کاخ توپکاپی در استانبول
شهر استانبول یکی از زیباترین شهرهای کشور ترکیه و چه بسا جهان است و بزرگترین شهر قاره اروپا نیز محسوب میشود.
توپکاپی، نخستین کاخ عثمانی است که بعد از فتح استانبول توسط امپراتوری عثمانی، به دستور سلطان محمد فاتح (محمد دوم) در سال 1459 بنا شد.
توپکاپی از 1465 تا 1856 مرکز اداری امپراتوری عثمانی بوده است.
کاخ موزه توپکاپی برای حدود 400 سال یکی از اقامتگاه های اصلی سلاطین عثمانی در استانبول بود.
این کاخ 4 قرن خانه سلاطین عثمانی بود و 25 سلطان عثمانی در آن زندگی کردند.
توپکاپی کاخ شهری با جمعیت تقریبا 4.000 نفر به مساحت 70 هکتار (173 هکتار) بوده است.
کاخ موزه توپکاپی در سال 1985 توسط یونسکو به عنوان بهترین مثال از قصر های دوران امپراطوری عثمانی به ثبت جهانی رسید.
ساخت کاخ توپکاپی از سال 1459 آغاز شد و در سال 1478 به پایان رسید.
پس از فتح قسطنطنیه در سال ۱۴۵۳ بود که سطلان محمد دوم دستور داد تا این کاخ را در موقعیت فعلی آن بر فراز ویرانههای دوران بیزانس بنا کنند. او در مدت زمان ساخت این کاخ، اوقات خود را در قصر کوچک تری که امروزه در میدان بایزید به دانشگاه استانبول بدل شده است سپری میکرد. به محض اینکه او به کاخ توپ کاپی منتقل شد، کاخ قبلی با نام کاخ قدیمی و کاخ توپ کاپی با نام کاخ جدید نامیده شدند. با این وجود ساکنان محلی این کاخ را بانام توپ کاپی میخواندند زیرا معنی این کلمه در زبان ترکی برابر با دروازه توپها است و دلیل این نام نیز وجود توپهای جنگی بسیار بزرگی بود که در بیرون دروازه به نمایش گذاشته شده بودند و از آنها در طول فتوحات سلطان استفاده شده بود.
در اصل و در ابتدای کار تعداد ۷۰۰ تا ۸۰۰ ساکن در این کاخ حضور داشتند ولی در طول چند قرن، این تعداد به میزان ۵ هزار نفر در روزهای عادی و ۱۰ هزار نفر در فصل فستیوالها افزایش پیدا کرد. تخمین زده میشود که در میان این جمعیت، ینی چری ها بیشترین تعداد سکنه مقیم در حیات اصلی و اول کاخ را به خود اختصاص میدادند.
این کاخ به شهری در دل یک شهر و بزرگترین کاخ جهان بدل شده بود. دیوارههای اطراف این قصر طولی ۵ کیلومتری داشتند و مساحت داخلی آن در طول دوران ساختش به ۷۰۰ هزار مترمربع میرسید. در حال حاضر این قصد تنها ۸۰ هزار مترمربع مساحت دارد زیرا عملیات ساخت وساز در حیاط آن و بهسوی بخش خارجی انجامشده است.
در طول ۴۰۰ سال دوره کاخ توپ کاپی، هر یک از سلطانها بر اساس سلیقه یا نیازهای خود در آن زمان، بخشهای جدید یا سالنهای جدیدی را به کاخ افزودند. به همین دلیل نیز این کاخ به شکل هزارتویی از ساختمانهای مختلف که در مرکز آنها یک حیاط بزرگ وجود داشت بدل شد. این حیاط به وسیله دروازههای مختلفی حفاظت میشد.
این کاخ در سال ۱۹۲۴ بنا بر دستور آتاتورک و بهعنوان موزه برای بازدید عموم گشوده شد. بسیاری از بخشهای کاخ توپ کاپی وجود دارد که میتوان امروزه از آن بازدید کرد. نمایشگاهها و سالنهای متعددی وجود دارند که در آنها هیچ مبلمان یا تزئیناتی وجود ندارد.
معماری کاخ توپکاپی
بر خلاف کاخ های اروپایی که تنها یک ساختمان بزرگ در وسط باغ ساخته می شدند، کاخ توپکاپی تنها کاخ افراد سلطنتی نبود و شامل مجموعه ای از سالن ها، سربازخانه ها، آشپزخانه ها، کیوسک ها، محل های خواب و اتاق ها در محوطه مرکزی بوده. کاخ توپکاپی عثمانی به نوع ساده و فروتن و در عین حال به نوعی کاربردی ساخته شده بود.
