کوهنوردی

 

 

تعاريف پايه کوهنوردی

 

كوه (Mountain) :

زميني كه نسبت به پيرامون خود به طور مشخصي برجسته تر بوده وداراي دامنه هاي شيب داري باشد. ارتفاع دقيقي براي آن تعريف نشده است ولي معمولا زمين هايي را كه حدود 600 متر از اطراف خود بلندتر باشند، كوه مي نامند كوه ها به سه شكل به وجود مي آیند:

• براثر چين خوردگي سطح زمين 
•  براثر فرسایش
• بر اثر فعاليت هاي آتشفشاني

تپه (Hill) :

به بلندي هايي با اختلاف ارتفاع كمتر از 600 متر نسبت به زمين هاي مجاور تپه گفته مي شود .

قله ( Summit ; Peak ; Top ) :

بلندترين نقطه هر كوه را قله مي نامند . ممكن است در بالاي برخي از كوه ها چند قله هم ارتفاع وجود داشته باشد. درمـورد كـوه هـايي كـه در راس آن دو يا چند قله نا هم ارتفاع وجود دارد ، قله ي بلند تر را قله اصلي و قله هاي كوتاه تر را قله فرعي مي نامند.

يال (Ridge) :

محل برخورد دو دامنه ي شيب دار را در بالاترين نقطه ي تماس يال مي نامند .

خط الراس (Divide) :

به خط اصلي و بلندترين يال بين دو قله كه محل تقـسيم آب بـاران باشـد ، خـط الـراس گفتـه مـي شـود. واژه ي فارسـي معـادل آن آب پخـشان است. خط الراس اصلي محل تقسيم دو حوزه ي آب ريز جداگانه است . در حالي كه خط الراس فرعي با ايـن كـه محـل تقـسيم آب اسـت ، امـا آب هاي سرازير شده از هر دو قسمت آن به يك حوضه ي آب ريز ريخته مي شوند .

گردنه (Pass) :

پایین ترین نقطه ی خط الراس های دو قله را گردنه می نامند. معمولا دو دره از طرفين كوه سرازير مي شوند ، در نتيجه گردنه شـكلي شـبيه بـه زيـن اسب دارد.

دره (Valley) : 

محل برخورد دو دامنه ي شيب دار در پايين ترين نقطه ي تماس را دره مي نامند . دره معمولا محل عبور رودخانه هاي دائمي يا فصلی است.

خط القعر  ( [.Thalweg [Ger.] ; Valley Line [Eng) :

ژرف ترين نقاط بستر يك رودخانه يا دره را خط القعر مي نامند. (كه از دامنه شروع شده و به قله يا خط الراس مي رسد .)

صخره (Rock) :

سنگ هاي يك پارچه وبزرگ را كه بتوان حداكثر با يك طول طناب (40 متر) صعود نمود صخره مي گويند .

گرده ( Arête ; Flank) :

يال هايي كه شيب آن ها زياد بوده و بيشتر از مناطق سنگي و صخره اي تشكيل شده باشد گرده ناميده مي شود .

ديواره (Wall) :

به مناطقي گفته مي شود كه داراي سنگ هاي يكپارچه با شيب زياد بوده و بلندي آن بيش از يك طول طناب نياز مي باشد.

راه پاكوب (Path):

مسير هايي كه در اثر رفت و آمد كوهپیمانان و كوهنوردان در مناطق كوهستاني ایجاد می شود. (بهتر است برای صعود از این ها استفاده کنید.)

راه مالرو :

به مسیرهایی که جهت رفت و آمد حيوانات اهلي از دامنه به ارتفاعات ايجاد شده است گفته مي شود.

جان پناه (Refuge-Hut) :

مكاني كه به اندازه يك اتاق كوچك و بعضاً متوسط در ارتفاعات كوهستاني بنا شده و بعضي از كوهپيمايان و كوهنوردان از آن جهت اطراق و بيتوته موقت و ضروري استفاده مي كنند و داراي هيچگونه امكاناتي نمي باشد .

