هوشمندی رقابتی
امروزه، توان رقابتی، اساس بقای شركت ها است. هوشمندی رقابتی به عنوان يك ابزار مديريت استراتژيك و يكی از سريعتـرين زمينـه های رشد كسب و كار دنيا در نظر گرفته می شود.
هوشمندی رقابتی COMPETITIVE INTELLIGENCE عبارت است از نظارت هدفمند بر محیط رقابتی که سازمان ها در آن به فعالیت و رقابت می پردازند با هدف اخذ تصمیمات راهبردی برای کسب مزیت رقابتی پایدار سازمان.
در خلال سالهای اخیر، هوشمندی رقابتی به یکی از مفاهیم مهم مدیریت تبدیل شده و با فرهنگ شرکت های پیشرو عجین گشته است.
افزایش هوشمندی رقابتی موجب می گردد سازمان ها اطلاعات محیط اطراف خود را سریعتر و با دقت بیشتری تجزیه و تحلیل کرده و نتایج حاصل را به طریق سودمند ذخیره و درمواقع مقتضی دردسترس تصمیم گیرندگان قرار دهند. این امر جریان تبادل اطلاعات و دانش را در بستر سازمان تسریع کرده و اثربخشی فرایند تفکر و تصمیم گیری جمعی را به نحو چشمگیری بهبود می بخشد.
هوشمندی رقابتی، به شركت در كاهش فشار پيش بينی حركات رقبا و كاهش زمان پاسخگويی كمك مي كند.
بدین ترتیب، مدیران اجرایی با درک بهتر رقبا و محیط پرچالش رقابت می توانند با تکیه بر ابزارها و تکنیک های خاص، اطلاعات مرتبط با قابلیتها، نقاط قوت و ضعف و نیات رقبا راموردبررسی قرار داده و نسبت به انتخاب راهبرد مناسب اقدام و همواره یک گام از رقبا جلوتر باشند. یک سازمان هوشمند استراتژی رقبا را بهتر و سریعتر پیش بینی می کند و از شکست و موفقیت آنها نکات بسیاری می آموزد و این امکان را برای مدیران ارشد سازمان به وجود می آورد تا با ممیزی سیستماتیک از رقابت پذیری سازمان، با آگاهی بیشتری نسبت به اتخاذ تصمیمات راهبردی اقدام کنند.
در سالهای اخير، هوشمندی رقابتی در زمره مفاهيم مديريت قرار گرفته است. از آنجا كه رويكـرد هوشمندی رقابتی، نسبت به ديگر مفاهيم مديريتی كه در چند دهه اخير مطرح شده اسـت، منـافع بيشتری در بردارد، بسياری از شركت های بزرگ آن را به جزيی از فرهنگ سـازمانی خـود تبـديل كرده اند.
مفهوم هوشمندی رقابتی
نویسندگان مختلف، تعریف های گوناگونی برای هوشمندی رقابتی ارائه کرده اند. آن ها بر این باورند که هوش رقابتی این مشخصات را دارد: هوش رقابتی هنر جمع آوری، پردازش و ذخیره سازی اطلاعات است که افراد تمام سطوح سازمان فراخور نیاز خود به آن دسترسی دارند و به آن ها کمک می کند که آینده خود را شکل داده و در مقابل تهدیدهای رقابتی از آنها حفاظت می کند. هوش رقابتی می بایستی قانونی بوده، به اخلاقیات احترام بگذارد. هوش رقابتی، دانش را با استفاده از قواعد ویژه ای از محیط به سازمان منتقل می کند.
جهانی شدن اقتصاد، سرعت گرفتن تغییرات فناوری و انفجار اطلاعات باعث گردیده سازمان ها فشار بیشتری را برای باقی ماندن در صحنه رقابت تحمل کنند. ازطرف دیگر فناوری ارتباطات و اطلاعات با دراختیار گذاردن راه های متنوع کسب برتری، موجب گشته است تا سازمان ها با افزایش سطح هوشمندی رقابتی خود و به کارگیری و استفاده از اطلاعات، بر رقیبان غلبه کنند. در سالهای اخیر، هوشمندی رقابتی در زمره یکی از مفاهیم مدیریت درآمده است و بسیاری از شرکتهای بزرگ آن را به جزیی از فرهنگ سازمانی خود تبدیل کرده اند، چون از بسیاری جهات رویکرد هوشمندی رقابتی منافع بیشتری نسبت به دیگر مفاهیم مدیریت که در چند دهه اخیر شکل گرفته اند، دربردارد.
در دنیای امروز کسب هوشمندی رقابتی یکی از الزامات غیرقابل انکار برای اغلب سازمانها است تا بتوانند از طریق کسب و تجزیه و تحلیل اطلاعات، و همین طور افزایش دانش و ایجاد آگاهی، بر قابلیت های خود بیفزایند.
