بیماری مخملک یا تب اسکارلت، یک بیماری عفونی و مسری است که در دوره کودکی و در فصول سرد، بیشتر دیده میشود.
بیماری مخملک یا تب اسکارلت
بیماری مخملک یا تب اسکارلت، بیماری باکتریایی است که از طریق عفونی شدن گلوی فرد به وجود می آید. این بیماری را با نام تب اسکارلت یا مخملک نیز می شناسند و باعث بروز ضایعات پوستی روشنی می شود که بیشتر قسمت های بدن را در بر می گیرد. تقریباً در بیشتر موارد ابتلا به تب اسکارلت با گلو درد و تب شدید همراه خواهد بود. تب اسکارلت نوعی عفونت باکتریایی است که به وسیله گروه A باکتری استرپتوکوکوس (streptococcus) به وجود می آید. این بیماری معمولاً تنها 10% از افرادی که دچار گلو درد یا عفونت پوستی به وسیله باکتری استرپتوکوکوس شده اند را در بر می گیرد.
در قدیم این بیماری را با نام مخملک و حالت آفتاب سوخته پیدا کردن پوست فرد می شناختند. البته گاهی اوقات تعداد افراد مبتلا به یکباره افزایش پیدا می کند. به عنوان مثال در سال 2016 رکورد مبتلایان به تب اسکارلت در 50 سال اخیر شکسته شد و افراد بسیاری (بیش از 19,206 نفر) به این بیماری دچار شدند.
در بیماری مخملک عفونت از فردی به فرد دیگر از طریق ذرات ناشی از عطسه و سرفه، بزاق و ترشحات بینی فرد بیمار منتقل میشود. دوره نهفتهی بیماری – زمان بین در معرض بیماری قرار گرفتن و ظهور علائم – معمولا دو تا 5 روز است.
به عبارت دیگر هر فردی که با ریز قطرات آلوده فرد بیمار در تماس بوده و بعد دهان، بینی و یا چشمهای خود را لمس کند به بیماری مخملک دچار خواهد شد.
همچنین در صورت استفاده از لیوان، بشقاب و یا قاشق و چنگال فرد بیمار هم به توان به این بیماری باکتریایی مبتلا شد. در برخی از موارد گروهی از عفونتهای استرپتوکوکی نوع A از طریق غذاهای آلوده هم منتقل میشوند.
استرپتوکوک نوع A در برخی از افراد باعث بروز عفونت پوستی میشود. این عفونتهای پوستی که تحت عنوان سلولیت (cellulitis) شناخته میشوند باعث انتقال باکتریها به دیگران میشود. از طرفی دیگر تماس با دانههای قرمز رنگ ناشی از مخملک تا زمانی که ناشی از سم ناشی از باکتری و نه خود باکتری باشد، باعث انتقال بیماری نخواهد شد.
علائم و نشانههای بیماری مخملک یا تب اسکارلت
علائم و نشانههای این بیماری باکتریایی شامل:
دانهها یا راشهای قرمز: این دانهها مانند آفتاب سوختگی بوده و ظاهری سمباده مانند دارند. معمولاً این دانهها ابتدا روی صورت یا گردن ظاهر شده و سپس روی شکم، بازوها و پاها هم شکل میگیرند. اگر روی دانههای قرمز فشار وارد شود، دانهها رنگ پریده میشوند.
خطوط قرمز: تاخوردگیهای پوست در اطراف کشاله ران، زیر بغل، ساعد دست و گردن نسبت به دانههای پوستی اطراف، پررنگ تر هستند.
چهره برافروخته و گلگون: صورت فرد مبتلا ممکن است گلگون بوده و حلقههای رنگ پریدهای هم در اطراف دهان فرد وجود داشته باشد.
زبان توت فرنگی: زبان قرمز رنگ به همراه برآمدگیهایی خواهد بود و اغلب در اوایل دوران بیماری هم با یک پوشش سفید رنگ پوشانده شده است.
دانههای قرمز و قرمزی صورت و زبان معمولاً یک هفته ادامه خواهند داشت. بعد از کاسته شدن از شدت این علائم، پوستی که پیش از این دانههای قرمز داشته رنگ پریده خواهد شد.
دیگر علائم و نشانهها عبارتند از:
• تب ۳۸ درجه سانتی گراد و بالاتر
• درد و التهاب شدید گلو معمولاً به همراه نقاط سفید رنگ و زرد رنگ
• بلع دشوار
• غدد بزرگ شده در ناحیه گردن (گرههای لنفی) که به لمس حساس هستند.
• حالت تهوع و استفراغ
• سردرد
عوارض بیماری مخملک یا تب اسکارلت
عوارض بیماری مخملک میتواند شامل: عفونت، تب روماتیسمی، مشکلات استخوانی یا مفصلی مثل آرتریت و استئومیلیت، آبسه، ورم غدد، اختلال در کار کلیه، هپاتیت، پنومونی و یا گسترش عفونت به مناطق دیگر باشد.