پناهگاه (Shelter) :

مكاني كه داراي بناي ساختماني متوسط تا بزرگ مي باشد و در كوهپايه ها و ارتفاعات متوسط بنا شده كـه كوهپيمايـان و كوهنـوردان از آن بـه عنوان محل استراحت و اطراق استفاده مي كنند.

قرارگاه (مجتمع كوهنوردي) :

پناهگاهي مجهز كه داراي خدمه و امكاناتي مانند :خدمه و امكانات اوليه مانند برق ، آب و محل استراحت و ... باشد .

زیگزاگ (Zig-Zag) :

به پيمايش هايي كه در آنها جهت بالا رفتن و پايين آمدن به سمت چپ و راست حركت مي كنيم تا شيب مسير كاهش يابد .

تراورس [كمربر( Traverse)] :

به هرگونه حركت عرضي در يك مسير كه تغییری در ارتفاع ايجاد نكند، گفته مي شود.

شن اسكي ( GrilStone-SandySlope) :

به شيب هاي شني كه مقدار سنگ ريزه آن به اندازه اي است كه كفش تا نيمه يا بيشتر در آن فرو مي رود گفته مي شود . با رعايـت كامـل كليـه موارد ايمني از اين شيب ها عمدتا براي پايين آمدن استفاده مي شود . البته براي حفظ محيط زيست ، بهتر است از مسير هـاي شـن اسـكي كمتـر استفاده شود.

 

سازماندهي حركت گروهي

حركت يك گروه كوهپيمائي هميشه بايد به شكل ستونی و در يك صف منظم و پشت سر يكديگر انجام شود و تا پايان كار صعود و بازگـشت ايـــد نظـــم صـــف و ســـتون گروهـــي حفـــظ گـــردد و هـــر شخـــصي در صـــف جايگـــاهي دارد كـــه توســـط سرپرســـت گـــروه تعيـــين می گردد. 

نفر اول گروه : نفر اول به عنوان هماهنگ كننده در سرعت پيمايش و از افراد با تجربه گروه مي باشد كـه توانـايي مـسيريابي و هـدايت گـروه را دارد.

نفر آخر گروه : يكي از قويترين و با تجربه ترين اعضاي گروه مي باشد كه وظيفه دارد مراقبت افراد گروه را عهـده دار باشـد تـا كـسي از گـروه جدا نشود و تا اتمام برنامه با نفر اول گروه ارتباط برقرار نمايد ( ارتباط مي تواند از طريق سوت و بي سيم و ... ) باشد. 

چنانچه يكي از اعضاي گروه در پيمايش كندتر از ديگران حركت مي كند و از نظر تكنيكي معادل اعضاي گروه نمي باشد بهتر است پـشت سـر نفر اول قرار گيرد . سرپرست گروه يا سرپرست برنامه مي تواند بعنوان نفر اول يا نفر آخر در گروه قرار گيرد يـا در ميـان گـروه حركـت كنـد و همه حركات و روند كار اعضا را كنترل نمايد. 

برنامه ريزي ، گذر زمان ، كنترل كمي و كيفي برنامه برعهده سرپرست مي باشد .

 

لوازم و تجهيزات كوه پیمایی

لوازم و تجهيزات مورد نياز كوهپيمايي از عوامل مهم و اساسي در جهت بهبود كيفيـت و نحـوه انجـام پيمـايش مـي باشـد اسـتفاده از ايـن لـوازم بصورت استاندارد و تائيديه ( اتحاديه جهاني كوهنوردي UIAA) یا (استاندارد اروپا CE) از موارد مهمي است كـه داراي ارزش بـسيار بوده كه در موارد متعدد جان اشخاص و گروههاي مختلف را در مقابل پيش آمدها نجات داده است .