دکتر بــن گیلاد استاد دانشگاه و تئوری پرداز معروف هوشمندی رقابتی اظهار داشته است: هوشمندی رقابتی، کل دانشی است که یک شرکت از محیطی که در آن رقابت می کند دراختیار دارد و حاصل تجزیه و تحلیل ذرات بی شمار از اطلاعاتی است که روزانه شرکت را بمباران می کند. در پرتو این دانش است که تصویر کاملی از وضعیت فعلی و آتی صحنه رقابت در پیش روی مدیران نقش می بندد تا بتوانند بهتر تصمیم بگیرند.
درحال حاضر اکثر موسسات موفق در کشورهای توسعه یافته از هوشمندی رقابتی به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کسب آگاهی بیشتر از محیط استفاده می کنند. آینده به خدمت گرفتن هوشمندی رقابتی بسیار نویدبخش است و بدون شک موسسات برای ادامه حیات در محیطی که هر روز با چالش های بیشتری مواجه خواهدبود با تکیه بر قابلیت های هوشمندی رقابتی و گردآوری و تجزیه و تحلیل موفقیت آمیز اطلاعات و چیرگی بر عدم اطمینان از چشم انداز رقابتی، احساس امنیت بیشتری خواهندکرد.
بـه طـوركلي یکی از اصول برنامه ريزي استراتژيك، رابطه شركت و محيطي است كه بر عملكرد استراتژيك شركت مؤثر است و اين بدون تبادل اطلاعات بي معنـا اسـت .
آچـارد معتقـد اسـت فرآينـد هوشمندي رقابتي بايد داده ها و اطلاعات را به هوشمندي تبديل كند؛ لذا مـي تـوان از هوشـمندي حاصل در فرآيند تصميم گيـري راهبـردي اسـتفاده كـرد.
هوشمندی رقابتي سازوكاري است كه مديران را توانمند مي كند كه درك كنند رقبا چـه مـي تواننـد انجام دهند و قصد انجام چه اقدامي را دارند و چه زمان و مكاني برنامـه شـان را اجرايـي خواهنـد كرد.
بنابراين، بسياري از شركت ها بر حركات رقبا وضعيت صنعت، نيـاز مشتريان و قيمت گذاري رقابتي، به عنوان «موضوع كليدي هوشـمندي» تمركـز كـرده انـد. در مجموع، امروزه، رقابت پذيري اساس بقاي شركت اسـت.
هوشـمندي رقـابتي بـه شركت ها كمك مي كند در مورد امور راهبردي، تصميم های بخردانه اي اتخاذ كنند. هـوش رقـابتي، فرآيند مداومي است كه اطلاعات قابل استفاده اي در اختيار تصميم گيرندگان قرار مـي دهـد. هـدف نهايي هوشمندي رقابتي، بالابردن رقابت پذيري از طريق افزايش كيفيت و سـرعت تصـميم گيـري راهبردي است.
فرایند هوشمندی رقابتی
فرایند هوشمندی رقابتی، فعالیت جمع آوری، تجزیه و تحلیل و کاربرد اطلاعات در مورد محصولات، رقبا، تامین کنندگان، شرکا و مشتریان برای نیازهای برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت یک سازمان است.
به عقیده انجمن متخصصان هوشمندی رقابتی، این فرایند موثر در طول یک چرخه مستمر به نام چرخه هوشمندی رقابتی حرکت می کند. خروجی اصلی این فرایند، توانایی تصمیم گیری پیشگیرانه است که منجر به تصمیم گیری راهبردی و رهبری بازار می شود. چرخه هوشمندی رقابتی شامل مراحل زیر است:
مرحله اول؛ برنامه ریزی و تمرکز: این مرحله نیازمندی های شرکت را از لحاظ اینکه چه اطلاعاتی مورد نیاز است؟ چرا این اطلاعات نیاز است؟ و چه وقت این اطلاعات درست است؟ تعریف می شود.
مرحله دوم؛ فعالیت های جمع آوری: شامل شناسایی همه منابع بالقوه اطلاعات و سپس تحقیق و جمع آوری داده درست از همه منابع در دسترس و قرار دادن آن در یک فرم منظم است.
مرحله سوم؛ فعالیت های تجزیه و تحلیل: که یک قدم اسای است، شامل تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده برای تعیین الگوها، ارتباطات و امور موجود در آن می باشد که برنامه ریزی و تصمیم گیری را بهبود می دهد و توسعه راهبردهایی را قادر که یک مزیت رقابتی پایدار را پیشنهاد می کنند. تجزیه و تحلیل سودمند نیازمند خلاقیت، آگاهی و توانایی جستجوی بیشتر است.
