آزمایش ادرار | دلایل انجام آزمایش ادرار | آمادگی برای آزمایش ادرار | تفسیر آزمایش ادرار | دلایل رنگ های مختلف ادرار

آزمایش ادرار روشی برای تشخیص و درمان طیف گسترده ای از اختلالات، مانند عفونت های دستگاه ادراری، بیماری کلیوی و دیابت استفاده می شود. آزمایش ادرار شامل بررسی ظاهر و محتوای ادرار است. نتایج غیر طبیعی ادرار ممکن است به بیماری اشاره کنند.

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار شامل بررسی ظاهری مانند رنگ و بو، غلظت و محتوای ادرار است. آزمایش ادرار کامل، شامل معاینات جسمی، شیمیایی و میکروسکوپی است که در این شرایط باید نمونه ادرار از وسط ادرار کردن فرد تهیه شود و طی دو ساعت بعد از جمع آوری بررسی گردد. اگرچه ادرار به عنوان یک روش غربالگری روتین به جز در زنان باردار توصیه نمی شود، اما پزشکان باید بتوانند نتایج ادرار را به درستی تفسیر کنند.

نتایج غیر طبیعی ادرار ممکن است به یک بیماری یا مشکل خاصی اشاره داشته باشد. به عنوان مثال، ابری بودن ادرار می تواند نشان دهنده عفونت ادراری باشد و یا افزایش سطح پروتئین در ادرار می تواند نشانه بیماری کلیوی باشد. نتایج غیرطبیعی ادرار اغلب برای کشف علت اصلی آن نیاز به آزمایشات و پیگیری های بیشتر دارد.

دلایل انجام آزمایش ادرار

برای بررسی سلامت کلی شما

پزشک شما ممکن است آزمایش ادرار را به عنوان بخشی از یک معاینه پزشکی معمول، بررسی بارداری، آماده سازی قبل از عمل جراحی یا پذیرش بیمارستان برای نمایش انواع اختلالات مانند دیابت، بیماری کلیوی و بیماری کبدی تجویز کند.

برای تشخیص یک وضعیت پزشکی 

اگر در معرض درد شکمی، درد پشت، ادرار مکرر یا دردناک، خون در ادرار یا سایر مشکلات ادراری هستید، ممکن است دکتر شما انجام آزمایش ادرار را تجویز کند. یک بررسی ادرار ممکن است به تشخیص علت این علائم کمک کند.

برای نظارت بر وضعیت پزشکی

اگر شما با یک بیماری پزشکی مانند بیماری کلیوی یا بیماری ادراری تشخیص داده شده اید، پزشک شما ممکن است به طور منظم برای بررسی وضعیت آزمایش ادرار را توصیه کند.

آمادگی برای آزمایش ادرار

در صورتی که هدف از آزمایش ادرار فقط بررسی خود ادرار باشد، آزمایش نیازی به ناشتا بودن فرد ندارد ولی در شرایطی که همراه با انجام این آزمایش، آزمایش های دیگری هم انجام بگیرد ممکن است نیاز به ناشتا بودن فرد داشته باشد. بسیاری از داروها، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل ها، می توانند بر نتایج آزمایش ادرار تأثیر منفی بگذارند، بر همین اساس افراد قبل از انجام آزمایش باید پزشک را از نوع دارو، مکمل و سایر ویتامین های مصرفی خود مطلع کنند.

برخی از داروهایی که می توانند نتایج آزمایش ادرار را تحت تأثیر قرار دهند، عبارتند از:

- ریبوفلاوین
- متوکاربامول
- مترونیدازول
- ملین آنتراكینون
- نیتروفورانتوئین
- مکمل های ویتامین C

بسته به وضعیت بیمار، ممکن است یک نمونه ادرار را در خانه یا مطب پزشک جمع آوری شود. در بیشتر مواقع به بیماران توصیه می شود که نمونه ادرار را اول صبح جمع کنند زیرا در آن زمان ادرار متمرکز تر است و نتایج غیر طبیعی را بهتر نشان می دهد. برای به دست آوردن دقیق ترین نتایج، بهتر است نمونه ادرار را بعد از تمیز کردن ناحیه تناسلی خود تهیه کرده و نمونه از وسط ادرار جمع آوری شود. در صورتی که نمی توانید ظرف مدت 60 دقیقه پس از جمع آوری نمونه، آن را به منطقه تعیین شده تحویل دهید، نمونه را در درون یخچال نگهداری کنید.

