اینترنت و تاثیر آن بر سبک زندگی جوانان ایرانی
اینترنت بعنوان یکی از صورت های جدید رسانه ای اهمیت و رواج فزاینده ای در میان جوانان یافته است و اگر چه بواسطه فراگیری محدودتر این رسانه در ایران (در قیاس با کشورهای غربی) تاثیرات آن بر الگوهای ارتباطی، هویت یابی و ارزش های جوانان بیشتر معطوف به لایه های پر مصرف جوانان است که عموماً از سرمایه اقتصادی و فرهنگی متوسط و بالاتری برخوردارند، با این حال انتطار می رود با ایجاد تسهیلات زیرساختی بیشتر در مدارس و مناطق محروم‌تر، بر جذابیت آن بسیار افزوده شود. نتایج بدست آمده از پیمایش ملی، ارزش‌ها و نگرش های جوانان در سال 1383 نشان می دهد که استفاده های سرگرمی در قالب چت‌روم‌ها و پیام‌گذاری های فوری، صورت غالب استفاده جوانان ایرانی از اینترنت است (7/29) و در اولویت های بعدی ارسال ایمیل (9/27) و استخراج و جستجوی اطلاعات علمی قرار دارند (5/35%)، دوست‌یابی(%15) مهیج بودن این نوع گفتگوها(%10) و سرانجام تازگی و متفاوت بودن محیط چت( %3/9) عنوان شده است.
به نظر می رسد استقبال جوانان ایرانی از این رسانه تا اندازه ای مربوط به محدودیت های فراغتی و گاه تنگناهای است که تعاملات جوانان غیرهمجنس در فضای عمومی بدنبال دارد؛ به گونه ای که 100% گفتگوهای مجازی جوانان با افراد غیرهمجنس خویش بوده است. از سوی دیگر علاوه بر کارکرد تسهیل‌کننده و جبران‌کننده ارتباطی، جاذبه هایی چون گمنامی، امکان پذیر بودن جعل هویت و فریب سیال و متکثر بودن از دیگر جاذبه هایی است که رسانه های الکترونیکی در اختیار جوانان قرار می دهند. ویژگی های فوق می تواند الزام های گسترده ای را در روابط جنسیتی، روابط قدرت و الگوهای ارتباطی دختران و پسران جوان ایرانی بر جای گذارد که هم از بعد منفی و هم از بعد مثبت قابل بحث است.
برای آن دسته از جوانان که استفاده غالب از آنها از اینترنت نه سرگرمی و گفتگوی برخط، بلکه تولید محتوا، ایجاد پایگاه شبکه برای خود و به ویژه راه‌اندازی وبلاگ است، اینترنت تاثیرات جدی را در شکل‌دهی به هویت مدرن، آن چنانکه نظریه پردازان متاخر چون گیدنز، بک، لش، یوری و بومن به آن اشاره کرده اند، داشته است. این گروه از جوانان در قیاس با جوانانی که وجه غالب مصرف اینترنتی آنها سرگرمی است، تمایلات بازاندیشانه جهان وطنانه بیشتری دارند و در ویژگی های دیگری نیز همچون تکثرگرایی ارزشی و هویت های ترکیبی تفاوت نشان می دهند. بدین ترتیب به موازات کاسته شدن از انگیزه های فراغتی صرف و رفع کنجکاوی های اولیه، اینترنت عرصه ای را برای بازاندیشی جوانان در هویت خویش می سازد.
حضور مستمر و فعال در فضای مجازی و استفاده مداوم از امکانات متعدد و منحصر به فرد اینترنت، به ویژه تعامل و تبادل اطلاعات با سایر کاربران متعدد و متفاوت، باعث تقویت و شکل‌گیری هویت مدرن و بازاندیشانه در بین کاربران ایرانی، خصوصاً کاربران جوان با مصرف حرفه ای می شود. حضور در این فضا به عنوان فضایی متکثر پذیرش نسبی‌گرایی، تنوع و تفاوت ها را برای کاربران ایرانی (که در جهان واقعی خود با دنیایی نسبتاً یکدست روبرو هستند) آسان تر از پیش ساخته است.
اینترنت همچنین مرزهای تازه ای را در شکل‌گیری ارزش های جوانان ایرانی، به ویژه ارزش های مربوط به ازدواج و دوستی های رمانتیک پیش روی جوانان قرار داده است. سلیقه ها، ارجحیت ها و علائق جوانان به طور فزاینده ای هم شکلی را منطبق با ارزش ها، معیارها رمانس غربی(و یا هنجارهای مربوط به آشنایی و انتخاب شریک) بر پایه ارزش هایی همچون خودابرازی، مردگرایی، عاملیت شدید، لذت طلبی، تمایز، تنوع و تکثر، دین فردی(دین حداقلی)، جاذبه های بیرونی، انتقالی بودن سریع احساسات، چهل تکه سازی، ریسک پذیری، تعهد و الزام آور نبودن، وابستگی به فضای مجازی، سیالیت، دوسویگی و ابهام، فانتزی گرایی، سکسی کردن عشق اروتیسم، بالا بردن سطح انتظارات و ارزشمند تلقی کردن تمایز است.
در مجموع حضور کاربران ایرانی در فضای مجازی را باید جوازی – هرچند کم اعتبار- برای ورود مشروط آنها به دنیای مدرن دانست. حضور در فضای مجازی، جغرافیای وضعی کاربران جوان ایرانی را دگرگون کرده و در وجوهی متفاوت و در عرصه های متمایز، اجازه مدرن بودن و مدرن زیستن را به آنها می دهد. با این حال این تجربه در وجه منفی ممکن است بر مهارت ها و یا علائق آنان برای جستجو راه های جایگزین و خلاقانه گذراندن فراغت تاثیر گذارده و در غیاب تمرین و آموزش سواد رسانه ای، مصرف منفعلانه رسانه ها را در آنها تقویت کند.
منبع: الگوهای سبک زندگی ایرانیان - دکتر سید رضا صالحی - دکتر ابراهیم حاجیانی
دیدگاه