کیسه صفرا | اطلاعات جامع بیماری های کیسه صفرا و راه های تشخیص آن ها

کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا، کیسه ای کوچک است که صفرای تولیدشده در کبد در آن نگهداری می شود. این کیسه در زیر کبد قرار گرفته و در پاسخ به غذایی که ما می خوریم، مخصوصا غذاهای پر چرب، مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک می ریزد و نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی های غذایی بر عهده دارد.

برخی از مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ های صفراوی ریز که مجرای صفراوی را مسدود نمی کنند، معمولا هیچ علامت و ناراحتی را ایجاد نمی کنند

به طور معمول، کیسه صفرا اندامی کوچک و بی آزار است که باعث ناراحتی و بیماری خاصی در فرد نمی شود، مگر زمانی که مشکل خاصی آزادسازی صفرا از آن را کاهش دهد و یا مجاری را مسدود کند. عوامل متعددی وجود دارند که می توانند منجر به ایجاد این مشکلات کیسه صفرا شوند.

علائم مشکلات کیسه صفرا

برخی از بیماری های که کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار می دهند باعث بروز علائم مشابه می شوند.

علائم مربوط به شایع ترین بیماری های کیسه صفرا، عبارتند از:

درد

شایع ترین علامت مشکل کیسه صفرا، درد است. این درد معمولاً در قسمت میانی تا بالا سمت راست شکم رخ می دهد. درد ناشی از مشکلات کیسه صفر می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد، یا می تواند کاملاً شدید و مکرر باشد. در بعضی موارد، درد می تواند به قسمت های دیگر بدن مانند کمر و قفسه سینه انتشار پیدا کند.

حالت تهوع یا استفراغ

علائم شایع انواع مشکلات کیسه صفرا هستند. با این حال، تنها بیماری مزمن کیسه صفرا می تواند باعث مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید و گاز شود.

تب یا لرز

لرز یا تب غیر قابل توضیح ممکن است نشانگر عفونت باشد. اگر شما یک عفونت داشته باشید، قبل از بدتر شدن و خطرناک شدن آن حتما نیاز به درمان عفونت دارید. عفونت کیسه صفرا اگر در سایر قسمت های بدن انتشار یابد، می تواند خطرناک باشد.

اسهال مزمن

داشتن بیش از چهار بار در روز اجابت مزاج به مدت حداقل سه ماه ممکن است نشانه بیماری مزمن کیسه صفرا باشد.

زردی

پوست زرد یا زردی می تواند نشانه سنگ در مجرای صفراوی مشترک باشد. مجرای صفراوی مشترک مجاری است که از کیسه صفرا به روده کوچک منتهی می شود.

مدفوع یا ادرار غیرطبیعی

مدفوع با رنگ روشن و ادرار تیره علائم احتمالی انسداد مجرای صفراوی مشترک هستند.

بیماری های کیسه صفرا

1- سنگ صفرا

این وضعیت به شرایطی اطلاق می شود که سنگ های کوچک و یا گاهی یک سنگ بزرگ در داخل کیسه صفرا ایجاد شود.

در برخی موارد سنگ کیسه صفرا منجر به دردی شدید در فرد می شود، اما حدود 90 درصد مبتلایان به سنگ صفراوی هیچ گونه علامتی ندارند.

در برخی موارد، سنگ صفراوی برای بیش از 10 سال با فرد می ماند و هیچ علامتی ایجاد نمی کند.

عوامل متعددی در خطر ابتلا به سنگ های صفراوی نقش دارند از جمله:

- اضافه وزن
- داشتن دیابت
- سن ۶۰ سال یا بالاتر
- مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند
- داشتن سابقه خانوادگی سنگ های صفراوی
- جنسیت: زنان احتمال ابتلای بیشتری دارند
- داشتن سیروز یا سایر بیماری های کبدی

2- کولیک صفراوی

کولیک صفراوی به شرایط جدی تری اطلاق می شود که سنگ صفرا در مجرای صفراوی ایجاد یک انسداد می کند. دراین حالت کیسه صفرا برای از میان برداشتن این انسداد شدیدا منقبض می شود و فرد احساس دردی شدید خواهد داشت. این انقباضات شدید و دردهای همراه با کولیک صفراوی معمولا یک تا دو ساعت طول می کشد. اما از آنجایی که حمله ای و برگشت پذیر هستند تا زمانی که فرد به فکر درمان بیفتد، همچنان با فرد می مانند.

