اختلال مصرف الکل: آسیب‌ های جسمی و روانی الکلیسم

اختلال مصرف الکل چیست؟

اختلال مصرف الکل یک وضعیت پزشکی است که شامل مصرف مکرر یا شدید الکل می شود. افراد مبتلا به اختلال مصرف الکل نمی توانند نوشیدنی را متوقف کنند، حتی زمانی که باعث مشکلات، ناراحتی عاطفی یا آسیب جسمی به خود یا دیگران شود.

در پزشکی، مفهوم الکلیسم به طور گسترده‌ای استفاده نمی‌شود و معمولاً به جای آن از اصطلاح‌های دیگری مانند "اختلال مصرف الکل" یا "اختلال وابستگی به الکل" استفاده می‌شود. این اصطلاح‌ها به وضوح به مشکلات و اختلالات روانی و جسمی ناشی از مصرف زیاد و مزمن الکل اشاره می‌کنند.

اختلال مصرف الکل، که به طور رسمی به عنوان اختلال وابستگی به الکل در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) شناخته شده است، یک اختلال روانی است که به تمامی یا بخشی از موارد زیر می‌تواند اشاره کند:

• نیاز مستمر به مصرف مشروبات الکلی به صورت مکرر و در مقدارهای بیش از حد نیاز بدن.

• عدم توانایی کنترل مصرف الکل و عدم توانایی در ترک آن یا کاهش مصرف.

• ادامه مصرف الکل علیرغم آسیب‌های جسمی یا روانی که به دنبال آن می‌آید.

• اهمیت بالا دادن به مصرف الکل و تمرکز زیاد برای تهیه، مصرف و به دست آوردن الکل.

• بالا رفتن تحمل بدن به الکل و نیاز به مصرف مقادیر بیشتر برای تجربه اثرات مشابه.

• بروز علائم و عوارض جسمی و روانی هنگام قطع یا کاهش مصرف الکل (علائم عبور از وابستگی).

بررسی انواع الکلیسم

الکلیسم آلفا

وابستگی مستمر و صرفاً روانی به نوشیدن الکل توصیف می شود. از الکل و اثراتش به منظور تسکین ناراحتی های جسمانی و عاطفی استفاده می شود (بدون از دست دادن کنترل و بدون بروز نشانه های وابستگی جسمانی).

الکلیسم بتا

مشابه نوع آلفا است، اما شخص با نوشیدن مداوم الکل و افزایش مقدار آن با اختلالات فیزیولوژیکی چون زخم معده، زخم اثنی عشر، بیماری های کبدی، قلبی و عروقی مواجه می شود. در این مرحله، بیمار با تضعیف روانی جدی مواجه نمی شود.

الکلیسم گاما

الکلیسمی است حاد که شخص با دو پدیده ی تحمل (کاهش تأثیر با تکرار مصرف) و وابستگی (جسمانی و روانی) مواجه می شود. این نوع الکلیسم در ایالات متحده آمریکا شایع تر است، یعنی این افراد وقتی شروع به نوشیدن الکل می کنند توانایی قطع کردن آن را ندارند. در این نوع الکلیسم، شخص می تواند دوره هایی را به علت به مخاطره افتادن تندرستی یا بروز اختلال حافظه از نوشیدن پرهیز کند. همچنین، با افزایش تحمل و در زمان قطع الکل علائم محرومیت سریع در فرد ظاهر می شود.

الکلیسم دلتا

الکلیسمی است مزمن که شخص مبتلا با پدیده ی تحمل، ترک ناتوانی در پرهیز مواجه می شود. در این نوع الکلیسم، شخص مدام در حال نوشیدن است و به عدم توانایی در پرهیز از نوشیدن، حتی برای زمانی کوتاه مبتلا است. این نوع الکلیسم در کشورهای شراب خیز اروپایی چون فرانسه دیده می شود.

الکلیسم اپسیلون

الکلیسمی است که با الگویی از باده گساری افراطی (پاروکسیمال) با دفعات می خوری شدید که در طی آن فرد مبتلا به مدت چند روز تا چند هفته الکل می نوشد، مشخص می شود. بیمار به قدری الکل می نوشد تا از پای در آید و پس از بهبودی ممکن است هفته ها یا ماه ها پرهیز کرده و مجدداً الگوی مصرفی قبلی را از سر گیرد. این نوع الکلیسم به دیپسومانیا مشهور است.

انواع نوشیدنی‌های الکلی

الکل یک ماده روان‌گردان است که هشیاری فرد را تغییر داده و ادراکات و رفتار را دگرگون می‌سازد. نوشیدنی‌های الکلی در نتیجه عمل تخمیر از انواع غلات (مثل جو، گندم، برنج)، سبزیجات و میوه‌ها به‌دست می‎‌آیند. تخمیر یک فرآیند طبیعی است که طی آن یک مخمر هوازی روی مواد که قرار است از آن الکل تهیه شود، قرار داده می‌شود. این مخمر مواد قندی را تجزیه کرده و از نشاسته موجود در آن تغذیه می‌کند که طی این فرآیند این روان گردان تهیه می‌شود.