عفونت (sepsis) وقتی رخ میدهد که باکتری وارد خون شود که یک بیماری جدی است و میتواند بیمار را به شوک وارد کند.
اگر باکتری به بافت حمله کند، آبسه و یا چرک در پشت گلو یا اطراف لوزهها یافت میشود. همچنین ممکن است منجر به سینوسی شدن و عفونی شدن گوش (اوتیت مدیا) شود.
خیلی کم ممکن است باکتری بر سیستم عصبی مرکزی اثر بگذارد و منجر به بیماری مننژیت شود.
در بیماری مخملک استرپتوكوك موجود در حلق مي تواند انتشار يابد و به فرد ديگری منتقل شود.
علت بیماری مخملک یا تب اسکارلت
باکتری گروه A بتا همولتیک استرپتوکوکی (GABHS) علت اصلی بروز تب اسکارلت است. این ارگانیسم بیضی شکل گرم مثبت بعد از درگیر کردن یک قسمت از بدن سمی از خود ترشح می کند که باعث قرمز شدن رنگ پوست خواهد شد. تحقیقات نشان می دهد، تقریبا 80% از کودکانی که به سن 10 سال می رسند، داخل خون آنها آنتی بادی های حفاظتی در برابر استرپتوکوکوس تولید شده است. البته این باکتری فقط باعث تب اسکارلت نشده و می تواند باعث بروز علائم و بیماری های دیگری مثل زرد زخم، میوزیت و تب ورماتیسمی حاد شود.
این عفونت به راحتی می تواند از طریق عطسه ها و سرفه های فرد مبتلا به فرد دیگری انتقال پیدا کند. از آن جایی که این بیماری ابتدا نهان بوده و سپس علائم خود را بروز می دهد، فرد از زمان ابتلا به مدت 2 تا 4 روز ناقل بیماری بوده و می تواند دیگران را نیز به آن دچار کند.
نحوه پیشگیری از بیماری مخملک تب اسکارلت
هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری از بروز تب اسکارلت وجود ندارد. در نتیجه بهترین راه حل پیشگیری استفاده از استراتژی های مناسب و اقدامات مراقبتی در برابر این عفونت است:
شستن دست ها: به کودک بیاموزید که چگونه با استفاده از آب گرم و صابون دست های خود را بشوید.
عدم اشتراک ظروف یا غذا: به کودک بیاموزید که هیچ گاه لیوان آب یا ظرف غذای و غذای خود را با دیگران به اشتراک نگذارد.
پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه: به کودک بگویید که در هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی را بپوشاند.
اگر کودکی به بیماری تب اسکارلت دچار شد، لیوان مخصوص، ظرف غذا و اسباب بازی های او را با آب گرم و صابون شسته یا در داخل ظرف شویی قرار دهید.
تشخیص بیماری مخملک یا تب اسکارلت
در جریان معاینه فیزیکی بیمار، پزشک موارد زیر را هم بررسی خواهد کرد:
• بررسی وضعیت لوزه، گلو و زبان کودک
• لمس کردن گردن کودک برای تشخیص گرههای لنفی بزرگ شده
• بررسی ظاهر و بافت دانههای پوستی
سوآب گلو
اگر پزشک احساس کند که عامل بروز بیماری کودک باکتری استرپتوکوک است، با وسیلهای به شکل یک گوش پاک کن بزرگ لوزهها و قسمت پشتی گلوی کودک برای جمع آوری موادی که احتمالا محل لانه گزینی باکتری است، سوآب گلو انجام میدهد.
انجام آزمایش روی باکتری استرپتوکوک بسیار مهم است، چرا که مجموعهای از عوامل باعث بروز علائم و نشانههای مخملک خواهند شد و این بیماریها گاهی نیاز به درمانهای مختلفی دارند. اگر باکتری استرپتوکوک وجود نداشته باشد، انگاه دیگر عوامل باعث بروز بیماری شدهاند.
نحوه درمان بیماری مخملک یا تب اسکارلت
هر چه سریعتر برای درمان مراجعه کنید، فرایند بهبودی کودکتان سریعتر خواهد بود. البته بثورات پوستی چند روز طول میکشد تا از بین بروند. درمان از طریق تجویز آنتی بیوتیکها میباشد که بنابر صلاح دید پزشک با دوز مشخص تجویز میشود. داروها حتما باید طبق دستور مصرف شوند و دوز آن تمام شود.
استفاده از رژیم آنتی بیوتیکی در درمان مخملک میتواند مفید باشد. این رژیم شامل کاهش طول مدت علائم، جلوگیری از پیشرفت علائم و تب و مصرف پنی سیلین یا آموکسی سیلسن میشود. نوشیدن مایعات زیاد و غر غره آب نمک به درمان و بهبودی کمک میکند. بهتر است محیط خانه را از دود سیگار و بوی مواد شوینده و شیمایی پاکیزه نگه دارید؛ چرا که این موارد گلو درد را بیشتر میکنند.
دیدگاه