ارتودنسی نوعی تخصص دندانپزشکی است که متخصصان آن به درمان ناهنجاری ها، عدم تراز و ناهماهنگی های فک و دندان ها، یا به عبارتی عدم جفت شدن مناسب دندان های ردیف بالا و پایین میپردازد.
ارتودنسی دندان
ارتودنسی دندان یکی از تخصصهای مربوط به رشته دندانپزشکی است که تمرکز آن بر تشخیص و درمان ناهنجاریهای دندانها و اجزای مرتبط با آن در صورت میباشد. ارتودنسی یکی از چندین شاخهی تخصصی در رشته دندانپزشکی است که به طور اختصاصی با تشخیص و درمان ناهم ردیفی دندانها و بینظمی اجزای ناحیه فک سر و کار دارد.
در اوایل پیدایش این تخصص، روشهای ارتودنسی بیشتر برای مرتب و صاف کردن دندانهای کودکان و نوجوانان استفاده میشد، اما امروزه حدود 30 درصد از بیمارانی که از ارتودنسی استفاده میکنند را بزرگسالان تشکیل میدهند. درمان ارتودنسی یک شاخه چندجانبه یا چندمنظوره در دندانپزشکی است که میتواند به تنهایی یا در ترکیب با روشهای درمانی فک و صورت یا دندانپزشکی زیبایی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
دندانهای کج و نامرتب علاوه بر این که ظاهری ناخوشایند به لبخند شما میدهد بلکه برای سلامت دهان و دندان و حتی سلامت عمومی بدن نیز مضر است. تمیز کردن دندانهای شلوغ و روی هم سختتر است. بنابراین احتمال پوسیدگی، بیماری لثه و… را افزایش داده و همچنین در تکلم و جویدن غذا نیز میتواند اختلال ایجاد کند. ارتودنسی بهترین روش مرتب کردن دندانهای بهم ریخته است.
فقط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند تعیین کند که آیا شما می توانید از ارتودنسی استفاده کنید یا خیر. به کمک ابزارهای تشخیصی که شامل یک تاریخچه کامل پزشکی و دندانپزشکی هستند، یک معاینه بالینی، مدل های گچ دندان هایتان و تصویر برداری اختصاصی، یک پزشک ارتودنتیست می تواند تصمیم بگیرد آیا ارتودنسی نیاز دارید یا خیر. و این ارتودنتیست است که می تواند طرح درمانی صحیحی برای رفع مشکل دندان ها پیشنهاد دهد.
اگر به یکی از وضعیت های زیر دچار هستید ممکن است نامزد انجام ارتودنسی باشید.
• Overbite، زمانی که دندانهای فوقانی هم پوشانی عمودی زیادی بر روی دندانهای ردیف پایین دارند.
• Underbite، به ظاهر “بولداگ” معروف است که در آن دندان های ردیف پایین خیلی جلوتر از دندان های فوقانی قرار می گیرد و ردیف بالا بیش از حد عقب هستند.
• Crossbite، هنگام جویدن دندانهای بالا از بعد عرضی به درستی بر روی دندانهای پایین قرار نمی گیرند
• Open bite، یا باز بودن بین دو فک در ناحیه جلو عقب یا کناره ها
• Misplaced midline یا خط میانی نابجا – هنگامی که خط میانی دندان های فوقانی با خط میانی دندان های پایینی در یک راستا قرار نمی گیرند.
• Spacing یا فاصله، فضاهای بین دندان ها که ممکن است بر اثر از دست دادن یک دندان یا حتی رشد ناقص یا عدم رشد یک دندان به وجود بیاید.
• Crowding یا شلوغی دندان، زمانی که تعداد زیادی دندان (بیشتر از حد نرمال) در یک ردیف دندانی قرار می گیرند. این وضعیت منجر به روی هم افتادن دندانها می شود.
