اثر دارونما به عنوان پدیدهای تعریف میشود که در آن برخی از افراد بعد از خوردن یک ماده غیر فعال، احساس خوبی پیدا میکنند.
دارونما یا پلاسیبو چیست؟
دارونما یا پلاسیبو placebo به معنی «خوب خواهم شد» است که به استفاده از روشهای درمانی صوری و تلقینی گفته میشود که میتواند با فریب بیمار، اثر مثبتی در روند بهبودی وی داشته باشد. اثر درمانی که از به کار بستن چنین روشهایی حاصل میشود را نیز اثر دارونما یا اثر پلاسیبو مینامند. رایجترین روشها برای ایجاد اثر پلاسیبو استفاده از دارونما (چیزی ظاهراً شبیه به دارو بدون هیچ اثر واقعی) و جراحیهای دروغین است.
در روند استفاده از شبه داروها، یک قرص بدون اثر به بیمار داده میشود و به او گفته میشود که با خوردن این قرص حالش بهبود مییابد. البته بیمار نباید بفهمد که این قرص، قرص بیاثر است و شما در حال اجرای یک روند شبهدارویی بر روی وی هستید. تجربیات پزشکان نشان داده است که این پدیده روانی تأثیر بسیار بالایی در بهبود بسیاری از بیماران دارد.
شما میتوانید خودتان را گول بزنید و احساسی را در خود نهادینه کنید که درد کمتری در زندگی داشته باشید. دارونماها چنین تاثیری دارند. ایده موجود در اثر دارونما این است که فکر میکنید داروی مصرفی به شما کمک میکند در حالیکه واقعا اینگونه نیست. ذهن شما یک ابزار قدرتمند است. مطالعات انجام شده نشان میدهد که چنین اثری میتواند به شما کمک کند از این قدرت ذهنی استفاده کنید و از مزایای موجود بهره مند شوید.
انتظارات بیمار نقش بسیار مهمی در پاسخ دارونما دارد. هرچقدر فرد انتظار کارکرد بهتری از روند درمانی داشته باشد احتمال بروز پاسخ دارونما نیز بیشتر خواهد بود. در بیشتر موارد، فرد اصلاً نمیداند به جای داروی واقعی، دارونما دریافت میکند. در عوض، بر این باور است که در حال دریافت یک سری داروی واقعی است. دارونماها برای اینکه شبیه داروی واقعی باشند طراحی میشوند. حالا این درمان میتواند هر چیزی همچون قرص، ماده تزریقی یا مایع قابل مصرف باشد. در هر حالت مواد به کار رفته در آن هیچ اثر واقعی بر روی بیماری و درمان آن نخواهد داشت.
باید به این نکته توجه داشته باشید که دارونما و اثر دارونما دو موضوع متفاوت هستند. واژه دارونما به خودِ ماده غیر فعال اطلاق میشود اما اثر دارونما به هرگونه اثری که بعد از مصرف دارو ایجاد می شود بر میگردد.
اثر دارونما یا اثر پلاسیبو
گاهی اوقات ممکن است افرادی که دارونما دریافت میکنند، از خودشان واکنش بروز دهند. این واکنش میتواند مثبت یا منفی باشد. برای مثال، ممکن است علائم بیماری فردی عود کند. یا ممکن است اثرات جانبی جدیدی سراغ فرد بیاید. این واکنشها تحت عنوان «اثر دارونما» شناخته میشوند.
مکانیسم روانی دقیق اثر دارونما هنوز یک معما در علم پزشکی است. البته برخی نظریهها سعی دارند که این موضوع را بررسی کنند:
1- اختلالات خود محدودشونده
بسیاری از بیماریها، مثل سرماخوردگی، خود محدودشونده هستند. آنها باید روند طبیعی خود را طی کنند و چه با دارو و چه با دارونما، روندی در تسریع بهبودی حاصل نمیشود.
2- تغییر در رفتار
دارونما میتواند انگیزه بیمار را افزایش دهد.
3- کاهش نگرانی
ممکن است دارونماها باعث ترشح کاهندههای طبیعی درد شوند و به مواد شیمیایی مغز دستور آزادسازی آندورفین و سرکوب آدرنالین را بدهد. کاهش آدرنالین برابر است با کاهش استرس.