علائم سنگ مجاری صفراوی عبارتند از:

- درد شدید در بالایی شکم
- تب
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
- زردی
- مدفوع رنگ پریده یا خاکستری

3- کُله سیستیت حاد

کله سیستیت حاد عبارت است از التهاب حاد کیسه صفرا که در 90 درصد موارد علت آن سنگ صفرا است. شایع ترین نوع بیماری کیسه صفرا است. کله سیستیت حاد معمولاً با انسداد دهانه کیسه صفرا و در نتیجه اتساع آن، تغییرات ایسکمیک و شیمیایی در جدار کیسه صفرا و در بعضی بیماران همراه با رشد باکتری در صفرا یا جدار آن ایجاد می شود.

کوله سیستیت حاد به طور کلی توسط سنگ های صفراوی ایجاد می شود؛ اما ممکن است نتیجه تومورها یا بیماری های مختلف باشد. ممکن است با درد در سمت راست بالا یا قسمت بالای قسمت شکم همراه باشد. درد پس از وعده غذا به وجود می آید و درد های از نوع تیز تا درد های خسته کننده ای است که می تواند به شانه راست شما برسد هستند. کوله سیستیت حاد همچنین می تواند باعث شود: تب، حالت تهوع، استفراغ، زردی شود.

4- کله سیستیت مزمن

التهاب مزمن مخاط کیسه صفرا به علت سنگ یا عوامل دیگر بروز می کند و ضمن تغییرات مخاطی، افزایش ضخامت جدار کیسه صفرا نیز عارض می شود. پس از چندین حمله کوله سیستیت حاد، کیسه صفرا توانایی خود را برای ذخیره و انتقال صفرا را از دست می دهد. درد شکمی، حالت تهوع و استفراغ ممکن است رخ دهد. جراحی اغلب درمان مورد نیاز برای کوله سیستیت مزمن است.

5- بیماری آکالکالوس کیسه صفرا

بیماری آکالکالوس صفرا التهاب کیسه صفرا بدون وجود سنگ است. داشتن یک بیماری مزمن قابل توجه یا بیماری جدی دیگر عمال ایجاد این بیماری است. علائم آن شبیه به کوله سیتیت حاد همراه با سنگ است. بعضی از عوامل خطر این بیماری عبارتند از:

- آسیب فیزیکی شدید
- جراحی قلب
- جراحی شکم
- سوختگی شدید
- عفونت جریان خون
- دریافت غذا به صورت داخل وریدی (IV)
- بیماری های باکتریایی و ویروسی قابل توجه

6- دیسکینزی صفراوی

دیسکینزی صفراوی یکی از بیماریهای کیسه صفرا است و به هنگامی بوجود می‌آید که کیسه صفرا عملکردی پایین تر از حد نرمال داشته باشد. این وضعیت ممکن است به التهاب پیش رونده کیسه صفرا مرتبط باشد. علائم آن عمدتا شامل درد بالای شکم پس از غذا خوردن، تهوع، نفخ و سو هاضمه است. خوردن یک وعده غذایی پر چرب ممکن است علائم را تحریک کند. معمولا در کیسه صفرای مبتلا به دیسکینزی صفراوی هیچ سنگی وجود ندارد.

پزشک برای تشخیص از یک آزمون تشخیصی به نام اسکن HIDA استفاده می‌کند. این آزمون عملکرد کیسه صفرا را اندازه می‌گیرد. اگر کیسه صفرا ۳۵ تا ۴۰ درصد یا کمتر از محتویایتش را آزاد کند، دیسکینزی صفراوی معمولا اینگونه تشخیص داده می‌شود.