انواع ارتودنسی دندان
همانطور که گفته شد از این روش درمانی برای اصلاح مشکلات متعددی مانند عدم تراز دندان ها استفاده می شود. این متد درمانی میتواند لبخندی زیبا به چهره هر انسانی ببخشید و با رفع نواقص، به اصلاح طرح لبخند کمک می کند.
به طور کلی این درمان بر اساس نوع ابزار و تجهیزات بکار رفته به 2 دسته زیر تقسیم می شود:
1. ارتودنسی ثابت: برای یک مدت طولانی از تجهیزات خاصی برای تراز کردن دندان ها استفاده می شود. در تمام طول مدت درمان این ابزار باید در دهان قرار داشته باشند و به هیچ عنوان خارج نشوند (مگر تحت نظر و به دست دندانپزشک)
2. ارتودنسی متحرک: در این شیوه درمانی، از ابزار ارتودنسی استفاده می شود که لزومی ندارد برای یک مدت طولانی و تا پایان درمان آن ها را در دهان قرار داد. این ابزار معمولا در طول شبانه روز نزدیک 22 ساعت باید در دهان قرار بگیرند.
انواع ارتودنسی ثابت
• ارتودنسی با بریس (براکت و سیم) که یک شیوه مرسوم و قدیمی (اما همچنان پرکاربرد) است.
• بریس های سرامیکی
• بریس لینگوال درونی
انواع ارتودنسی متحرک
• بریس های هاولی
• زد اسپرینگ
• اینویزیلاین (بریس های نامرئی)
• ریتینر
به طور دقیق نمی توان گفت که هر کدام از روش های درمان ارتودنسی به رفع چه مشکلاتی کمک می کند. اما اگر مشکلات موجود، جزئی باشند با کمک ارتودنسی متحرک و در مدت زمان کمی درمان میشوند. اما اگر مشکل شدید باشد با کمک ارتودنسی ثابت قابل حل است.
دستگاههای ارتودنسی متحرک
• هرچند که به اندازه بریس ها مقاوم نیستند و نمی توانند به آن اندازه تاثیر گذار باشند، اما انواع متحرک دستگاه های متحرک ارتودنسی می توانند به آرامی یک یا تعدادی دندان را حرکت داده و تراز کنند.
• معمولا عوارضی ندارند و یا حداقل هستند.
• می توان به تنهایی از آن ها بهره برد یا همراه با بریس
• اگر به صورت صیح از آن ها مراقبت نشود احتمال عفونت لثه وجود دارد.
یکی از مهمترین دستگاه های ارتودنسی متحرک نگهدارنده ها هستند که در ادامه توضیح داده شده اند.
نگهدارنده یا ریتینر
پس از برداشتن بریس ها نوبت به استفاده از نگهدارنده می رسد. از نگهدارنده همانطور که از اسمش پیداست برای نگهداشتن اثرات بریس استفاده می شود. که ممکن است برای چند ساعت از شبانه روز استفاده شوند.
اجزای دستگاه های ارتودنسی ثابت
اغلب دستگاه های ثابت دارای چند بخش مختلف هستند:
• براکت
• سیم
• قلاب یا هوک
• اسپرینگ
• جدا کننده
• کش ارتودنسی دندان (اُ-رینگ و رابر باند)
• بند
مشکلاتی که با ارتودنسی دندان برطرف میشوند
مشکلاتی از قبیل جلو بودن فک بالایی، جلو بودن فک پایینی، شلوغی دندانها، کج بودن دندانها و یا هم ردیف نبودن آروارهها میتواند در هر شخصی باعث ایجاد مشکلاتی در خوردن یا تکلم شود. در چنین مواردی توصیه میشود که با استفاده از روشهای ارتودنسی، موقعیت دندانها به تدریج تغییر داده شود تا به حالت صاف و ردیف در بیاید. از ارتودنسی میتوان برای اهداف زیبایی در مورد اشخاصی که دوست دارند لبخند زیباتری داشته باشند، نیز استفاده کرد.
