آفت دهان به زخمی سطحی، کوچک و خوش خیم در بافت نرم داخل دهان یا لب ها، زیر زبان و روی غشاء لثه می گویند.
آفت دهانی
آفت دهانی درواقع زخمی سطحی، کوچک و خوشخیم است که معمولا در بافت نرم داخل دهان یا لبها، زیر زبان و روی غشاء لثه ایجاد میشود. آفت دهان را زخم آفتی هم میگویند. اغلب اندازهی این نوع زخم از یک سانتیمتر تجاوز نمیکند.
آفت دهان معمولا زخمی گرد یا بیضی شکل، سفید یا زردرنگ است که دورتادور آن قرمز شده باشد. ممکن است مدت کوتاهی پیش از آنکه دچار آفت دهانی شوید، محیط دهانتان دچار سوزش یا خارش شود. از طرفی، باید بدانید که آفت دهانی برخلاف تاولهایی که در اثر تب شدید در دهان ایجاد میشود یا زخمهای با منشاء سرماخوردگی مثل تبخال، هرگز خارج از دهان ایجاد نشده و به هیچوجه مسری نیستند. با اینحال، این نوع زخم میتواند بسیار دردناک باشد یا بسوزد؛ بهویژه هنگام غذاخوردن یا صحبتکردن.
به طور کلی زخمهای آفتی را به 4 گروه میتوان تقسیم نمود:
1. زخم آفتی کوچک (minor) که شایع ترین نوع بوده و در حدود 80% از بیماران این نوع بروز میکند. در حقیقت این همان نوع آفت است که حالت عود کننده دارد و بحث ما بیشتر راجع به همین نوع خواهد بود.
2. زخم آفتی بزرگ (major) که کمتر از 10% از بیماران آفتی را تشکیل میدهد و اندازه ضایعات ممکن است به چند سانتیمتر هم برسد.
3. زخم آفتی تبخالی شکل (Herpetiform) که حدود 10% از بیماران را شامل میشود.
4. زخمهای وابسته به سندرمها که از جمله علایم سندرم بهجت یا سندرم رایتر هستند.
زخم آفتی کوچک (minor) شایعترین و شاید دردناکترین بیماری مخاط دهان در انسان است که به صورت زخمهای عود کننده، دردناک و غیر قابل پیشگیری ظاهر میشود. بر اساس مطالعات مختلف شیوع آن از 20 تا 50% جمعیت ذکر شده است که معمولا تظاهرات آن در سنین 10 تا 40 سالگی مشاهده میشود.
زخمهای آفتی بیشتر در مخاط یا پوشش متحرک دهان خصوصا مخاط گونه، مخاط داخلی لب و مخاط زبان مشاهده میشود و در مخاط کام و لثه بروز آن کمتر اتفاق میافتد.
علائم و نشانه های آفت دهانی
• زخم دردناک داخل دهان، روی زبان، بخش عقبی سقف دهان یا داخل گونه ها
• زخم گرد، سفید یا خاکستری رنگ با کناره یا لبه قرمز
علائم آفت های شدید دهان
• تب
• تنبلی جسمی
• متورم شدن غدد لنفاوی
• نشانه های استوماتیت آفتی عودکننده
• بیحالی
• کاهش وزن
• استوماتیت آفتی عود کننده و شایع در کودکان است که از سلامت عمومی مناسبی برخوردار هستند. دلیل این ناراحتی مشخص نیست، اما عفونی وارثی نمی باشد.
دلایل ایجاد آفت دهانی
بهداشت ضعیف دهان و دندان
روزانه دو بار مسواک بزنید. استفاده از نخ دندان حداقل یک بار در روز و شستشوی مرتب دهان باعث از بین رفتن باکتریها میشود و دهان را سالم نگه میدارد. برای جلوگیری از این بیماری، محدود کردن غذاهای سفت، ترد، غیر سالم و تحریک کننده (اسیدی) نیز میتواند مفید واقع شود.
جراحت یا تروما
آفت دهانی ممکن است بعد از انجام کارهای دندانپزشکی ایجاد شود. صدمات ورزشی، مسواک زدن بیش از حد دندانها، بریدگیهای کوچک نیز میتوانند باعث ایجاد آن شوند.
حساسیت غذایی
غذاهای اسیدی، غذاهای پرادویه، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، بادمجان، پنیر، گوجه فرنگی و گلوتن (ماده چسبنده موجود در گندم) ممکن است باعث ایجاد واکنشهای آلرژیک در برخی افراد شوند. این واکنشها میتوانند منجر به تشکیل زخم کانکر شوند.
خمیر دندان
خمیردندان حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS) میتواند باعث ایجاد آفت دهانی شود. این ماده باعث تحریک بافتهای داخل دهان و لثه میشود. اگر زخمها بدتر شوند، احتمالاً خمیر دندان عامل اصلی پیشروی آنها بوده است.
کمبودهای تغذیهای
مصرف زیاد قند، غذاهای فرآوری شده و مرکبات میتوانند باعث ایجاد افت شوند. توصیه میشود سالادها را با پیاز خام بخورید، زیرا پیاز حاوی گوگرد است که اثر ضد باکتریایی دارد.
عدم تعادل هورمونی
بلوغ، یائسگی و چرخه قاعدگی میتوانند التهاب را در داخل و اطراف دهان افزایش دهند.
عفونت HIV
آفت دهانی، نشانهای از بیماری ایدز (ویروس نقص ایمنی بدن) نیست، بلکه ویروسی است که سلولهای سیستم ایمنی بدن را تجزیه میکند. اگرچه، افراد مبتلا به ایدز ممکن است بیشتر از افراد فاقد این بیماری دچار زخمهای شدید دهانی شوند.
