دلایل خمیازه کشیدن
خمیازه کشیدن یک واکنش طبیعی در بدن است که در ظاهر طبیعی و ساده به نظر می رسد. اما این واکنش پیچیده تر از آن چیزی است که اکثر افراد تصور می کنند. بر خلاف پلک زدن که برای تر کردن چشم ها اتفاق می‌افتد و عطسه کردن که محرک‌ها را از بینی خارج می‌کند، عملکرد خمیازه واضح نیست و تاکنون دلایل مختلفی برای وقوع این واکنش بدن تشریح شده است.
تاکنون تصور بر این بوده که خمیازه به عنوان هشداری از طرف بدن است و اعلام می کند که بدن نیاز به استراحت دارد یا این که هوشیاری آن در حال کاهش است. اما تحقیقات علمی این واکنش بدن را مهم تر ارزیابی کرده و عنوان می کند که خمیازه از گرم شدن بیش از حد مغز جلوگیری می کند.
کشیده شدن فک ها مانند کشیدن دیگر اعضای بدن ، گردش خون را در آن منطقه افزایش می‌دهد. گردش خون مسئله بسبار مهمی در تنطیم جریان و دمای خونی است که به مغز وارد می‌شود و این دو مورد وظیفه ای اصلی در تنظیم دمای کلی بدن را بر عهده دارند.
با وجود این که انسان ها موجوداتی خون گرم هستند و دمای بدن و مغز آنها همیشه در محدوده‌ای ثابت قرار دارد، اگر دمای مغز را به صورت لحظه ای رصد کنیم، متوجه نوساناتی در آن می شویم. همچنین خمیازه کشیدن موجب کاهش دمای خونی می‌شود که به سمت مغز در حرکت است و این خون خنک تر ، از گرم شدن بیش از اندازه مغز جلوگیری می‌کند.
جانورانی مانند انسان ها و میمون ها که به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند، این عمل را بیشتر انجام می‌دهند و مسری بودن خمیازه می تواند دلیل این نظریه باشد. مسری بودن خمیازه به حدی است که اگر کسی را ببینید که این عمل را انجام می‌دهد یا صدای آن را بشنوید یا حتی به آن فکر کنید، ممکن است خمیازه بکشید. خمیازه ممکن است علت های مختلفی داشته باشد:
۱. خواب‌آلودگی
وقتی خسته هستیم، معمولا زیاد خمیازه می‌کشیم . برخی معتقدند علت این خمیازه‌ها ایجاد محرکی برای خوابیدن است. هر چند برای این عقیده شواهد علمی خاصی وجود ندارد ، اما در بیشتر مواقع هنگام خستگی و خواب آلودگی خمیازه‌ها دست از سرمان بر نمی‌دارند.
۲. بی‌حوصلگی
در هنگام بی حوصلگی یا زمانی که موقعیتی خسته‌کننده را تجربه می‌کنیم، شروع به خمیازه کشیدن می‌کنیم.
۳. مشاهده‌ی خمیازه کشیدن شخص دیگر
یک علت خمیازه کشیدن ، مشاهده شخص دیگری است که خمیازه می‌کشد. حال علت اینکه شخصِ دیگر چرا خمیازه می‌کشد، ممکن است یکی از همین هفت مورد باشد.
۴. دلایل شیمیایی
آندروژن نیز مانند تستوسترون ، اکسی‌توسین (یکی از انواع هورمون شادی) و برخی از داروها مثل فلوکستین و سایر داروهای ضد افسردگی می‌توانند موجب افزایش بسامد خمیازه کشیدن شوند . نظریه‌هایی نیز مبنی‌بر چرایی خمیازه کشیدن مطرح شده است که شواهد علمی دقیقی آنها را حمایت و تأیید نمی‌کنند.
۵. مکانیزم حفاظت از گوش
یکی از دلایل خمیازه ، تنظیم و ایجاد تعادل میان فشار هوای درون و بیرون گوش است و این کار از طریق باز شدن شیپور استاش درون گوش انجام می‌شود . به‌نظر نمی‌رسد که این روش چندان کامل و دقیق باشد. البته ایجاد تعادل فشار هوا میان گوش داخلی و هوای بیرون از آن به روش‌های دیگری مانند جویدن آدامس یا نوشیدن بهتر انجام می‌شود.
۶. تنظیم دمای مغز
بعضی از مشاهدات نشان می‌دهد که قرار دادن کیسه یخ یا آب گرم روی پیشانی می‌تواند بر احتمال خمیازه کشیدن تأثیر بگذارد . کیسه یخ با افزایش انگیختگی و تحریک مغز مانع از افزایش تعداد خمیازه‌ها می‌شود و آب گرم دقیقا عکس آن عمل می‌کند. ساعت بیولوژیک بدن نیز در خمیازه کشیدن نقش دارد.
