اختلال شخصیت خودشیفته: نگاهی عمیق به چالش‌ ها و راه حل‌ ها

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

خودشیفتگی توجه زیاد از حد به خود است، تا حدی که باعث می‌شود فرد نیازهای اطرافیانش را نادیده بگیرد. در حالی که هر کس ممکن است گه‌گاه حالاتی از خودشیفتگی را نشان دهد، خودشیفتگان واقعی غالبا دیگران یا احساسات ‌‌‌آن‌ها را نادیده می‌گیرند. ‌‌‌آن‌ها همچنین تاثیری را که رفتارشان روی دیگران دارد درک نمی‌کنند.

توجه به این نکته مهم است که خودشیفتگی یک صفت است، اما می‌تواند بخشی از یک اختلال شخصیتی بزرگ‌تر باشد. همه افراد خودشیفته، اختلال شخصیت خودشیفته یا همان بیماری خودشیفتگی را ندارند، زیرا این بیماری دارای یک طیف است. معمولا کسانی مبتلا به بیماری خوشیفتگی یا نارسیسیسم هستند که در بالاترین نقطه این طیف قرار دارند. در این شرایط، فرد حتما باید به روانپزشک مراجعه کند و تحت درمان قرار بگیرد.

اختلال شخصیت خودشیفته یکی از انواع مختلف اختلالات شخصیتی و نوعی بیماری روانی است که در آن افراد دارای احساس مبالغه‌آمیز از اهمیت خود، نیاز به توجه زیاد و تحسین بیش از حد، روابط آشفته و عدم همدلی با دیگران هستند. اما در پشت این نقاب اعتماد به نفس شدید، عزت نفس شکننده‌ای نهفته است که در برابر کوچکترین انتقاد، آسیب می‌بیند. اختلال شخصیت خودشیفته باعث ایجاد مشکلاتی در بسیاری از زمینه‌های زندگی مانند روابط عاطفی، شغلی، مالی و… می‌شود. افراد خودشیفته انتظار دارند به طور مرتب از سوی دیگران تحسین شوند، و اگر این برخورد را از اطرافیانشان دریافت نکنند، کاملا غمگین و ناامید می‌شوند. ‌‌‌آن‌ها ممکن است روابطشان را بی‌ارزش و ناکافی بدانند و باعث شوند دیگران از بودن در کنار ‌‌‌آن‌ها لذت نبرند.

افرادی که علائم خودشیفتگی از خود نشان می‌دهند، اغلب می‌توانند بسیار جذاب و کاریزماتیک باشند. ‌‌‌آن‌ها معمولا بلافاصله در روابط‌شان، رفتار منفی نشان نمی‌دهند. افرادی که نشانه‌های نارسیسیسم دارند، معمولا دلشان می‌خواهد خود را با افرادی احاطه کنند که به تقویت غرورشان کمک می‌کنند. ‌‌‌آن‌ها روابطی ایجاد می‌کنند تا تصورات‌شان را در مورد خودشان تقویت کنند، حتی اگر این روابط سطحی باشد.

 انواع اختلال شخصیت خودشیفته

خودشیفتگی دو نوع مختلف دارد که رفتارهای توام با خودشیفتگی می‌تواند زیر مجموعه آن قرار بگیرد. این دو نوع می‌توانند صفات مشترک داشته باشند اما از تجربیات مختلف کودکی ناشی می‌شوند. انواع مختلف خودشیفتگی، باعث شیوه‌های مختلف رفتار افراد در روابط نیز می‌شود.

نوع اول، داشتن رفتارهای خودبزرگ بینانه است. افرادی که این رفتار را دارند، به احتمال زیاد در دوران کودکی با آن‌ها طوری رفتار شده که گویی از دیگران برتر یا بالاترند. این پیش فرض‌ها می‌توانند حتی با بالا رفتن سن نیز ‌‌‌آن‌ها را رها نکند. این افراد تمایل به رجزخوانی و نخبه‌گرایی دارند. مبتلایان به خودشیفتگی خود بزرگ بین، پرخاشگر و سلطه جو هستند و در اهمیت خود اغراق می‌کنند. ‌‌‌آن‌ها در ظاهر اعتماد به نفس فراوانی دارند.