در كوهپيمائي لوازم و تجهيزات به دو دسته عمده تقسيم مي شوند:

1. لوازم انفرادي
2. لوازم گروهي

لوازم انفرادی: به تجهيزاتی گفته مي شود كه كاربرد مستقيمي با كل افراد گروه نداشته و بيشتر جهت رفع احتياجات شخصي و به شكل انفـرادي مورد استفاده قرار مي گيرد كه در اينجا به معرفي برخي از آنها مي پردازيم .

كوله پشتي، كفش، ظرف آب (قمقمه)، چراغ پيشاني، زير انداز، دستكش، كلاه آفتابی، عينك، گتر، پوشـاك (پـلار ، پـر ، گـورتكس)، پانچو (شنل باران)، چراغ خوراك پزي، كتري، فلاكس، ظرف غذا، تجهيزات فني كوهپيمائي (باتون، طنابچه انفرادی، کارابین).

لازم به ذكر است كه لوازم انفرادي علاوه بر بالا بردن توان انفرادي در بالا بردن توان و روحيه گروهي تيم تاثير بسزائي دارد .

پوشاك مناسب فصل همراه داشته باشيد .

كوله پشتي

يكي از تجهيزات كوهنوردي است كه جهت حمل وسايل و لوازم از آن استفاده مـي شـود و بايـد داراي ويژگيهـايي باشـد كـه در طـول اجـراي برنامه بتوان از آن به راحتي استفاده كرد . از آنجائيكه هميشه از حجم كوله پشتي استفاده مي شود لذا واحد اندازه گيري آن ليتر مي باشد كه بنـا به مدت ، زمان و نوع برنامه اندازه و اشكال مختلفي دارد . 

 

ويژگيهاي كوله پشتي کوهنوردی

جنس كوله پشتي : بايد داراي پارچه اي مقاوم انعطاف پذير ، و مقاوم در برابر نفوذ آب باشد . داراي تسمه هاي شانه اي بـا عـرض مناسـب و اسفنج نرم و تسمه كمري پهن و نرم و قفل و تسمه مناسب و زين داخلي باشد .

حجم كوله پشتي : براي هر برنامه از كوله پشتي كه حجم آن مناسب برنامه باشد استفاده مي كنيم .

 رنگ كوله پشتي : كوله بايد داراي رنگ مناسب يعني رنگي مخالف محيط باشد كه از دور دسـت بخـوبي ديـده شـود از آنجائيكـه مقـدور نيست برای هر برنامه در محيط هاي مختلف رنگ خاصي را تهيه كنيم لذا از روكش كوله (كاور) با رنگهاي مختلف مي توان استفاده كرد كـه همرنگ محيط نباشد ( در برف از روكش قرمز ، در جنگل از روكش نارنجي يا زرد ، در شب و محيط هاي تاريك از روكش شبرنگ يـا سـفيد مي توان استفاده كرد. )

كوله پشتي از نظر حجم :

كوله پشتي 15 ليتر براي حمل وسايل مختصر (کوله قله)

كوله پشتي 40 - 25 ليتر براي برنامه هاي يك روزه در فصول مختلف

كوله پشتي 65-40 ليتر جهت برنامه هاي 2 و چند روزه

كوله پشتي 80-65 ليتر جهت برنامه هاي ويژه چند روزه ( در برنامه هاي زمستانی و غیره )

كوله پشتي از نظر كاربري :

كوله كوهپيمائي : داراي زين و جيب هاي متعدد در كنار كوله كه جهت قرار دادن وسايل از آن استفاده مي شود.

كوله سنگ نوردي : كوله باريك و بلند كه از عرض پهلوهاي سنگ نورد باريكتر است تا دستهاي سنگ نورد مانور بيشتري داشته باشد.

كوله يخ نوردي : كوله كاملا ضد آب باريك و بلند مانند كوله سنگ نوردي و داراي بندهاي مخصوص جهـت حمـل وسـائل يـخ نـوردي مـي باشد. 

کوله های مخصوص : جهت برنامه هاي ويژه استفاده مي شود مانند ( باربري ، پيمايش جنگل ، شكار ، ،كوير امـداد و نجـات ، حمـل مجـروح ، حمل کودک و ... ) 

اصل تقسيم بار روي اهرمهاي بدن را فراموش نكنيد .