معماری این بنا بیشتر مشخصههای خاورمیانهای در خود دارد. ساخت وساز اولیه شامل یک عمارت یا کیوسک دنباله دار (نوع خاصی از بنا با ایوانی بزرگ) بود که کار ساخت آن در سال ۱۴۷۲ به پایان رسید.
دروازه اصلی (باب همایون در زبان عربی و یا دروازه سلطنتی در زبان فارسی) بهسوی میدان سلطان محدود و مسجد ایاصوفیه بناشده است و باروهای کاخ در دروازه دوم (باب سلام یا دروازه درود) نیز در سال ۱۴۷۸ تکمیل شدند. دروازه سومی نیز به نام باب السعد یا دروازه سعادت نیز هسته دیگری از برخی از مهمترین مکانها کاخ در بخشهای دیگر مانند خزانهداری را پوشش میدهد.
در ابتدا حرمسرای سلطان در کاه قدیمی باقی ماند ولی یک قرن بعد توسط سلطان مراد سوم به این کاخ انتقال یافت و بهواسطه آن نیز ساختمانهای متعددی در طول سالیان متوالی به این مجموعه افزوده شدند.
حرمسرا مجموعهای از ساختمانها و اقامت گاههایی بود که به همسران عقدی و صیغهای و فرزندان شاه اختصاص داشت و حفاظت از آن بر عهده خواجههای سیاه بود. در برههای از زمان، جمعیت این بخش به ۴۷۴ بانو نیز رسید.
در محیط داخلی حرمسرا اتاقهایی برای مادر سلطان، همسران سلطان، زنان صیغهای او، حمامهای ترکیهای، اتاقهای مخصوص ختنه کردن، اقامت گاه ویژه سرپرست خواجهها، محل ویژه سلطان نیز وجود داشتند که درمجموع ۴۰۰ اتاق را شامل میشدند. امروزه حرمسرا به یک موزه مجزا در داخل مجموعه کاخ بدل شده است و در آن تورهای ویژهای برای ساعات خاصی از روز وجود دارد.
بخش های کاخ توپکاپی استانبول
دروازه اول و دوم کاخ توپکاپی
در شروع بازدید و زمانی که از دروازه سلطنتی عبور میکنید به اولین حیاط که به حیاط سپاه معروف است وارد میشوید. از این دروازه به بعد جایی بود که هیچکس غیر از شخص سلطان حق ورود سواره با اسب را به آن نداشت و سایرین باید با پای پیاده از آن عبور میکردند. در این قسمت علاوه بر پارکی زیبا، چند خرابه متعلق به دوران بیزانس، مرکز ضرب سکه ایمپریال مینت و موزه باستانشناسی قرارگرفتهاند. همچنین کلیسای هاگیا ایرنه که گاهی برای نمایشگاهها و کنسرتها نیز از آن استفاده میشود در همین بخش قرار دارد. پس از گذر از این بخش و قبل از دروازه دوم چند فروشگاه جهت خرید هدیه و باجههای بلیتفروشی هم قرارگرفتهاند.
پس از گذشتن از این بخش، از دروازه دوم خواهید گذشت. دروازه دوم یا باب السلام دو برج مراقبت دارد. علت نامگذاری این دروازه بنام دروازه سلام نیز به این خاطر بود که هرکسی که وارد این قسمت میشد قبل از ورود باید به سلطان سلام و درود میفرستاده و بعدازاین دروازه نیز فقط شخص سلطان و خدمهاش اجازه عبور داشتند و مردم عادی امکان گذشتن از این دروازه را نداشتند. در حال حاضر نیز در ورودی این دروازه باید از گیتهای امنیتی و کنترل بلیت گذر کنید.
حیاط کاخ توپکاپی استانبول
بعد از گذر از این بخش وارد دومین حیاط که حیاط دیوان است میشوید. ماکت مقیاس کوچک کاخ و نقشه بزرگی که نشاندهنده محدوده امپراتوری عثمانی است نیز در آنجا قرار دارند. سمت راست حیاط، ساختمانی است که آشپزخانههای کاخ در آن قرار داشته است و در آنها حدود 1000 آشپز مشغول طبخ غذا برای 10 هزار ساکن کاخ بودهاند و امروزه محل نمایشی برای ظروف نقره و چینی ژاپنی شده است. در سمت چپ حیاط نیز اقامتگاه مشاوران سلطان یا دیوان قرارگرفته که وزیر یا صدراعظم برای طرح مسائل روزانه یا بازدیدهای خارجی از آن استفاده میکردند. اتاق کناری نیز خزانه دیوان بوده که در حال حاضر، به نمایشگاه سلاحهای مورداستفاده آن دوران تبدیلشده است. بالای این دو ساختمان نیز برجی است که برای کنترل ساحل از آن استفاده میشده است. ورودی حرمسرا نیز در همین حیاط و پشت دیوان قرار داشته است.
