بالالایکا گونه‌ای ساز زهی مضرابی روسی است که از چوب ساخته می‌شود.
بالالایکا
بالالايكا يكی از سازهای اروپايی-آسيايی با دسته بلند، دارای چند سيم و تكنيك نواختن با زخمه زدن با انگشت اشاره است. در مستندات تاريخی، اولين بار اين ساز در سال 1668 در مسكو ذكر شده است. بالالايكا در اشكال مختلف بدنه مثلثی شكل و بيضوی، با تعداد متفاوت سيم، پرده‌های قابل جابه‌جا شدن وجود دارد. اين ساز عمدتاً برای نواختن آهنگ‌های رقص مورد استفاده قرار می گرفت.
محبوبيت بالالايكای سنتی در دهه‌های آخر قرن هجدهم افزايش يافت بطوريكه مسافران خارجی در هر خانه‌ای يك بالالايكا می ديدند، اگرچه در آثار لئو تولستوی، نيكولای گوگول، فيودور داستايوفسكی و سايرين به اين ساز زياد اشاره شده است، در قرن نوزدهم علیرغم گسترش اين ساز، استفاده از آن چندان زياد نبوده است، اين ساز كه احتمالاً از تاتارها گرفته شده، به ميزان كمتری توسط اوكراينی ها، جيپسی ها (كولی ها)، بلاروسی ها و گروه‌های اقليت مشابه مورد استفاده قرار گرفت.
بالالايكای مدرن سازی تركيبی است كه شامل عناصری از موسيقی فولک، پاپ و هنر يا موسيقی كلاسيک است و عمدتاً در مدارس موسيقی در هنرستان‌های هنرهای زيبا آموخته می شود. اين ساز علاوه بر اينكه در اركسترها و گروه‌های سازهای سنتی استفاده می شود، در میان ساکنان منطقه‌ی روسیه و قفقاز طرفداران زیادی دارد. كارنامه بالالايكا شامل قطعاتی از پيانو و قطعات مجلسی ديگر، شمار زيادی كنسرتو (concerto) با اركستر سمفونيك و حضور گاه به گاه در اپرا است. در بخش بزرگی از تاريخچه بالالايكا، اين ساز به عنوان سمبلی از فرهنگ سنتی روسيه مورد استفاده قرار گرفته است.
بالالايكا، ساز زهی روسی از خانواده لوت است. اين ساز در قرن 18ام با الهام از دومبرا يا دومرا، که يك نوع لوت با بدنه دايره‌ای شكل، دسته بلند و با سه سيم است در روسيه و آسيای مركزی نواخته می شد. بالالايكا در شش اندازه مختلف از پيكولو تا دوبل باس وجود دارد و دارای يك پشت مسطح و يك triangular table يا شكم است كه به سمت دسته دارای پرده، مخروطی شده است. سه سيم، كه معمولاً از جنس روده هستند در انتها بسته شده‌اند و روی خركی شبيه خرك ويولن يا خرك فشاری كشيده شده‌اند. معمولاً اين سیما توسط انگشتان دست زده می شوند و سیمای فلزی نيز با يك زخمه چرمی نواخته می شوند.
اگرچه اين ساز بيشتر در موسيقی فولک استفاده شده ولی در اركسترهای بزرگ بالالايكا در قرن بيستم نيز مورد استفاده قرار است. اندازه معمول اين ساز، پرايم (prime) يا تربل (treble) ناميده می شود و معمولاً روی E-E-A در اكتاو بالای C كوك می شود.
ساز بالالایکا در دوره قبل از آندريف
بالالايكاهای اوليه دارای دو تا شش سيم بودند وشباهت‌هايی با سازهای آسيای مركزی داشتند. بطور مشابه، پرده‌ها در بالالايكاهای اوليه از روده حيوانات ساخته شده و به گردن ساز بسته می شوند، بنابراين آنها می توانند به دلخواه نوازنده سفت شوند.
اولين بار در مستندات مربوط به سال 1688 از اين ساز نام برده شده است. همچنين در نوشته‌های مربوط به سال‌های 1700 و 1714 میلادی اين ساز قيد شده است. در اوايل قرن 18ام اصطلاح بالالايكا به صورت بالابايكا در مستندات اوكراينی استفاده شد. در سال 1771 بالالايكا در شعری از و. مايكوف (V. Maikov) به نام اليسی (Elysei) آورده شده است. در قرن 19ام، بالالايكا به سازی مثلث شكل با دسته‌ای بسيار كوتاه‌تر از سازهای همتای آسيايی خودش تبديل شد. اين ساز به عنوان سازی روستايی برای قرن‌ها به ويژه همراه با اسكوموروخ‌ها مطرح بود. اسكوموروخ‌ها نوازنده‌هايی سيار بودند كه با آهنگ‌ها و اشعارشان، تزار و كليسای ارتدوكس روسی و بطور كلی نظام اجتماعی روسيه را تمسخر می كردند.
درباره بالالايكا يك باور عمومی وجود دارد بطوريكه تصور می شود وجود سه كناره و سه سيم در بالالايكا نمايشی از تثليث است كه البته اين عقيده مضحك است چرا كه اين ساز بيشتر توسط اسكوموروخی ها يا نوازندگان سياری كه وجود آنها شديداً برای كليسا و حكومت آزار دهنده بود، نواخته می شده است. در آئين‌های مذهبی كليسای ارتودوكس روسی اجازه استفاده از سازهای موسيقی داده نمی شد. دليل قابل‌قبول‌تر برای شكل مثلثی اين ساز توسط نيكولای گوگول در رمان ناتمامش نفوس مرده (Dead Souls) ارائه شده است. او معتقد بود كه بالالايكا توسط كشاورزان از كدو حلوايی ساخته شده است، چرا كه اگر كدو حلوايی را چهار قسمت كنيد هر قسمت شكل بالالايكا است.
ساز بالالایکا در دوره آندريف
در دهه 1880، واسيلی واسيليويچ آنددريف (Vasily Vasilievich Andreyev) كه بعدها يك ويالونيست حرفه‌ای در سالن‌های سنت‌پترزبرگ شد، با كمك ويولن‌ساز مشهور و. ايوانوف (V. Ivanov) سازی ساخت كه تبديل به بالالايكای استاندارد شد. اين ساز به تدريج در كنسرت‌ها استفاده شد. چند سال بعد، پاسربسكی (Paserbsky) با اضافه كردن مجموعه‌ای از پرده‌های كروماتيك همچنين شماری از بالالايكاها در اندازه اركسترال با كوكی كه هم اكنون در سازهای مدرن ديده می شود، اين ساز را بهبود بخشيد. آندريف، بالالايكای دست‌سازش را ثبت اختراع كرد و ملودی های فولك روسی سنتی بيشماری برای بالالايكای اركستر ارائه داد. همچنين او قطعات كنسرتی برای اين ساز تصنيف كرد.
انواع ساز بالالايكا
بالالايكا دارای يك بدنه مثلثی و سه سيم (گاهی اوقات 6 سيم در سه جفت) است. سیمای بالالايكا معمولاً با انگشتان نواخته می شوند ولی اين ساز قابل نواختن با زخمه نيز هست. انواع مختلف بالالايكا وجود دارند كه از كوچك به بزرگ از نظر اندازه عبارتند از:
• پيكولو (piccolo)
• پريما (prima)
• سكوندا (secunda)
• آلتو (alto)
• باس (bass)
• كنترباس (contrabass)
رايج‌ترين بالالايكا، بالالايكای پريما است.
دیدگاه