در بعضی موارد، پزشک می تواند یک لوله نازک و انعطاف پذیر (سوند) را از طریق مجرای ادراری و داخل مثانه وارد کرده و نمونه ادرار را جمع کند. نمونه ادرار برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شود.

تفسیر آزمایش ادرار

نمونه ادرار شما به سه روش ارزیابی می شود: ارزیابی بصری، تست دیپ استیک و آزمون میکروسکوپی.

ارزیابی بصری

تکنسین آزمایشگاه ظاهر ادرار را بررسی می کند. ادرار معمولا روشن است. کدر بودن یا یک بوی غیر معمول ممکن است یک مشکل، مانند عفونت، را نشان دهد.

خون در ادرار ممکن است آن را قرمز یا قهوه ای کند. رنگ ادرار می تواند تحت تاثیر آنچه که شما خوردید تغییر کند. به عنوان مثال، چغندر ممكن است عصاره قرمز را به ادرار اضافه كند.

تست دیپ استیک

یک ریز سنج – وسیله نازک و پلاستیکی با نوار های مواد شیمیایی روی آن – برای تشخیص ناهنجاری ها در ادرار قرار می گیرد. رنگ نوار های شیمیایی اگر مواد خاصی وجود داشته باشد یا اگر سطوح آنها بالاتر از حد طبیعی باشد، تغییر می کند. دیپ استیک موارد زیر را چک می کند :

اسیدیته (pH) : سطح pH نشان دهنده مقدار اسید در ادرار است. سطوح pH غیر طبیعی ممکن است نشانه بیماری کلیوی یا دستگاه ادراری باشد.

غلظت : اندازه گیری غلظت یا وزن مخصوص نشان می دهد که ذرات متخلخل در ادرار شما چیست. غلظت بالاتر از حد معمول معمولا نتیجه نوشیدن مایعات ناکافی است.

پروتئین : سطح پایین پروتئین در ادرار طبیعی است. افزایش کم پروتئین در ادرار معمولاً نگران کنننده نیست، اما مقادیر زیاد آن ممکن است نشان دهنده اختلالات کلیه باشد. ادرار به طور معمول حاوی سطح کمی از پروتئین است.

اما در برخی اوقات، سطح پروتئین در ادرار ممکن است به دلایل زیر باشد:

- تب
- ورزش بیش از حد
- گرما یا سرمای بیش از حد
- استرس، از نظر جسمی و هم روانی

این عوامل معمولاً نشانه ای از مشکلات جدی نیستند. اما سطح غیر طبیعی پروتئین در ادرار می تواند نشانه مشکلات اساسی باشد و بیماری های کلیوی شود، مانند:

- دیابت
- لوپوس
- بیماری قلب
- فشار خون بالا
- روماتیسم مفصلی
- کم خونی سلول داسی

پزشک ممکن است آزمایشات پیگیری را برای شناسایی هرگونه شرایط ایجاد پروتئین غیر طبیعی بالا در ادرار پیشنهاد دهد.

قند : به طور معمول مقدار قند (گلوکز) در ادرار بسیار پایین است. هر تشخیص شکر در این آزمایش معمولا برای پیگیری دیابت به بررسی بیشتر نیاز دارد.

کتون ها : تشخیص کتون ها مانند قند می تواند نشان دهنده ابتلا فرد به دیابت باشد و نیاز به آزمایش پیگیری دارد. کتونها، محصول متابولیسم چربی بدن هستند که به طور معمول در ادرار یافت نمی شوند. اما وجود کتون در ادرار معمولاً با دیابت کنترل نشده، انتخاب رژیم های عاری از کربوهیدرات و گرسنگی دیده شود. کتونها هنگامی که چربی برای انرژی تجزیه می شود، بدن موادی به نام کتون (یا اجسام کتون) ایجاد می کند. اینها در ادرار منتقل می شوند. مقادیر زیاد کتون در ادرار ممکن است به معنای یک وضعیت بسیار جدی باشد، کتواسیدوز دیابتی وجود دارد.