در یک تخمیر طبیعی، حدود ۱۴ تا ۱۵ درصد الکل به‌دست می‌آید. در صورتی که بخواهند نوشیدنی‌هایی با غلظت بیشتری تهیه کنند، از عمل تقطیر استفاده می‌کنند. در فرآیند تقطیر، میوه‌های ترش شده یا سایر مواد اولیه را می‌جوشانند و بخار حاصل از آن را جمع‌آوری می‌کنند و با سرد کردن آن مایعی به‌دست می‌آورند که از آب کمتر و الکل بیشتری برخوردار است. الکل اتیلیک یا متانول که بدین طریق به‌دست می‌آید، ماده‌ای است که به‌عنوان یک کندکننده فعالیت ذهنی و بدنی عمل می‌کند.

کلیه فراورده‌ها به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند و جذب الکل موجود درآن‌ها از طریق اندام گوارشی صورت می‌گیرد. غلظت الکل در انواع نوشیدنی‌ها متفاوت است و هر یک می‌توانند تأثیر متفاوتی روی فرد داشته باشند. بطور کلی چهار نوع نوشیدنی وجود دارد:

• آبجو (حاوی ۶ تا ۹ درصد الکل)

• مشروب یا شراب (حاوی ۲۱ تا ۴۱ درصد الکل)

• مشروبات تقویت شده که به آن‌ها الکل اضافه می‌شود (حاوی ۱۸ تا ۲۰ درصد الکل)

• لیکور یا عرق مثل ویسکی، ودکا و جین (حاوی ۴۰ تا ۵۰ درصد الکل)

طعم و مزه مشخص مشروبات مختلف، حاصل روش‌های تولید آن‌هاست که به پیدایش انواع مختلف ترکیب شیمیایی مثل متانول، بوتانول، الدئیدها و … می‌انجامد. هر چند این ترکیبات ممکن است اثرات روان‌گردان متفاوتی به مشروبات مختلف ببخشند، اما به طورکلی این تفاوت‌ها جزئی است.

علایم و نشانه های ‏ الکلیسم

• كم بودن تحمل نسبت به بروز اضطراب

• نیاز به الكل در آغاز روز، یا در زمان های استرس

• بیخوابی

• كابوس

• بروز یك حالت ناخوشایند و سردرد صبح روز بعد از مصرف زیاد الكل

• بیشتر شدن موارد غیبت و حاضر نشدن سركار

• مشغولیت ذهنی زیاد برای تهیه الكل و پنهان كردن نوشیدنی الكلی از خانواده و دوستان

• احساس گناه یا آزردگی و تحریك پذیری ‏وقتی كه دیگران می گویند كه وی الكل مصرف می كند.

• از هوش رفتن های كوتاه مدت به دفعات

• كاهش حافظه

• بروز یك حالت هذیانی همراه با لرزش (علایم در این حالت عبارتند از لرزش، توهمات، گیجی، عروق ریزش، تندشدن ضربان قلب). ‏این حالت اغلب در اثر نرسیدن الكل رخ می دهد.

• بیماری كبدی (پوست یا چشمها زرد می شوند)

• ‏ اختلال رشته های عصبی دست و پا و نیز دستگاه عصبی (كرخت شدن و سوزن سوزن شدن در دستها و پاها، كاهش علاقه و توانایی ‏جنسی، گیجی، كُما)

عوارض مصرف الکل

عوارض مصرف طولانی مدت الکل و الکلیسم عبارتند از:

• لکنت زبان

• خواب آلودگی

• استفراغ

• اسهال

• ناراحتی معده

• سردرد

• مشکلات تنفسی

• مشکلات جنسی

• دوبینی و آسیب شنوایی

• تصمیمات غیر منطقی

• کاهش ادراک و هماهنگی

• عدم هوشیاری

• کم خونی (از دست رفتن سلول‌های قرمز خون)

• اغماء

• از دست دادن حافظه

ترک اعتیاد به الکل

افرادی که نشانه های اعتیاد به الکل دارند و نمی توانند مصرف خود را متوقف کنند می بایست برای ترک الکل به مراکز ترک اعتیاد مراجعه نمایند. توجه داشته باشید که ترک الکل در منزل و مشاوره گرفتن از دوستان و آشنایان و افراد غیرمتخصص کمکی به ترک الکل نمی کند و اغلب تلاش های غیرعلمی برای ترک با شکست مواجه می شود.

اختلال مصرف الکل یک اختلال جدی است که می‌تواند به مشکلات جسمی و روانی جدی، از جمله آسیب به کبد، مشکلات قلبی، اختلالات خلقی و اضطراب، مشکلات اجتماعی و روابط بین فردی منجر شود. درمان اختلال مصرف الکل به عنوان یک اختلال روان‌شناختی شامل مشاوره روان‌شناختی، درمان دارویی و پشتیبانی جسمانی می‌شود.

مهم است که در صورت بروز مشکلات مصرف الکل یا هر نوع اختلال مرتبط با آن، به متخصصین حوزه پزشکی و روان‌شناسی مشورت کنید تا بتوانند شما را در تشخیص و درمان مناسب راهنمایی کنند.