نوع دوم، خودشیفته آسیب‌پذیر است و رفتارهای چنین افرادی معمولا نتیجه بی‌توجهی یا بدرفتاری در دوران کودکی آن‌ها است. افرادی که این رفتار را دارند، بسیار حساس ترند. رفتار خودشیفتگی به محافظت از ‌‌‌آن‌ها در برابر احساس عدم کفایت کمک می‌کند. چنین افرادی وقتی در جمع قرار می‌گیرند، حتما باید تحسین بشنود و وقتی دیگران با ‌‌‌آن‌ها طوری رفتار نکنند که انگار خاص هستند، احساس آزردگی یا اضطراب شدیدی می‌کنند.

تمام این رفتار‌ها در طیف خودشیفتگی قرار می‌گیرند. افراد براساس میزان بروز رفتار‌های خودشیفتگی در این طیف قرار گرفته و می‌توانند شخصیت سالم اما با میزان ملایمی از خودشیفتگی داشته باشند یا در انتهای طیف، یعنی اختلال شخصیت خودشیفته یا همان بیماری خودشیفتگی قرار بگیرند. برای بررسی وضعیت فرد و مشخص شدن جایگاهش در طیف خودشیفتگی تست‌‌های زیادی وجود دارد که با مراجعه به روانپزشک یا روانکاو، می‌توانید این تست‌ها را انجام دهید.

علائم اختلال شخصیت خودشیفته

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته و شدت علائم در افراد متفاوت است. مبتلایان به این اختلال می‌توانند:

• احساس اغراق‌آمیزی درباره اهمیت خود داشته باشند.

• احساس می‌کنند استحقاق تحسین مداوم و بیش از حد دارند.

• در استعداد‌ها و دستاوردهایشان اغراق می‌کنند.

• انتظار دارند حتی بدون دستاورد قابل توجه، به عنوان فرد برتر شناخته شوند.

• مشغول خیال‌پردازی پیرامون موفقیت، قدرت، درخشش، زیبایی و… هستند.

• باور دارند که برتر هستند و باید با افرادی همان‌قدر خاص در ارتباط باشند.

• انتظار لطف‌های ویژه و انطباق بدون چون و چرا با انتظاراتشان را دارند.

• تمایل به بهره‌کشی و سواستفاده از دیگران برای رسیدن به مقاصدشان دارند.

• در تشخیص نیازها و احساسات دیگران ناتوان هستند یا اصلا تمایلی به این کار ندارند.

• به دیگران حسادت می‌کنند و باور دارند دیگران به ‌‌‌آن‌ها حسادت می‌کنند.

• همزمان با خودستایی، رفتاری متکبرانه و مغرورانه دارند.

• اصرار دارند از هر چیزی بهترینش را داشته باشند. مثلا بهترین دفتر کار یا بهترین خودرو.

• مکالمات را در انحصار خود در می‌آورند و به افرادی که تصور می‌کنند پایین‌تر از خودشان هستند، با دیده تحقیر نگاه می‌کنند.

در عین حال، افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در تحمل هر چیزی که به عنوان انتقاد برداشت می‌کنند، مشکل دارند و رفتار‌های زیر را هم از خود نشان می‌دهند:

• در تنظیم احساسات و رفتار مشکل دارند.

• وقتی توجه خاصی دریافت نمی‌کنند بی‌تاب یا عصبانی می‌شوند.

• افسرده و بدخلق می‌شوند زیرا از نظر خودشان از حد کمال کوتاه آمده‌اند.

• مشکلات بین فردی قابل توجهی دارند و به راحتی احساس کلافگی می‌کنند.

