هورمون تستوسترون یکی از هورمون‌های جنسی مردانه است. تستوسترون در باروری، افزایش توده عضلانی، توزیع چربی و تولید گلبول‌های قرمز خون مؤثر است.
هورمون تستوسترون
هورمون تستوسترون مسئول رشد ویژگی‌های جنسی مردان است. هورمون‌ها پیام‌‌رسان‌های شیمیایی هستند که موجب ایجاد تغییرات ضروری در بدن می‌شوند. زنان نیز هورمون تستوسترون تولید می‌کنند، اما مقدار آن کمتر از مردان است.
تستوسترون از دسته‌ی هورمون‌های آندروژنی است که به‌طور عمده در سلول‌هایی از بیضه ها به نام سلول‌های «لیدیگ» تولید می‌شود.
تولید تستوسترون در دوران بلوغ به طور قابل توجهی افزایش می باید و بعد از 30 سالگی تولید آن کم تر و کم تر خواهد شد. تستوسترون اغلب با محرک جنسی همراه بوده و در تولید اسپرم در مردان نقش اساسی دارد و این هورمون، بر استخوان ها، ماهیچه ها، نحوه ذخیره چربی در بدن و حتی تولید گلبول های قرمز تاثیر گزار است و سطح هورمون تستوسترون در مردان می تواند بر روحیه آن ها نیز تاثیر بگذارد.
وظایف تستوسترون در مردان
• تستوسترون باعث رویش مو روی سینه مردان می‌شود.
• تستوسترون باعث افزایش میل جنسی می‌شود.
• در طی بلوغ، این هورمون به ساخت و تقویت قدرت عضلات مردان کمک می‌کند.
• صدای مردان را بم و کلفت می‌کند.
• اندازه آلت تناسلی و بیضه های مرد را افزایش می‌دهد.
• موجب افزایش تراکم استخوان می‌شود.
• چربی‌های بدن را پخش می‌کند.
• گلبول‌های قرمز خونی را تولید می‌کند.
• اسپرم را تولید می‌کند.
پایین بودن سطح تستوسترون در مردان
کاهش تستوسترون یا هیپوگنادیسم یک بیماری است که بیمار بر اساس مشکلات بیضه و یا غده تیروئید، نمی‌تواند به مقدار طبیعی تستوسترون را در بدن خود تولید کند.
معمولا تولید تستوسترون با افزایش سن کاهش می‌یابد. بر اساس انجمن اورولوژی از هر ۱۰ مرد بالاتر از ۶۰ سال تقریبا ۲ نفر دارای تستوسترون پایین می‌باشد. در دهه ۷۰ و ۸۰ زندگی این تعداد به ۳ نفر افزایش می‌یابد.
سطح تستوسترون پایین‌تر از حد طبیعی می‌تواند با نشانه‌های مختلفی در مردان همراه باشد. هرگاه سطح تستوسترون از ۳۰۰ نانوگرم در هر دسی‌لیتر (ng/dL) کمتر شود، تستوسترون پایین تشخیص داده می‌شود.
بر اساس سازمان غذا و دارو، بازه طبیعی معمولا از ng/dL 300 تا ng/dL 1000 است. یک آزمایش خون موسوم به آزمایش تستوسترون سرم برای تعیین میزان تستوسترون در جریان خون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر تولید تستوسترون به میزان قابل توجهی از مقدار طبیعی کاهش پیدا کند. ممکن است نشانه‌های مختلفی به همراه داشته باشد. تستوسترون پایین غالبا با علائم نامحسوسی همراه است.
علائم و نشانه های تستوسترون پایین در مردان
کاهش میل جنسی
تستوسترون نقش مهمی در میل جنسی مردان دارد. بعضی از مردان ممکن است با افزایش سن کاهش میل جنسی را تجربه کنند. با این حال، فرد با تستوسترون پایین احتمالا کاهش میل جنسی بیشتری در رابطه جنسی خود خواهد داشت.