7- کلانژیت اسکلروزان

التهاب پیش رونده و صدمه به سیستم مجاری صفراوی می‌تواند منجر به اسکار شود. این بیماری کلانژیت اسکلروزان است. البته علتهای دقیق این بیماری شناخته شده نیست.

نزدیک به نیمی از افراد مبتلا به این بیماری هیچ علامتی ندارند. اگر علائمی بوجود بیاید، معمولا شامل موارد زیر است:

- تب
- زردی
- خارش
- ناراحتی بالای شکم

تقریبا ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری کولیت اولسراتیو نیز دارند. ابتلا به این بیماری خطرسرطان کبد را نیز افزایش می‌دهد. اخیرا تنها درمان شناخته شده آن پیوند کبد است. داروهایی که سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند و آنهایی که به کاهش ضخامت صفرا کمک می‌کنند می‌توانند علائم را کنترل کنند.

8- التهاب کیسه صفرا

التهاب کیسه صفرا می تواند در اثر وجود سنگ های صفراوی، مصرف الکل، عفونت ها و حتی تومور هایی که باعث ترشح بیش از حد صفرا می شوند ایجاد شود. اما باز هم شایع ترین علت ایجاد آن سنگ های صفراوی خواهد بود. التهاب کیسه صفرا می تواند دوره ی چند هفته ای داشته باشد. تب در این بیماری شایع نیست.

در 20 درصد از موارد ممکن است، کیسه صفرای ملتهب توسط باکتری های عفونی مورد حمله قرار بگیرد و عفونی شود. گاهی نیز پیش می آید که کیسه صفرا پاره شود که در این شرایط فورا توسط عمل جراحی خارج می شود.

فراموش نکنید حملات مکرر درد در این بیماری مراجعه به پزشک را ضروری خواهد کرد، مخصوصا زمانی که این دردها با تب نیز همراه باشد.

9- قانقاریای کیسه صفرا

قانقاریا زمانی رخ می‌دهد که کیسه صفرا مشکل جریان خون ناکافی داشته باشد. این یکی از جدی‌ترین عوارض کوله سیستیت حاد است. فاکتورهایی که این خطر را افزایش می‌دهند عبارتند از:

- جنسیت مرد و بالای ۴۵ سال داشتن
- ابتلا به دیابت

علائم قانقاریای کیسه صفرا معمولا شامل موارد زیر است:

- درد ممتد در ناحیه کیسه صفرا
- تب
- تهوع یا استفراغ
- عدم تعادل
- کاهش فشار خون

10- سرطان کیسه صفرا

سرطان کیسه صفرا نادر است و در صورت تشخیص آن در مراحل اولیه پیش آگهی خوبی دارد اما متاسفانه بیشتر تومورهای کیسه صفرا در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شوند که پیش آگهی ها آن ها اغلب بسیار ضعیف است. تشخیص سرطان کیسه صفرا دشوار است زیرا کیسه صفرا در پشت کبد پنهان است در بیشتر مواقع باعث ایجاد علائم و نشانه های خاصی نمی شود و علائم آن، در صورت وجود، مانند علائم بسیاری از بیماری های دیگر است. سرطان کیسه صفرا گاهی اوقات در هنگام جراحی برداشتن کیسه صفرا، تشخیص داده می شود. بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا به ندرت دچار سرطان کیسه صفرا می شوند.

در صورت بروز، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- تب
- ادرار تیره
- نفخ شکم
- کاهش وزن
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شکم، معمولاً در قسمت فوقانی راست شکم
- زردی که به دلیل مقادیر زیاد بیلی روبین از انسداد مجاری صفراوی شما، زردی پوست و سفیدی چشم شما است.
- توده شکم که وقتی کیسه صفرا بزرگ می شود به دلیل مجاری صفراوی مسدود شده یا سرطان در کبد  انتشار می یابد و توده هایی در شکم فوقانی راست ایجاد می شود.

