز رخ دهد. دندان قروچه ی خواب ممکن است منجر به مشکلاتی از جمله سایش غیر طبیعی پوشش دندان ها و ناراحتی عضلات فک گردد.

شب ادراری

در این شرایط، فرد قادر به کنترل ادرار خود به هنگام خواب نیست. دو نوع شب ادراری وجود دارد: اولیه و ثانویه. در شب ادراری اولیه، ناتوانی در کنترل ادرار از کودکی وجود دارد. شب ادراری اولیه ارثی است و سابقه ی خانوادگی دارد. شب ادارای ثانویه در سنین بالاتر و به دنبال بیماری های پزشکی (شامل دیابت، عفونت مجاری ادراری، یا آپنه ی خواب) و یا اختلالات روانی به وجود می آید. برخی درمان ها برای شب ادراری شامل اصلاح رفتاری، دستگاه های هشداردهنده و داروها هستند.

دیستونی حمله های شبانه (NPD)

این اختلال گاهی اوقات به عنوان اپیزودهای شبه تشنجی در طول خواب non-REM شناخته شده است. اکثر شواهد نشان می دهند که NPD یک نوع صرع است. اپیزودهایی از NPD معمولا چندین بار در یک شب اتفاق می افتد.

درمان پاراسومنیا

بسیاری از افراد مبتلا به پاراسومنیا، پیشرفت بهبود علائم را با بهبود عادات خواب خود درک می کنند. عادات خواب خوب شامل داشتن یک برنامه منظم خواب، مدیریت استرس، داشتن آرامش و داشتن خواب کافی است. همچنین درمان های دارویی وجود دارد که برای کنترل علائم استفاده می شود.

فرد باید زمانی که خطر آسیب به خود یا دیگران او را تهدید می کند به دنبال درمان باشد. مطالعات پزشکی خواب شبانه ممکن است مورد نیاز باشد.

مهم است که به خاطر بسپاریم فرقی نمی کند چقدر رفتار فرد عجیب و غریب و خشونت آمیز تر باشد، پاراسومنیا به ندرت با یک اختلال روانپزشکی مرتبط است. با این حال، افرادی که از پاراسومنیا رنج می برند، ممکن است تمسخر یا احساس شرم دیگران در مورد علائم آنها را تحمل نکنند. علاوه بر این، اعضای خانواده و هم اتاقی ها ممکن است خواب کافی خود را به علت اختلال فرد از دست بدهند. در بسیاری از موارد، کمک یک درمانگر یا گروه پشتیبانی می تواند به افراد مبتلا کمک کند و افرادی که در معرض ارتباط با آنها هستند با این مسائل کنار بیایند.