ردیف نبودن دندانها یا آروارهها مشکلی است که در هر شخص ممکن است به صورت مادرزادی وجود داشته و یا به مرور زمان در اثر آسیبدیدگی از ناحیه فک و یا رفتارهای نادرستی مانند مکیدن شست در دوران کودکی ایجاد شود. به هر حال این مشکل به هر دلیلی که پیش آمده باشد، آنچه که در مورد آن اهمیت دارد این است که بلافاصله تحت درمان قرار گیرد. چراکه مرتب نبودن دندانها میتواند در دراز مدت باعث بروز مشکلات خطرناکتری از نظر سلامتی دهان و دندان برای شما شود. ارتودنسی کودکان یکی از روش های موجود برای درمان نامرتبی دندان کودکان می باشد.
در واقع اهمیت ارتودنسی به این دلیل است که ردیف نبودن دندانها و یا ناهنجاری در شکل فکها میتواند منجر به افزایش خطر پوسیدگی دندان و بروز بیماریهای لثه شود. وضعیت نامناسب دندانها باعث میشود که مسواک نتواند به راحتی به آنها برسد و یا کشیدن نخ دندان در آنها با درد همراه باشد و این موجب ضعف در بهداشت دهان و دندان به ویژه در قسمتهایی از دهان که این مشکلات وجود دارد، میشود و میتواند سلامت عمومی شما را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
ارتودنسی یک روش درمانی بسیار کارآمد و مؤثر است که میتواند برای اهداف زیر مورد استفاده قرار گیرد:
• درمان فاصلهدار بودن دندان
• اصلاح وضعیت فک و دندانها جهت اطمینان از ردیف بودن و موقعیت درست آنها
• صاف کردن دندانهای کج
• بهبود عملکرد دهان (مانند قابليت جويدن غذا و تکلم)
• رفع مشکل عقب و جلو بودن فکها
عوارض ارتودنسی دندان
امروزه تمام کارهایی که برای درمان و زیبایی صورت میگیرد، هر کدام عوارض خاص خود را دارند. ارتودنسی نیز از این قضیه مستثنی نیست. در صورت رعایت مراقبتهای بعد از ارتودنسی و همچنین بهداشت دهان و دندان، میتوان این عوارض را به حداقل میزان خود رساند.
از جمله مهمترین عوارض ارتودنسی دندان عبارت اند از:
پوسیدگی دندان
از شایعترین عوارضی که ارتودنسی دندان به همراه دارد، پوسیدگی دندان میباشد. زیرا با وجود براکتها در دهان، باکتریها به راحتی میتوانند در بین آنها رشد کنند و باعث پوسیدگی دندانها شوند. البته این باکتریها حاصل تجمع مواد غذایی در زیر براکتها است و در صورت رعایت موارد بهداشتی هیچگونه مشکلی توسط براکتها برای دندانها پیش نخواهد آمد. بنابراین رعایت نکات بهداشتی مثل مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و... بسیار امری ضروری میباشد.
بیماری لثه
یکی دیگر از مشکلات شایع ارتودنسی دندان، بروز بیماریهای لثه میباشد. از مهمترین علائم بروز این بیماری، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن است. التهاب و تورم لثه نیز از علائم دیگر اینگونه بیماریهاست. در صورت بروز بیماریهایی مثل پریودنتال، درمان با ارتودنسی بسیار پیچیده خواهد شد، زیرا مشکلاتی که برای لثهها پیش میآید باعث میشود که سرعت حرکت دندانها کاهش یابد و روند درمان نیز با مشکل و تاخیر روبهرو شود.
مدت زمان و طول درمان ارتودنسی
معمولا مدت زمان درمان ارتودنسی، بین 18 تا 24 ماه میباشد. ممکن است در بعضی موارد، این طول درمان کوتاهتر یا طولانیتر شود. اگر همهی نکات و مراقبتهای لازم به درستی صورت پذیرد، این موارد به ندرت پیش خواهد آمد. این موارد شامل رعایت بهداشت دهان و دندان، همکاری بیمار با دندانپزشک، عدم وجود بیماریهایی که روی روند درمان تاثیر میگذارند و... میباشد.