مشکلات نعوظ
در حالی که تستوسترون باعث تحریک جنسی یک مرد می‌شود، همچنین در دستیابی و حفظ نعوظ کمک می‌کند. تستوسترون به تنهایی باعث ایجاد نعوظ نمی‌شود، اما گیرنده‌های مغز را برای تولید نیتریک اکسید تحریک می‌کند. نیتریک اکسید مولکولی است که به ایجاد یک سری واکنش‌های شیمیایی لازم برای نعوظ کمک می‌کند. هنگامی که سطح تستوسترون بسیار پایین است، مرد در دستیابی به نعوظ قبل از رابطه جنسی یا داشتن نعوظ خود به خودی (به عنوان مثال در طول خواب) دچار مشکل می‌شود.
اگرچه، تستوسترون تنها یکی از عوامل بسیاری است که به نعوظ مناسب کمک می‌کند. اما تحقیقات در مورد نقش جایگزینی تستوسترون در درمان اختلال نعوظ ناکارآمد است. در بررسی مطالعاتی که مزیت تستوسترون در مردان مبتلا به مشکلات نعوظ را بررسی می‌کرد، تقریبا نیمی با درمان تستوسترون هیچ بهبودی نشان ندادند. در بسیاری از موارد، سایر بیماری‌ها در مشکلات نعوظ نقش دارند.
حجم مایع منی کم
تستوسترون نقش مهمی در تولید مایع منی دارد، که مایع شیری است که به تحرک اسپرم کمک می‌کند. مردان مبتلا به تستوسترون پایین اغلب متوجه کاهش حجم مایع منی در طی انزال می‌شوند.
ریزش مو
تستوسترون نقش چندگانه از جمله تولید مو، در بدن ایفا می‌کند. کچل شدن بخشی طبیعی از روند پیری در بسیاری از مردان است. در حالی که یک عامل ارثی نیز برای ریزش مو وجود دارد، مردان مبتلا به تستوسترون کم ممکن است موهای بدن و صورت را نیز از دست بدهند.
خستگی
مردان مبتلا به تستوسترون پایین، خستگی شدید و کاهش سطح انرژی را تجریه می‌کنند. اگر با وجود داشتن خواب زیاد همیشه خسته هستید و یا پیدا کردن انگیزه برای تمرین را دشوار می‌دانید شما ممکن است کمبود تستوسترون داشته باشید.
از دست دادن حجم عضله
از آنجا که تستوسترون نقش مهمی در ساخت عضله ایفا می‌کند، مردان مبتلا به تستوسترون کم ممکن است کاهش توده عضلانی را متوجه شوند. مطالعات نشان داده‌اند تستوسترون توده عضلانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ اما نه ضرورتا قدرت یا عملکرد آن را.
افزایش چربی بدن
مردان مبتلا به تستوسترون پایین همچنین ممکن است افزایش چربی بدن را تجربه کنند. به طور خاص، گاهی اوقات به ژنیکوماستی یا بافت سینه بزرگ دچار می‌شوند. اعتقاد بر این است که این حالت در اثر عدم تعادل بین تستوسترون و استروژن در مردان به وجود می‌آید.
کاهش تراکم استخوان
پوکی استخوان و یا نازک شدن توده استخوانی، بیماری است که اغلب به زنان مرتبط است. با این حال، مردان مبتلا به تستوسترون پایین نیز می‌توانند از دست رفتن استخوان‌ها را تجربه کنند. تستوسترون به تولید و تقویت استخوان کمک می‌کند. بنابراین مردان با تستوسترون کم، به ویژه مردان مسن، حجم استخوان کمتری دارند و بیشتر به شکستگی‌های استخوانی حساس هستند.
تغییرات خلقی
مردان مبتلا به تستوسترون کم ممکن است تغییرات حالت روحی را تجربه کنند. از آنجا که تستوسترون بر بسیاری از فرآیندهای فیزیکی بدن تاثیر می‌گذارد، همچنین می‌تواند بر خلق و خوی ذهنی تاثیرگذار باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان مبتلا به تستوسترون کم احتمال بیشتری دارند که با افسردگی، تحریک پذیری یا عدم تمرکز مواجه شوند.