• برای مقابله با استرس و سازگار شدن با تغییرات، مشکلات عمده‌ای را تجربه می‌کنند.

• به طور پنهانی احساس ناامنی، شرم، آسیب‌پذیری و تحقیر دارند.

• با عصبانیت یا تحقیر واکنش نشان می‌دهند و سعی می‌کنند فرد مقابل را کوچک جلوه دهند تا خودشان بهتر و کامل‌تر به نظر برسند.

علل بروز اختلال شخصیت خودشیفته

مشخص نیست که چه چیزی باعث اختلال شخصیت خودشیفته می شود. اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است با موارد زیر مرتبط باشد:

• محیط: روابط والدین و فرزند با تحسین بیش از حد یا انتقاد بیش از حد که با تجربیات و دستاوردهای واقعی کودک مطابقت ندارد.

• ژنتیک: ویژگی های ارثی، مانند ویژگی های شخصیتی خاص.

• نوروبیولوژی: ارتباط بین مغز و رفتار و تفکر.

عوارض اختلال شخصیت خودشیفته

عوارض اختلال شخصیت خودشیفته و سایر شرایطی که می تواند همراه با آن رخ دهد عبارتند از:

• مشکلات رابطه

• مشکلات در محل کار یا مدرسه

• افسردگی و اضطراب

• سایر اختلالات شخصیتی

• یک اختلال خوردن به نام بی اشتهایی

• مشکلات سلامت جسمانی

• سوء استفاده از مواد مخدر یا الکل

• افکار یا رفتار خودکشی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است نخواهند فکر کنند که مشکلی وجود دارد، بنابراین معمولاً به دنبال درمان نیستند. اگر آنها به دنبال درمان باشند، به احتمال زیاد برای علائم افسردگی، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل، یا سایر مشکلات سلامت روان است. آنچه آنها به عنوان توهین به عزت نفس می دانند ممکن است پذیرش و پیگیری درمان را دشوار کند.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

درمان برای NPD در درجه اول شامل روان درمانی است. اگر علائم NPD در کنار افسردگی یا بیماری روانی دیگری رخ دهد، ممکن است برای درمان بیماری دیگر از دارو استفاده کنید. اما هیچ دارویی برای درمان NPD وجود ندارد.

روان درمانی می تواند به شما کمک کند یاد بگیرید که چگونه با دیگران ارتباط بهتری برقرار کنید تا روابط شما لذت بخش تر، صمیمی تر و با ارزش تر شود. ایجاد تعاملات مثبت با افراد دیگر می تواند زمینه های مختلف زندگی شما را تا حد زیادی بهبود بخشد.

روان درمانی همچنین می تواند به شما نشان دهد که چگونه:

• همکاری با اطرافیان

• حفظ روابط شخصی

• نقاط قوت و پتانسیل خود را بشناسید تا بتوانید انتقادات یا شکست ها را تحمل کنید

• احساسات خود را درک و مدیریت کنید

• با هر گونه مشکل عزت نفس کنار بیایید

• اهداف واقع بینانه برای خود تعیین کنید

از آنجایی که تغییر ویژگی های شخصیتی ممکن است دشوار باشد، ممکن است چندین سال درمان طول بکشد تا بهبودی را مشاهده کنید. در طول این مدت، ممکن است به درمان به عنوان اتلاف وقت نگاه کنید و وسوسه شوید که آن را ترک کنید. با این حال، مهم است که به آن پایبند باشید و در ادامه ی جلسات درمان استمرار داشته باشید.

تغییر سبک زندگی

تغییرات سبک زندگی زیر ممکن است به شما در طی دوره درمانی کمک کند:

• از موادی که ممکن است باعث ایجاد رفتارهای مشکل ساز شوند، اجتناب کنید.

• عادات سالم را شناسایی و دنبال کنید.

• برای کمک به کاهش استرس و اضطراب، در تکنیک های آرامش بخش مانند یوگا و مدیتیشن شرکت کنید.