رژیم کم قند و نشاسته (کربوهیدرات)، گرسنگی یا استفراغ شدید نیز ممکن است باعث شود کتونها در ادرار قرار بگیرند. نیتریت ها باکتری هایی که باعث عفونت مجاری ادراری می شوند (UTI) آنزیمی را ایجاد می کنند که نیترات های ادراری را به نیتریت ها تغییر می دهد. نیتریت های موجود در ادرار UTI ممکن است وجود داشته باشد.

بیلی روبین : بیلی روبین محصول تجزیه گلبول قرمز خون است. بیلی روبین در ادرار ممکن است نشان دهنده آسیب یا بیماری کبد باشد.

شواهد عفونت : اگر نیتریت یا لکوسیت استراز – محصول گلبول سفید – در ادرار تشخیص داده شود، ممکن است نشانه ای از عفونت مجاری ادراری باشد.

خون : خون در ادرار شما نیاز به آزمایش بیشتر دارد و ممکن است نشانه ای از آسیب کلیه، عفونت، سنگ کلیه یا مثانه، سرطان کلیه یا مثانه یا اختلالات خونی باشد.

معاینه میکروسکوپی

در طی این امتحان چند قطره ادرار با میکروسکوپ مشاهده می شود.  این روش بیشتر برای تشخیص موارد زیر انجام می شود:

- باکتری های عفونی یا مخمرها
- کریستال هایی که ممکن است سنگ کلیه را نشان دهند.
- سلول های اپیتلیال، که می تواند نشان دهنده تومور باشد.
- ناهنجاری های گلبول های قرمز یا سفید، که ممکن است نشانه ای از عفونت، بیماری کلیوی، سرطان مثانه یا اختلال خونی باشد.

اگر هر یک از موارد زیر در سطوح بالاتر از حد متوسط ​​دیده شود، ممکن است لازم باشد آزمایش های اضافی انجام شود:

گلبول های سفید (لکوسیت ها) ممکن است علامتی از عفونت باشد.
گلبول قرمز (اریتروسیت ها) ممکن است نشانه ای از بیماری کلیوی، اختلال خون یا بیماری های دیگر پزشکی مانند سرطان مثانه باشد.
باکتری یا مخمر ممکن است یک عفونت را نشان دهد.
کست یا پروتئین های لوله ای شکل ممکن است به عنوان یک نتیجه از اختلالات کلیه ایجاد شود.
کریستال هایی که از مواد شیمیایی ادرار تشکیل می شوند، ممکن است نشانه ای از سنگ کلیه باشند.

آزمایش ادرار معمولا یک تشخیص قطعی را ارائه نمی دهد. بسته به اینکه پزشک شما به چه دلیل این آزمایش را توصیه کرد، نتایج غیرطبیعی ممكن است نیاز به پیگیری داشته باشند.

دلایل رنگ های مختلف ادرار

ظاهر ، بوی ادرار و تعداد دفعات رفتن به دستشویی ، نشانه‌هایی است که از درون بدن خبر می‌دهند. هرچه می‌نوشید، از کلیه عبور می‌کند و ادرار انعکاسی از آن‌ها می‌باشد و می‌تواند زنگ خطری برای اتفاقاتی باشد که در بدن شما رخ می‌دهد.

دامنه تغییرات رنگ ادرار گسترده بوده و عمدتا وابسته به غلظتش می باشد.

رنگ ادرار از  ادرار زرد رنگ تا کهربایی تیره متغیر است.

بسیاری از داروها و مواد غذایی می توانند رنگ ادرار را تغییردهند.