خطر برگشت درمان ارتودنسی
اگر درمان ارتودنسی به طور صحیح و توسط متخصص ارتودنسی انجام گیرد، احتمال برگشت آن بسیار کم است. بعد از برداشتن بریسها برای تثبیت نتیجهی درمان، باید حداقل برای یک سال از نگهدارندهها و پلاکهای متحرک استفاده شود.
درد فک
این باور که با انجام ارتودنسی به طور قطعی مشکلاتی برای فک بوجود میآید و یا مشکلات فکی برطرف خواهند شد، غلط است؛ اما با انجام ارتودنسی ممکن است برخی مشکلات مربوط به فک رفع شوند که نیاز به درمانهای مکملی نیز میباشد و گاهی با درد و عوارض همراه است.
زخم و خراش دهان
با گذاشتن براکتها در داخل دهان، تا زمانی که دهان به آن عادت کند، ممکن است زخم یا خراشهای کوچکی در دهان بوجود آید. این امر کاملا طبیعی است، اما با استفاده از موادی مثل موم ارتودنسی، میتوان به کاهش زخمها و درد آنها کمک کرد.
کوتاه شدن یا تحلیل طول ریشه
تحلیل رفتن ریشه و یا کوتاه شدن آن، از دیگر عوارض ارتودنسی دندان میباشد که احتمال بروز آن بسیار ضعیف است. اما در بیمارانی که سابقهی آسم، ضربه و شکستگی دندان دارند این احتمال بیشتر است. کوتاه شدن ریشه دندان در درازمدت مشکلی برای دندانها بوجود نمیآید. برای جلوگیری از بروز چنین عارضهای، متخصص ارتودنسی باید دقت کافی روی مقدار و مدت نیروی اعمالی ارتودنسی داشته باشد.
خطای فرد درمان کننده
بیشترین عاملی که منجر به بروز مشکلات ارتودنسی میشود، مربوط به فرد درمانکننده میباشد. اگر فرد تخصص لازم در این حیطه نداشته باشد، احتمال بروز مشکلات زیادی از همان ابتدای درمان تا مراحل آخر آن وجود دارد. بنابراین حتما در انتخاب متخصص ارتودنسی جهت درمان دندانهایتان دقت کنید. با انتخاب نادرست دندانپزشک خود، مشکلاتی مثل کشیدن نادرست دندان، بیماریهای لثه، پوسیدگی دندان، مشکلات مربوط به فک و... ممکن است، پیش آید.
سن مناسب برای انجام ارتودنسی دندان
توصیه می شود به محض اینکه متوجه هرگونه ناهنجاری فک و دندان در کودک شدید او را به نزد متخصص ارتودنسی ببرید. حتی اگر کودک شما زیر 8 سال است. با مراجعه زود هنگام می توانید آمادگی لازم برای شروع یک درمان ارتودنسی حساب شده را کسب کنید. بهترین سن برای ارتودنسی از شروع 8 سالگی تا قبل از بلوغ کودک است. اما این بدان معنا نیست که افراد بالای 14 یا 18 سال نمی توانند از درمان ارتودنسی بهره ببرند. درمان ارتودنسی بزرگسالان ممکن است در مقایسه با ارتودنسی کودکان زمان بیشتری ببرد. اما در نهایت به نتیجه دلخواه خواهند رسید.
هزینه ارتودنسی دندان
هزینه های درمان ارتودنسی به عوامل زیادی بستگی دارند. با این وجود این هزینهها معمولا به صورت یکجا پرداخت نمیشوند. این عوامل عبارتند از:
• نوع درمان
• طول مدت درمان
• میزان به هم ریختگی دندانها
• نیاز به درمانهای جانبی مانند جراحی فک در کنار ارتودنسی
• دستمزد متخصص
دیدگاه