اندازه كوله پشتي : اندازه كوله بايد مناسب قد شما باشد چنانچه قد كوله براي شما بلند باشد روي عضلات سريني قـرار مـي گيـرد و مـانع دامنـه حركتي مناسب و عدم تعادل مي گردد و اگر قد كوله پشتي كوتاه باشد فشار وزن كوله بيشتر در قسمت مياني كمر قرار مي گيـرد كـه در مـدت زمان طولاني باعث درد و ناراحتي در قسمت مياني كمر مي گردد .

قد مناسب كوله باعث مي گردد كه فشار مناسب روي ستون مهره ها و عضلات اطراف آن قرار گيرد. 

هميشه در كوله پشتي فضائي را براي تجهيزات گروهي در نظر بگيريد. 

مراقبت و نگهداري كوله پشتي :

•  سعي كنيد هميشه يك قطعه گوني پلاستيكي بزرگ جهت قرار دادن كوله در اتومبيل و يا حمل كوله با قاطر همراه داشته باشيد .
•  كوله را تميز نگهداري كنيد تا كمتر به شستن نياز شود و در صورت نياز به شستشو با آب ولرم شسته شود و هنگام شستـشو از بـرس نـرم اسـتفاده كنيد بدون اينكه كوله را چنگ بزنيد آنرا وارونه به بند آويزان كنيد تا خشك شود از حرارت آتش براي خشك كردن كوله استفاده نكنيد .
• هيچگاه كوله را روي زمين خيس قرار ندهيد . 
• مواد سوختی را كاملا آب بندي كنید.
• از حمل ظروف و ليوان شيشه اي خودداري كنيد . 
• بعد از رسيدن به منزل كوله را باز كنيد لباسهاي خيس را بيرون بياوريد كوله را مرتب كنيد و لوازم داخل آنرا كنترل كنيد . 

شب قبل از صعود كوله را كنترل و لوازم را داخل آن قرار دهيد .

 

 كفش

يكي از اصلي ترين و مهمترين تجهيزاتي است كه در كوهنوردي از آن استفاده مي شود و بايد با نهايت دقت آن را انتخاب كنيم . امروزه در اثر تكامل ورزش كوهنوردي كفش هاي متعددي با كاربردهاي گوناگون ساخته شده است .

 

ويژگيهاي كفش هاي كوهنوردي 

•  داراي رويه مناسب و مستحكم تا پا را در مقابل برجستگيها ، قلوه سنگها ، رطوبت ، سرما و ... حفظ كند.
• داراي زيره محكم و مقاوم مانند ويبرام باشد. (زيره ويبرام بـه وسـيله دو تـن از كوهنـوردان ايتاليـائي بـه نامهـاي اتـور كاستيگـسلوني و ويتـال براماني اختراع شد ) .
•  قد ساق آن به اندازه اي باشد كه قوزك پا را بپوشاند . 

انواع كفش هاي كوهنوردي :

كفش كوهپيمائي (سبك) : مورد استفاده در برنامه هاي كوهپيمائي و عمدتا در جائيكه رطوبت وجود نداشته باشد.

كفش هاي نيمه سنگين : از اين كفشها در برنامه هاي يكروزه و در سه فصل سال غير از زمستان استفاده مي شود.

 كفش هاي سنگين : اين كفشها داراي انواع يك پوش ، دو پوش و سه پوش هستند و در مناطق برفي و در برنامه هاي زمـستاني و صـعودهاي بلند از آنها استفاده مي شود جنس رويه اين كفشها از چرم – پلاستيك يا فايبرگلاس ساخته شده است. 

كفش هاي سنگ نوردي : اين كفشها ويژه كارهاي سنگ نوردي مي باشد و داراي انواع و اقسام مختلف و تخصصي می باشند.