اما برخی رنگ ادرار تیره مثل قرمز(در هماچوری یا پورفیرینوری ) ، سیاه ( مثلا در آلکاپتونوری )،نارنجی ( بیلیروبینوری ) ، سفید ( چرک فراوان ) و یا آبی تا سبز ( عفونت سودومونایی ) ممکن است مهم باشند و با پیگیری دلیل آن ها،می توان به تشخیص های مهمی دست یافت .

ادرار بی ‌رنگ

اگر ادرار به بی ‌رنگی آب باشد ، مربوط به این است که آب زیادی نوشیده‌اید و به این دلیل که مثانه پر می‌شود، باید چندین بار در روز دستشویی بروید. با داشتن رنگ ادرار روشن، جای هیچ نگرانی نیست. همچنین می‌تواند به علت افزایش نمک‌های فسفات در ادرار باشد.

ادرار تیره‌ رنگ

اگر رنگ ادرار تیره باشد، به این معنی است که آب بدن کم شده است.

رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می‌دهد. بنابراین اگر فردی ادراری تیره همراه با سردرد و سرگیجه داشته باشد، پزشک باید ادرار بیمار را چک کند تا علت کمبود آب بدن را بررسی کند. شاید هم این تیرگی رنگ مربوط به خون باشد.

ادرار زرد روشن

اگر ادرار حدوداً به رنگ نئون باشد، یک علامت هشدار دهنده می‌باشد، اما علت می‌تونه قرص مولتی ویتامین باشد. ویتامین‌های B و کاروتن به ادرار رنگ طلایی می‌دهند. نگران نباشید این رنگ ادرار به این معنی است که فرد مواد مکمل ارزشمندی را دفع می‌کند.

ادرار نارنجی رنگ

نارنجی شدن ادرار، شاید به دلیل مصرف داروها، مواد غذایی و مکمل‌هایی مانند ویتامین C، هویج و آب هویج باشد.

ادرار قرمز رنگ

اگر ادرار به رنگ قرمز یا صورتی باشد، حتما باید بررسی شود، اما لزوما به معنای وجود مشکل و بیماری خاصی نیست. وجود خون یکی از شایع‌ترین دلایل قرمز شدن رنگ ادرار است؛ البته اغلب خونریزی شدید نیست و علامت دیگری ندارد.

عفونت ادراری، ورزش شدید، سنگ مثانه یا سنگ کلیه، بیماری‌های کلیوی و گاهی سرطان‌های کلیه یا مثانه از علل بروز چنین حالتی هستند.

مصرف غذاهایی مانند لبو و تمشک نیز باعث تغییر رنگ ادرار و قرمز شدن آن می‌شود

ادرار آبی رنگ

رنگ ادرار ممکن است به رنگی مایل به سبز یا آبی هم نزدیک شود. برخی بیماری‌ها، مصرف داروها و مواد غذایی خاصی مانند مارچوبه می‌تواند موجب تغییر رنگی شود.

ادرار خاکستری رنگ

ممکن است به علت وجود سنگ کلیه باشد.

ادرار قهوه‌ای رنگ

نشا‌ن‌دهنده سرطان لوزالمعده، بیماری کلیه، بیماری کبد و انسداد مجرای صفراوی می‌باشد.

ادرار سیاه رنگ

در فردی که مبتلا به ملانوم ( سرطان پوست ناشی از سلول‌های رنگدانه‌ای ) می‌باشد، دفع ملانین باعث سیاهی ادرار می‌شود.

ادرار ارغوانی-بنفش رنگ

نشان‌دهنده اختلالات در ساختار هموگلوبین است. هموگلوبین، اکسیژن را از ریه‌ها به سلول‌های بدن و دی اکسید کربن را از سلول بدن به کلیه‌ها می‌فرستد.

پیگیری بعد از آزمایش ادرار

در صورتی که نتایج آزمایش ادرار بیمار غیر طبیعی باشد، پزشک آزمایشات دیگری را برای تعیین علت و پیگیری های بعدی تجویز می کند.

این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

- کشت ادرار
- آزمایش خون
- پانل کبد یا کلیه
- پانل جامع متابولیک
- تست های تصویربرداری مانند اسکن CT یا MRI