11- پولیپ های کیسه صفرا

پولیپ های کیسه صفرا ضایعات هستند که در داخل کیسه صفرا رخ می دهند. آنها معمولا خوش خیم هستند و هیچ نشانه ای ندارند. با این حال، اغلب توصیه می شود که کیسه صفرا برای پولیپ های بزرگتر از ۱ سانتیمتر برداشته شود. خطر ابتلا به سرطان با پولیپ کیسه صفرا افزایش پیدا می کند.

12- آبسه کیسه صفرا

عفونت کیسه صفرا، ی بیماری جدی و کشنده ای است که در اثر سنگ کیسه صفرا به وجود می آید. در اکثر مواقع، عفونت به دلیل انسداد یکی از مجاری که وظیفه انتقال صفرا از کیسه صفرا به روده را دارد، ایجاد می شود. باکتری های موجود در صفرا ممکن است موجب گانگرن، پارگی، آبسه یا عفونت جریان خون شوند. تشخیص نشانه های عفونت در کیسه صفرا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا در صورت بروز عفونت، درمان باید به سرعت آغاز شود. علائم ممکن است شامل درد سمت راست بالا در شکم همراه با تب و لرز.

تشخیص بیماری های کیسه صفرا

برای تشخیص بیماریهای کیسه صفرا پزشکتان در مورد سابقه پزشکی شما سوالاتی خواهد پرسید و معاینه شکم را انجام خواهد داد. این معمولا بررسی برای درد در شکم است. یک یا چند تست و روش زیر احتمالا انجام خواهد شد.

شرح حال دقیق

لیستی از علائمی که دچار شدید و هر نوع سابقه خانوادگی بیماریهای کیسه صفرا مهم هستند. ارزیابی سلامت کلی نیز ممکن است انجام شود تا مشخص شود که کدام یکی از علائم طولانی مدت بیماریهای کیسه صفرا وجود دارد.

معاینه

پزشک معمولا در حین معاینه یک حرکت خاصی را انجام دهد تا به دنبال چیزی به عنوان علامت مورفی باشد. در طول این حرکت، پزشک دست خود را روی شکم در ناحیه کیسه صفرا قرار می‌دهد. پس از آن در همان زمان که ناحیه در حال معاینه را لمس می‌کند، از شما می‌خواهد نفس عمیق بکشید. اگر درد زیادی را احساس کردید این نشان می‌دهد که ممکن است بیماری کیسه صفرا داشته باشید.

عکس رادیولوژی از شکم و قفسه سینه

کوله سیستیت گاهی اوقات سنگهایی را روی عکس رادیولوژی می‌دهد در صورتی که سنگها حاوی کلسیم باشند حاکی از کوله سیتیت است. عکس رادیولوژی قفسه سینه ممکن است ذات الجنب یا پنومونی را نشان دهد. با این حال، عکس رادیولوژی بهترین آزمون شناسایی بیماریهای سنگ کیسه صفرا نیست. آنها معمولا برای رد سایر عوامل بالقوه درد که ارتباطی با سنگهای کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد ندارند، استفاده می‌شوند.

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر داخل بدن استفاده می کند. این آزمون یکی از مهمترین روشهایی است که پزشک برای تشخیص بیماریهای کیسه صفرا استفاده می‌کند. سونوگرافی می‌تواند کیسه صفرا را برای حضور سنگهای کیسه صفرا، ضخیم شدن دیواره‌ها، پولیپ یا توده‌ها ارزیابی کند. این روش همچنین هر مشکلی که داخل کبد باشد مشخص می‌کند.

سی تی اسکن

این آزمون تصویربرداری از کامپیوتر و اشعه ایکس برای مشخص کردن مشکلات کیسه صفرا استفاده می‌کند اما موثرترین روش تشخیص سنگ صفراوی نیست. سی تی اسکن می‌تواند به تشخیص اختلالات (پارگی در دیواره کیسه صفرا) و عفونتهای داخل کیسه صفرا یا مجاری صفروی کمک کند.

MRI

MRI معمولی یا نوع دیگر آن به نام کلانژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRC) می‌تواند به تشخیص سنگهای داخل مجاری صفراوی کمک کند. MRC از تکنولوژی تصویربرداری به علاوه یک رنگ هدایت شده در مجاری استفاده می‌کند. این تست برای تشخیص سرطان سیستم صفراوی (کیسه صفرا و مجاری اطراف آن) مفید است اما قادر به تشخیص سنگهای ریز یا وجود عفونت نیست.