۷. واکنش به کاهش اکسیژن
عقیده دیگری نیز درباره خمیازه کشیدن وجود دارد. براساس این باور ، وقتی میزان اکسیژن بدن کم می‌شود و کربن دی اکسید افزایش می‌یابد ، به خمیازه کشیدن نیاز پیدا می‌کنیم . البته هیچ اثبات علمی برای این موضوع وجود ندارد. نکته مهم درباره خمیازه کشیدن این است که کاملا غیرارادی صورت می‌گیرد و نوعی واکنش ناخودآگاه است که به‌طور خود خواسته قادر به انجام آن نیستیم؛ درست مانند پریدن پا زمانی‌که برای بررسی رفلاکس عصبی ، به ناحیه زانو، ضربه وارد می‌شود . پرش پا اصلا و ابدا تحت کنترل ما نیست و نوعی واکنش سریع به‌حساب می‌آید اما واکنش‌ها و اصطلاحا رفلاکس‌هایی که به مدت زمان بیشتری برای بروز نیاز دارند ، سخت‌تر باز تولید و تکرار می‌شوند.
افسردگی
افسردگی می‌تواند باعث خمیازه کشیدن بیش از حد شود که معمولا علت آن هم اثرات جانبی داروهای ضدافسردگی است. اگر فرد با افسردگی مواجه باشد و متوجه خمیازه مداوم خود شود، باید حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارد تا داروهای او را تغییر دهد.
مشکلات قلبی
خمیازه کشیدن بیش از حد، می‌تواند نشان‌دهنده خونریزی اطراف قلب باشد. این موضوع می‌تواند با عصب شما نیز در ارتباط باشد. همچنین، در بعضی از موارد نشان‌دهنده حملات قلبی نیز هست. دیگر علائمی که همراه با خمیازه کشیدن به مشکلات قلبی مرتبط هستند، شامل موارد زیر است:
- درد سینه
- کوتاهی و تنگی نفس
- بی خوابی
- سنگینی سر
مصرف دارو
خستگی، سرگیجه و خمیازه یکی از اثرات جانبی داروهای خاص است و همچنین ممکن است علائم بد دیگری را نیز به همراه داشته باشند. برخی از این داروها عبارتند از :داروهای حاوی سروتونین یا ضد افسردگی، آنتی هیستامین‌ها و داروهای مسکن.
عصبانیت
خشم می‌تواند روی قلب، سیستم تنفسی و سطح انرژی فرد تاثیرگذار باشد و همچنین می‌تواند تنگی نفس، خمیازه و احساس ترس را به وجود آورد. اگر فرد احساس خشم بیش از حد داشته باشد، احتمالا متوجه خمیازه کشیدن بیش از حد خود می‌شود و خمیازه‌ای که مربوط به خشم و عصبانیت باشد، اغلب با استرس، بدتر خواهد شد.
مزایای خمیازه کشیدن
به‌نظر می‌رسد مزایایی نیز در خمیازه کشیدن وجود دارد. مثلا همان‌طور که قبلا گفته شد:
- ازطریق خمیازه امکان ایجاد تعادل بین فشار درون و بیرون گوش به‌وجود می‌آید؛
- به کمک این عکس‌العمل می‌توانیم، خیلی از حرف‌ها را به‌شکلی غیرمستقیم بزنیم. مثلا وقتی کسی بی‌وقفه حرف می‌زند و حوصله‌مان را سر می‌برد، با ابراز این عکس‌العمل ناخودآگاه به او نشان می‌دهیم که دیگر حوصله شنیدن حرف‌هایش را نداریم. البته در مواردی نیز شاید این واکنش به ضررمان تمام شود.
- از سوی دیگر خمیازه هنگام خواب‌آلودگی محرکی برای هوشیاری است. این هوشیاری نیز نتیجه‌ی تحریک گیرنده‌های شریان‌ها و شاهرگ‌های موجود در ناحیه‌ی گردن است.
- برخی نظریه‌ها می‌گویند که خمیازه کشیدن باعث می‌شود شش‌ها عملکرد بهتری داشته باشند. خمیازه باعث تجدید ماده‌ی فعال سطحی در شش‌ها می‌شود و تنفس بهتر صورت می‌گیرد.
- موادی که در لوزه‌ها مانده‌اند نیز با این عمل خارج می‌شوند.
خمیازه مسری است؟
خمیازه حالت مسری دارد. شاید برای‌تان پیش آمده باشد که با مشاهده فردی که خمیازه می‌کشد، شما نیز خمیازه بکشید. محرک‌های اصلی در خمیازه به این شکل هستند:
- مشاهده‌ی کسی که خمیازه می‌کشد؛
- مشاهده‌ی تصویر کسی که خمیازه می‌کشد؛
- شنیدن صدای خمیازه کشیدن شخص دیگر
تجربه نشان می‌دهد که این واکنش غیرارادی بدن در میان گروه‌هایی با هم‌بستگی اجتماعی بیشتر، حالت مسری‌تری دارد. مثلا اگر در محل کار، همکارتان خمیازه بکشد، به‌احتمال زیاد شما نیز این کار را تکرار می‌کنید. نکته‌ی جالب این است که کودکان زیر ۵ سال به‌دلیل نداشتن تجربه‌ی روابط اجتماعی، دچار خمیازه مسری نمی‌شوند.
دیدگاه