استرس و خستگی
استرس عاطفی یا جسمی میتواند در بعضی از افراد باعث ایجاد زخم کانکر شود، زیرا استرس باعث افزایش التهاب میشود.
بیماریها
زخمهای مکرر ناشی از افت با برخی بیماریها و شرایط سخت جسمانی همراه هستند. این شرایط بهداشتی شامل موارد زیر میباشند:
• بیماریهای التهابی روده: مانند بیماری کرون و کولیت روده ( کولیت اولسراتیو)
• بیماری سلیاک: یک اختلال شدید روده ناشی از عدم وجود گلوتن است.
• بیماری بهجت: باعث التهاب در کل بدن از جمله دهان میشود.
• بیماری لوپوس: بیماری خود ایمنی است که باعث میشود بدن به اندامها و بافتهای خود حمله کند.
• نقص در سیستم ایمنی بدن: هنگامی که بدن پاسخ ایمنی کمتری در مقابله با عفونتها دارد.
کمبود ویتامین: برای جلوگیری از افت دهان، بدن به تعادلی از مواد اسیدی، معدنی و قلیایی نیاز دارد. کمبود آهن، روی، ویتامین B12 و اسید فولیک ارتباط مستقیمی با این عارضه دارند. کمبود کلسیم نیز همچنین میتواند باعث ایجاد این بیماری شده و به تشدید آن نیز کمک میکند.
تشخیص آفت دهانی
معمولاً دکترتان با معاینه شما، آفت دهانی را تشخیص خواهد داد. گاهی اوقات در صورت نبود علائم و داشتن یکی از علائم زیر، پزشکتان ممکن است برای تشخیص دقیق تر آزمایش خون یا نمونه برداری تجویز کند:
- ویروس
- اختلالات هورمونی
- بروز یکباره آفت های دهانی
- کمبود ویتامین یا مواد معدنی
- مشکل در سیستم ایمنی بدن
گاهی اوقات ممکن است زخم سرطانی بسیار شبیه به آفت ظاهر شده ولی با گذشت زمان بهبود نیابد. بعضی از علائم سرطان دهان بسیار شبیه آفت های دهانی بوده و علائمی مثل تورم و درد در ناحیه گردن را به همراه خواهد داشت.
سرطان دهان علائم خاص زیر را نیز از خود نشان می دهد که تشخیص آن را ساده تر می کند:
- خونریزی از دهان یا لثه ها
- لق شدن دندان
- مشکل در بلع غذا
- گوش درد
اگر همراه با علائم آفت دهان، علائم بالا را نیز داشتید بهتر است سریعاً برای تشخیص دقیق تر به پزشکتان مراجعه کنید.
پیشگیری از آفت دهانی
در بیشتر موارد، بیماری آفت دهان به بخش طبیعی از زندگی فرد تبدلی میشود. اما اگر به طور مکرر فرد دچار این بیماری شود، روشهایی برای جلوگیری از پیشرفت آن وجود دارند. نکات پیشگیری شامل موارد زیر هستند:
• از مصرف غذاهای پرادویه، میوههای اسیدی و سایر نوشیدنیهای اسیدی (قهوه و آب) خودداری کرده یا آنها را محدود کنید.
• هر روز یک مولتی ویتامین مصرف کنید.
• از محصولات دندانپزشکی حاوی سدیم لوریل سولفات استفاده نکنید.
• برای جلوگیری از تحریک، آدامس کمتری بخورید.
• مرتباً ازنخ دندان استفاده کنید تا باکتریها و ذرات مواد غذایی موجود در بین دندانها از بین برود.
• از مسواک نرم استفاده کنید و بعد از هر وعده غذایی سعی کنید مسواک بزنید.
نحوه درمان آفت دهانی
اساسا باید گفت آفت هیچ گاه درمان قطعی ندارد واین شاید به نامشخص بودن علت واقعی بیماری است. البته با افزایش سن از دوره و شدت ضایعات کاسته میشود. به هر حال اغلب وقت پزشک یا دندانپزشک باید صرف اطمینان دادن به بیمار، مبنی بر اینکه یک طبیعت خودبخود محدود شوندهای دارد و درمانهای موجود علامتی و تسکینیاند میشود.
اولین مرحله در درمان و کنترل آفت، بررسی ارتباط علایم با بیماریهای سیستمیک میباشد که علایم چشمی، گوارشی، تناسلی و سابقه آلرژی بررسی میگردد. بعلاوه آزمایش خون جهت C.B.C، بررسی میزان آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 لازم است انجام گیرد. به هر حال تعداد زیادی از مبتلایان به آفت واقعا سالم هستند و هیچ گونه مشکل سیستمیک ندارند. بنابراین درمان شامل کنترل بیماری به صورت موضعی است، تا درد کاهش یافته، فانکشن عضو برقرار شود و شدت عود نیز کاهش یابد. رایجترین درمانهایی که در این خصوص توصیه میشود شامل موارد زیر هستند:
1. رعایت بهداشت دهان
2. استفاده از مواد محافظ موضعی (Orabase) حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا Flucinolone یا Clobetasol.
3. استفاده از آنتی بیوتیک موضعی همچون کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا
4. استفاده از آنتی بیوتیک موضعی همچون کپسولهای 250 میلی گرمی تتراسایکلین در cc5 سرم فیزیو لوژی حل شده و به صورت دهان شویه به کار میرود.
5. رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرمی همچون ویتامین B12 ، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی زا.
6. استفاده از داروهای بی حس کننده موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن هیدرامین
7. استفاده از داروهای گیاهی
دیدگاه