اسکن HIDA

اسکن HIDA به سیستم مجرای داخل کیسه صفرا و کبد نگاه می‌کند. این روش معمولا وقتی استفاده می‌شود که فرد علائم مشکلات کیسه صفرا را داشته باشد اما سونوگرافی علت این علائم را نشان ندهد. از اسکن HIDA می‌توان برای ارزیابی دقیقتر سیستم مجرای صفراوی نیز استفاده کرد.

این آزمون می‌تواند عملکرد کیسه صفرا را با استفاده از ماده رادیو اکتیو بدون ضرر ارزیابی کند. این ماده داخل رگ تزریق شده سپس حرکت آن از طریق کیسه صفرا مورد توجه قرار می‌گیرد. مواد شیمیایی دیگری نز ممکن است تزریق شود که موجب آزاد شدن صفرا در کیسه صفرا می‌شود. تست HIDA نشان می‌دهد که صفرا چگونه از طریق مجاری سیستم حرکت می‌کند. این تست می‌تواند سرعت حرکت زردابه به بیرون از کیسه صفرا را هم اندازه بگیرد. این امر به عنوان کسر خروج شناخته می‌شود. کسر تخلیه طبیعی بین ۳۵ تا ۶۵ درصد است.

ERCP

کلانژیوپانکرتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP) یک روش تهاجمی‌تر اما مفیدتر است. یک دوربین قابل انعطاف داخل دهان شده و از معده به داخل روده باریک پایین می‌رود. رنگ کنتراست تزریق شده سیستم مجرای صفراوی را با یک پرتو ایکس خاص نشان می‌دهد.

اگر برای انسداد مشکوک به سنگ کیسه صفرا باشند، آزمون ERCP یک روش تشخیص مفید خواهد بود. هر سنگی که موجب انسداد شود می‌توان به وسیله این روش برداشته بشود.

آزمایش ادرار و خون

آزمایش خون نیز برای کمک به تشخیص بیماریهای کیسه صفرا انجام می شود. آزمایش خون کامل یا CBC،میتواند به اثبات یک عفونت در صورت بالا بودن میزان گلبولهای سفید، کمک کند. آزمایشهای خون دیگری که انجام می‌شود نیز میزان بالای بیلی روبین را مشخص می‌کند (عامل زردی، یک اختلال ناشی از مشکلات صفرا) یا آنزیمهایی که نشان دهنده انسداد در کیسه صفرا هستند.

آزمایش ادرار نیز برای تشخیص مشکلات مربوط به کیسه صفرا با توجه به سطوح غیر نرمال ترکیبات شیمیایی همانند آمیلاز که آنزیم کمک کننده در هضم کربوهیدارتهاست و لیپاز آنزیم دیگری که به تجزیه چربی ها کمک می‌کند، انجام می‌شود. حتی اگر علائم و نشانه‌ها مستقیما نشان دهنده بیماریهای کیسه صفرا نباشند، پزشکتان روشهای زیادی برای بررسی کیسه صفرا دارد. با این آزمایشها، بیماریهای کیسه صفرا معمولا به سرعت تشخیص داده می‌شوند و فقط چیزی که مهم است، درمان درست آن است.

درمان بیماری های کیسه صفرا

درمان بیماری های کیسه صفرا به نوع خاص آن بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- جراحی برای برداشتن خود کیسه صفرا
- جراحی برای از بین بردن سنگ کیسه صفرا
- داروهای ضد درد مانند هیدروکودون و مورفین
- داروهای بدون نسخه (OTC) از جمله درد، مانند ایبوپروفن
-  lithotripsy روشی که از امواج شوک برای جدا کردن سنگ های صفراوی استفاده می کند.

همه موارد نیاز به درمان پزشکی ندارند. همچنین ممکن است درد با داروهای طبیعی مانند ورزش و یک کمپرس گرم شده، تسکین پیدا کند.