4- تغییر در سطح درک
درک بیمار نسبت به علائم بیماری میتواند انتظار حس بهتر را تغییر دهد.
5- انتظارات بیمار
اگر شخص انتظار داشته باشد قرصی که میخورد، حالش را حتماً بهتر میکند، در این صورت، شیمی بدن تأثیر مشابه درمان واقعی روی فرد خواهد گذاشت.
پس نتیجه می گیریم حتی ممکن است شرایطی پیش آید که مردم علیرغم آگاهی از دریافت دارونما، باز هم واکنش نشان دهند. مطالعات ثابت کردهاند که دارونماها میتوانند تأثیرات بدی داشته باشند. در اینجا به چند مورد اشاره میکنیم:
- افسردگی
- درد
- اختلالات خواب
- سندرم روده تحریکپذیر
- یائسگی
تاریخچه دارونما
اولین بار پزشک بریتانیایی، به نام جان هایگارت، برای درمان برخی بیماران از دو میله استفاده کرده و به آنها میگفت که با آن میلههای فلزی بیماری را از بدن آنها بیرون میکشد. پس از چندی از هر ۵ بیمار، ۴ نفر عنوان کردند که بیماری آنها درمان شده است. او کتابی در این زمینه منتشر کرد. از آن زمان دانشمندان روی دارونماها(داروها بدون هیچ اثر درمانی) تحقیقات زیادی انجام دادند.
عملکرد دارونما
نحوه عملکرد دارونما هنوز کاملاً شناخته نشده است، اما شامل یک واکنش پیچیده عصبی زیست شناختی است که شامل مواردی از افزایش ترشح انتقال دهنده های عصبی مانند اندورفین و دوپامین و فعالیت بیشتر در برخی مناطق مغزی مرتبط با خلق و خو، واکنش های عاطفی و خودآگاهی است. همه این موارد می توانند در شما فرآیند درمان را ایجاد کنند.
اما دارونما خود به تنهایی بر درک مغز تاثیر ندارند بلکه رفتن پیش پزشک، لباس سفید او و روند خود درمان همه اینها می تواند تأثیرعمیقی در درک بدن از علائم داشته باشد زیرا شما احساس می کنید مورد توجه و مراقبت قرار می گیرید.
یک گزارش شگفت انگیز که توسط انجمن پزشکی آلمانی تهیه شده و در سال ۲۰۱۱ منتشر شده است، نشان داد که بیش از نیمی از پزشکان این کشور، در برخی از موارد برای بیماران خود، دارونما تجویز میکنند.
"رابرت جوت" نویسنده اصلی این گزارش گفت: اثر پلاسیبو نقش مهمی ایفا میکند. هر پزشک خوب باید دارونما درآستین داشته باشد.
البته برخی این کار را نقض اصول اخلاق پزشکی میدانند.
مطالعهای در سال ۲۰۱۳ روی بیش از ۷۰۰ پزشک عمومی در انگلستان نشان داد که تقریبا همه آنها از پلاسیبو در بعضی از مراحل درمانی خود استفاده کردهاند.
به طور خاص، ۱۰ درصد از آنها دارونماهای خالص تجویز کرده بودند. بدین معنی که قرصها حاوی شکر یا برخی دیگر از مواد غیر فعال بودند که ارزش دارویی ندارند.
در حالی که ۹۰ درصد از آنها از دارونماهای غیرفعال یا ناخالص استفاده کرده بودند. بدین معنی که دارونما حاوی برخی مواد دارویی است که ارتباطی با بیماری بیمار ندارد. این دارونماهای ناخالص شامل پروبیوتیکها برای اسهال و آنتی بیوتیکها برای عفونتهای ویروسی بودند.
بحث اخلاقی راجع به تجویز دارونماها از سوی پزشکان حل نشده و همچنان مورد بحث است. با این حال، تحقیقات نشان داده است که در برخی موارد، مفید واقع شدهاند و در واقع موجب سودرسانی به بیماران شده است.
دیدگاه