حرمسرای کاخ توپکاپی
حرمسرای سلطان محمد دوم بعد از ساخت کاخ توپکاپی در همان کاخ قدیمی (تا حدود صدسال بعد) باقی ماند تا با روی کار آمدن سلطان مراد سوم، حرمسرا نیز به کاخ جدید یا همان توپکاپی منتقل شود و بهواسطه آن ساختوسازهای بسیاری نیز در طول سالیان بعد در قصر انجام گرفت.
حرمسرای کاخ توپکاپی مجموعهای متشکل از اقامتگاهها و ساختمانهایی است که همسران و فرزندان سلطان در آنها اقامت داشتند و خواجههای سیاهپوست وظیفه حفاظت از آنها را بر عهده. جمعیت این قسمت در دورهای تاریخی حتی به حدود 500 زن نیز رسیده است.
فضای داخلی حرمسرا شامل اتاقهایی برای مادر سلطان و همسران صیغهای و عقدی، حمام ترکی، اتاقهای ختنه کردن غلامان، اقامتگاه مسئول خواجهها و محل ویژه برای سلطان بوده است و در مجموع شامل 400 اتاق میشود که امروزه بهصورت یک موزه جدا در داخل کاخ قابل مشاهده می باشد.
دروازه سعادت قصر توپکاپی استانبول
پس از گذر از این قسمتها وارد دروازه سوم، دروازه سعادت یا باب همایون میشوید. دلیل نامگذاری این دروازه بهاینعلت بود که شاه و اهل قصر مناسبتهای بزرگ را در آن جشن میگرفتند. این دروازه بهوسیله خواجههای سفیدپوست مراقبت میشد و کسی بدون مجوز شاه اجازه عبور از آن را نداشته است و زمانی که وارد حیاط سوم یا اندرونی شدید اولین بنایی که دیده میشود سالن سخنرانی شاه میباشد که در آن سفرای خارجی را به حضور میپذیرفته است. این اتاق با دکوراسیونی زیبا تزئین شده و پشت آن نیز یک کتابخانه قرار داشته است. در قسمت راست حیاط، کلکسیونی از لباسهای سلطان و خزانهاش قرارگرفته که از محبوبترین بخشهای موزه نیز بهشمار میروند.
در بین اشیای جالبی که در این قسمت وجود دارد میتوان به الماسی 86 قیراطی بنام کاسیکجی، یک زمرد بزرگ، خنجر توپکاپی، چند جاشمعی بزرگ از جنس طلا، چند تخت پادشاهی و نماد سنت جان مقدس اشاره کرد؛ همچنین در سمت چپ حیاط سوم، محل نگهداری آثار مقدس است که از بین آنها میتوان به خرقه، جای پا و یکدندان و موی سر حضرت محمد اشاره کرد. شمشیری از نخستین خلفای اسلام و سنگی متعلق به کعبه نیز از دیگر آثار این بخش هستند. در اتاقهای کناری این سالن نیز آثار نقاشی از سلطان، مینیاتورها و ساعتهای قدیمی قرارگرفتهاند.
باغ خصوصی صوفی همایون در کاخ توپکاپی
پس از گذشتن از حیاط سوم، به راههایی میرسیم که ما را به سمت آخرین حیاط قصر و باغ خصوصی شاه که صوفی همایون نام دارد هدایت میکنند. در این حیاط، باغی پر از گلهای لاله و سرخ قرار دارد که در میان آنها چند اتاقک با نمایی از شهر قرارگرفتهاند و داخل آنها میتوان به نوشیدن چای و قهوه مشغول شد و استراحت کرد. این اتاقکها که با نامهای بغداد، صوفی و روان شناخته میشوند متعلق به قرن 17 میلادی هستند که با بهترین کاشیها و منبتکاریهای روی چوب تزئین شدهاند. اتاقهای ختنه پسران سلطان نیز در قسمت راست این حیاط قرار دارند که منظره تنگه بسفر و دریای مرمر از داخل آنها قابلمشاهده است. همه اینها و یک مسجد کوچک که در این قسمت حیاط قرارگرفتهاند در قرن 19 میلادی بناشدهاند که در تورهای استانبول میتوانید از آنها دیدن کنید.
دیدگاه