تاثیر بر حافظه
سطح تستوسترون و عملکردهای شناختی (خصوصا حافظه) با افزایش سن کاهش می‌یابد. در نتیجه پزشکان این نظریه را مطرح کرده‌اند که کاهش سطح تستوسترون می‌تواند بر حافظه نیز تاثیر بگذارد.
طبق یک مطالعه تحقیقاتی منتشرشده در مجله انجمن پزشکی آمریکا، برخی از مطالعات پژوهشی استفاده از مکمل تستوسترون را با بهبود حافظه در مردانی با تستوسترون پایین مرتبط نموده‌اند. با این وجود، نویسندگان این مقاله هیچ گونه بهبود حافظه را در مطالعه خود بر روی ۴۹۳ مرد با تستوسترون پایین که از تستوسترون یا دارو استفاده نمودند، مشاهده نکرده‌اند.
بیضه کوچک
سطح پایین تستوسترون در بدن می‌تواند در اندازه کوچکتر از حد طبیعی بیضه‌ها نیز نقش داشته باشد. از آنجا که بدن برای رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها به تستوسترون نیاز دارد، سطوح پایین آن می‌تواند در اندازه نسبتا کوچکتر آلت تناسلی یا بیضه‌ها، در مقایسه با مردی با سطح تستوسترون طبیعی، دخیل باشد.
با این وجود عوامل دیگری علاوه بر سطح تستوسترون پایین وجود دارد که می‌تواند به بیضه‌هایی با اندازه کوچکتر از حد طبیعی منجر شود. بنابراین کوچک بودن بیضه‌ها همیشه نشانه تستوسترون پایین نیست.
کم خونی
بر اساس یک مقاله تحقیقاتی در مجله انجمن پزشکی آمریکا، پزشکان تستوسترون پایین را با افزایش خطر ابتلا به کم خونی مرتبط دانسته‌اند. هنگامی که محققان ژل تستوسترون را به مردان مبتلا به کم خونی که تستوسترون پایینی نیز داشتند تزریق کردند، افزایش شمار سلول‌های خونی در مقایسه با مردانی که از ژل دارونما استفاده می‌کردند را مشاهده نمودند.
برخی از نشانه‌های کم خونی می‌تواند شامل مشکلات تمرکز، سرگیجه، گرفتگی عضلات پا، اختلالات خواب و ضربان سریع و غیرطبیعی قلب باشد.
دلایل کاهش تستوسترون در مردان
عدد پایین‌تر از حد نرمال در آزمایش خون می‌تواند ناشی از شرایط متعددی باشد، از جمله:
• آسیب به بیضه‌ها
• سرطان بیضه یا درمان سرطان بیضه
• اختلالات هورمونی
• عفونت
• دیابت نوع 2
• چاقی
بعضی از داروها و شرایط ژنتیکی همچنین می‌توانند عدد تستوسترون مردان را کاهش دهند. پیری هم یکی از عوامل کاهش تستوسترون می‌باشد. در برخی موارد علت ناشناخته است.
سطح تستوسترون و افزایش سن
با افزایش سن، میزان هورمون تستوسترون در مردان کاهش می‌یابد.
تأثیرات کاهش تدریجی هورمون تستوسترون در مردان در سال‌های اخیر توجهات بیشتری را به خود جلب کرده است. این پدیده با عنوان «هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن (هیپوگنادیسم دیرهنگام) نیز شناخته می‌شود.
پس از ۴۰ سالگی، غلظت تستوسترون در بیشتر مردان سالیانه ۱٫۶٪ کاهش می‌یابد. روند کاهش تستوسترون موجب می‌شود تا معمولا قبل از ۶۰ سالگی «هیپوگنادیسم» در مردان شناسایی شود.