هنگام تهيه كفش دقت كنيد تا اندازه آن 1 نمره از پاي شما بزرگتر باشد و اين فضا را توسط جوراب پر كنيد .

 ظرف آب

جهت حمل آب در برنامه ها از آن استفاده مي شود و در اندازه هاي مختلف وجود دارد كه نوع مناسب آن از جنس آلومينيوم مي باشد كه علاوه بر سبكي، تغييري در طعم، بو و يا مزه آب ايجاد نمي كند. (براي حفظ دما، ظروف آب را در كيسه محافظ آن قرار دهيد. )

 

چراغ پيشاني

نوعي چراغ قوه است كه روي پيشاني و كلاه هاي ايمني نصب مي شود و در شب و در مسيرهاي تاريك مورد استفاده قرار مي گيرد.

 زير انداز

نوعي اسفنج فشرده مخصوص است كه كم حجم و داراي وزن سبك و ضد آب مي باشد عايق رطوبت و سرما است و پس از جمع شدن حجـم كمي را به خود اختصاص مي دهد . 

 

دستكش 

براي محافظت دستها در مقابل سرما و عوامل جوي ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد. (نوعي از آن كه از پارچه پلار تهيه شده و داراي روكش ضد آب گورتكس مي باشد كه براي فصول سرد مناسب است)  براي هر فصل دستكش مناسب آن فصل وجود دارد .

 

كلاه آفتابي

از اين كلاه براي محافظت سر و صورت در مقابل گرما و تابش مستقيم نور خورشيد استفاده مي شود. نوع مناسب آن از پارچه هـاي نخـي تهيـه شده كه تنفس خوبي داشته باشد. ( رنگهاي روشن اين كلاه گرما را به خود جذب نمي كند و مناسب تر است. )

 

هيچگاه براي اولين بار كفش و ديگر لوازم كوهپيمايي نو خود را در يك برنامه سنگين استفاده نكنيد .

عينك

عينك هاي مورد استفاده در كوهستان به جهت محافظت چشم در مقابل عوامل جوي ساخته شده است .

ويژگيهاي عينك كوهنوردي :

• استاندارد و از ماركهاي معتبر انتخاب شود . 
• سبك و مقاوم باشد .
• داراي طلق بزرگ باشد تا تمام چشم و اطراف آن را بپوشاند ( طلق شيشه اي مناسب نيست .)
• قاب (فرم) آن از انعطاف خوبي برخوردار باشد . 
• داراي فيلتر ماوراء بنفش (uv400) باشد. (اين فيلتر چشم را بطور كامل در مقابل اشـعه مـاورا بـنفش (UV) كـه در اثـر تـابش نـور مـستقيم نور خورشید و یا  انعكاس آن از  سطح برف كه به چشم آسيب زيادي زده و حتي كوري موقت همراه دارد، حفظ می کند.)
• داراي کیف یا جعبه مخصوص نگهداري باشد . 
• بند حمايت داشته باشد .( اين بند عينك را در طول زمان استفاده حمايت مي كند .)
• دارای محافظ در كناره هاي عينك باشد ( وجود محافظ هاي كنار عينك در زمان كولاك و طوفان بسيار ضروري است .)

 

 گتر

وسيله اي است كه در مناطق برفي و شني كه ارتفاع آن بيشتر از ساق پا باشد جهت جلوگيري از ورود اشيا خارجي به داخل كفش استفاده مي شود گتر در اندازه هاي مختلف و به وسيله بند و سگك به كفش بسته مي شود در دو نوع زيپي و ساده وجود دارد . ( براي استفاده در برف از پارچه گورتكس و در شن از برزنت مقاوم تهيه مي شود .)

 

ادامه دارد...

 

تهیه کننده: شیوا ترابی

آموزش کوهپیمایی - فدراسیون کوهنوردی ایران

گروه خبری حقوق نیوز

 

بیشتر بخوانید:

کوهنوردی (کوهپیمایی) چه اصولی دارد و از کجا شروع کنیم؟ (قسمت دوم)