مرحله چهارم؛ انتشار: یعنی ابلاغ هوشمندی رقابتی به تصمیم گیران در قالبی که به آسانی درک شوند و برای آنان قابل فهم باشد و برای تصمیم گیری ها مورد استفاده قرار گیرد.
مرحله پنجم؛ بازخورد یا ارزیابی: مرحله نهایی در این چرخه است. این مرحله شامل کسب و انعکاس نقطه نظرات و اطلاعات مشتریان برای بهبود فرایند هوشمندی رقابتی است.
خواص هوشمندی رقابتی
تحلیلگران هوشمندی رقابتی، پنج خاصیت را برای آن شناسایی کرده اند:
1-خاصیت و روحیه مبارزه طلبی: حالت تهاجمی در این خاصیت کاملاً مشهود است. تحلیگر هوشمندی در مدیریت کردن فرایند بسیار اثرگذار بوده و به صورت کاملاً پیوسته، همانند یک دیده بان در جستجوی فرصت هاست.
2-خاصیت و روحیه تهاجمی: این خاصیت نیز زمینه های اثرگذاری را در خود داراست. تحلیلگر هوشمندی، غالباً ساختارهایی از متخصصان هوشمندی در امور نظامی را در خود دارند.
3- خاصیت و روحیه فعال: تحلیلگر هوشمندی دائماً به دنبال اطلاعات استراتژیک در لابلای منابع اطلاعاتی عادی است، اما باید گفت که سیستم های اطلاعاتی شرکت واقعاً ساختار نیافته اند.
4- خاصیت انفعالی: مدیر هوشمندی تنها زمانی عکس العمل نشان می دهد که رقبا نسبت به شرکت واقعاً حالت تهاجمی و خصمانه ای از خود نشان دهند.
5- در خواب رفتگان: تیم مدیریتی شرکت تمایلی به فرایند هوشمندی رقابتی یا مدیریت دانش از خود نشان نمی دهد و علی الظاهر باکی از رقابت ندارد.
جمع‌بندی بحث هوشمندی رقابتی
براساس تعریف جامعه کارشناسان هوشمندی رقابتی، هوشمندی رقابتی، برنامه سیستماتیک و اخلاقی است برای جمع آوری، تجزیه و تحلیل و مدیریت اطلاعات بیرونی سازمان که برنامه ها، تصمیمات و عملیات شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد. به عبارت دیگر هوشمندی رقابتی فرایند افزایش توان رقابتی بازار ازطریق درک رقبا و محیط رقابتی است. خصوصا هوشمندی رقابتی عبارت است از جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات درخصوص قابلیت ها، نقاط ضعف و نیات رقبای تجاری که با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و منابع آزاد و ازطرق قانونی واخلاقی کسب می شود.
هوشمندی رقابتی مدیران ارشد سازمان ها را در هر اندازه ای که باشند، قادر می سازد تصمیمات خود را براساس آگاهی از اطلاعات بازار، R&D، تاکتیک های سرمایه گذاری درکسب و کار و غیره، اتخاذ کنند.
هوشمندی رقابتی بخش جدایی ناپذیر از پدیده روبه ظهور اقتصاد دانایی است.
براساس تعریف دیگری، هوشمندی رقابتی فرایندی است تحلیلی برای گردآوری اطلاعات در زمینه فعالیت های رقبا و تبدیل آن به دانش هدفمند، به هنگام و راهبردی که بتواند به تصمیم گیــــــری مدیران اجرایی، برای برنامه ریزی جهت دستیابی به اهداف سازمان کمک کند. در این فرایند، برای جمع آوری اطلاعات از ابزارها و تکنیک های قانونی و اخلاقی استفاده می شود.
براساس تعریف دانشکده مدیریت فرانسه، هوشمندی رقابتی عبارت است از هنر یافتن، جمع آوری، فرآوری و ذخیره سازی اطلاعات، به منظور دسترسی و استفاده پرسنل در تمام سطوح سازمان، تا ضمن شکل دادن به آینده سازمان، از وضعیت موجود نیز در قبال تهدیدات رقابتی حمایت کنند.
منابع
هوشمندي رقابتي ، برساخته اي نوين در توسعة تفكر استراتژيك (مطالعة موردي مقایسه بانك هاي خصوصي و دولتي استان مازندران)- رحمان غفاري و دیگران - مديريت فرهنگ سازماني – شماره 3 – 1392
تاثیر هوشمندی رقابتی در ایجاد مزیت رقابتی سازمان های تجاری کوچک و متوسط (SMEs)
دیدگاه