تقریبا ۴ مرد از هر ۱۰ مرد زیر ۴۵ سال، به «هیپوگنادیسم» مبتلا هستند. از سال ۲۰۱۲ به بعد شمار مردان مسنی که در آنها پایین‌بودن تستوسترون تشخیص داده شده، ۱۷۰ درصد افزایش یافته است.
پایین‌بودن تستوسترون با افزایش مرگ‌ومیر در مردان مسن ارتباط دارد. با اینکه بسیاری از علائم «هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن با علائم طبیعی کهولت سن یکسان است، ولی این پدیده به‌عنوان یک بیماری شناخته می‌شود.
علائم «هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن عبارت‌اند از:
• کاهش کیفیت نعوظ، مخصوصا در شب‌ها
• کاهش میل جنسی
• کاهش عملکرد شناختی
• خستگی، افسردگی و عصبانیت
• کاهش توده‌ی عضلات و قدرت بدنی
• کاهش موهای بدن
• تغییراتی در پوست
• کاهش توده استخوان و تراکم مواد معدنی استخوان
• افزایش چربی شکمی
«هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن، علاوه‌بر اختلال در عملکرد جنسی، احتمال بروز بیماری‌های سوخت و سازی و بیماری های قلبی-عروقی را نیز افزایش می‌دهد.
درجه‌ی کاهش تستوسترون در مردان مسن متفاوت است. اما شمار مردانی که تأثیرات کاهش تستوسترون را تجربه می‌کنند، روبه افزایش است. زیرا امید به زندگی افزایش یافته و اکنون مردان بیشتری از مرز ۶۰ سالگی عبور می‌کنند. در نتیجه افراد بیشتری تأثیرات کاهش تستوسترون را احساس می‌کنند.
نحوه تشخیص سطح تستوسترون در مردان
در طی یک معاینه فیزیکی، پزشک شما موهای بدن شما، اندازه سینه‌ها و آلت تناسلی، و اندازه و همسانی بیضه‌ها و کیسه بیضه را بررسی خواهد کرد. پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر، تومور هیپوفیز که یک علت نادر تستوسترون کم است را، بررسی کند.
پزشک همچنین از آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا میزان کل تستوسترون شما کم است، استفاده کند. محدوده طبیعی به طور کلی 300 تا 1000 نانوگرم در دسی لیتر است، اما این بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش را انجام می‌دهد. برای تشخیص تستوسترون کم، ممکن است به بیش از یک آزمایش خون ناشتا (7-10 ساعت) و گاهی اوقات تست هورمون‌های غده هیپوفیز نیاز داشته باشید.
اگر علائم تستوسترون کم را دارید، ممکن است پزشک مشاوره با یک متخصص غدد را توصیه کند. این متخصص هورمون‌ها می‌تواند به یافتن علت کمک کند. با پزشک خود در مورد سوابق پزشکی خود، تمام داروهای تجویزی و تجویز نشده که در حال حاضر مصرف می‌کنید، مشکلات جنسی و هرگونه تغییر عمده در زندگی خود، صحبت کنید.
راه های درمان کاهش تستوسترون در مردان
کاهش تدریجی تستوسترون با افزایش سن شما قابل انتظار است. درمان گاهی اوقات اگر در حال تجربه علائم مربوط به تستوسترون کم باشید در نظر گرفته می‌شود.
• اگر تستوسترون کم مشکل یک زن و شوهر در تلاش برای بچه دار شدن باشد، تزریق گنادوتروپین ممکن است در مواردی گزینه مناسب باشد. این تزریق‌ها هورمون‌هایی هستند که بدن را به تولید تستوسترون ترغیب می‌کند و ممکن است تعداد اسپرم را افزایش دهد.
• قرص‌های تستوسترون قابل جایگذاری، یک فرم نسبتا جدید از درمان هستند که در آن چندین گوله زیر پوست باسن قرار می‌گیرد، جایی که تستوسترون را در حدود 3 تا 4 ماه آزاد می‌کند.
• تزریق و ژل‌های بینی ممکن است گزینه‌های دیگر برای برخی از مردان باشند.
دیدگاه