اختلال شخصیت وابسته
اختلال شخصیت وابسته از شایع ترین اختلالات شخصیت است. شخصیتهای وابسته هم برای تصمیم گیریهای عادی و هم برای تصمیمات مهم زندگیشان به دیگران متکی هستند و این باعث میشود یک ترس غیر منطقی از ترک شدن و تنها گذاشته شدن در آنها به وجود آید. حتی وقتی عقیده ی خودشان با عقیدهی دیگران تفاوت دارد؛ برای اینکه دیگران آنها را طرد نکنند، گاهی حرف آنها را میپذریند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته شبیه به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی هستند، چون آنها نیز احساس عدم کفایت (بی عرضگی) میکنند. نسبت به هر گونه انتقاد حساس هستند و به دلگرمی گرفتن نیاز دارند. تفاوت شخصیتهای وابسته با شخصیتها اجتنابی در این است که شخصیتهای اجتنابی برای پاسخ دادن به این احساسات و نیازها از طریق اجتناب کردن از روابط میان فردی و روابط اجتماعی عمل میکنند. در حالی که شخصیتهای وابسته با چسبیدن به روابط میان فردی سعی در برطرف کردن این نیازها دارند. شخصیتهای وابسته را میتوان شبیه به شخصیتهای مهر طلب هم دانست.
شیوع این اختلال شخصیتی ۵ درصد از مجموع موارد اختلالات شخصیتی است و بین زنان، آخرین فرزند خانواده و افرادی که در کودکی بیماری مزمن جسمی داشتند شیوع بیشتری دارد.
این افراد از نظر روابط اجتماعی محدود به اشخاصی میباشند که به آنان تکیه کردهاند و اگر تکیهگاه مناسبی برای خود نیابند در خطر ابتلا به افسردگی قرار میگیرند.
روابط اجتماعی آن ها اغلب فقط با کسی است که می توانند به او وابسته شوند و خیلی از این افراد مورد بدرفتاری جسمی یا روحی روانی قرار می گیرند، فقط به این علت که با جرأت نیستند و در نتیجه نمی توانند ابراز وجود کرده و از حق و حقوق خود دفاع کنند.
این افراد به علت ناتوانی در عملکرد مستقل، موقعیت شغلی آسیب پذیری دارند. مجموعه صفات آنها باعث می شود کارکرد شغلی این افراد اغلب مختل باشد، به طوری که نمیتواند مستقلاً و بدون نظارت دقیق شخص دیگری کارهای خود را انجام دهند.
در بروز این اختلال ترکیبی از دلایلی ژنتیکی و عوامل زیستی، رشدی و حتی مزاجی دخیل است. برخی محققین نیز اعتقاد دارند که تربیت فرزندان به شیوه مستبدانه یا مراقبت افراطی از کودکان میتواند زمینههای بروز شخصیتی وابسته در بزرگسالی را ایجاد کند.
علائم و ویژگی های اختلال شخصیت وابسته
• ناتوانی در تصمیم گیری بدون توصیه و قوتقلب دیگران (این رفتار حتی درمورد تصمیمات عادی روزمره مانند انتخاب لباس نیز صدق میکند).
• پرهیز از مسئولیتهای بزرگسالی، آن هم از طریق اتخاذ رفتارهای منفعلانه و حاکی از درماندگی و درنتیجه تکیه بر همسر یا دوستان در تصمیمگیری درمورد مسائلی مانند انتخاب محل کار و زندگی.
• ترس شدید از ترکشدن و احساس ویرانی و درماندگی درصورت اتمام یک رابطه (این افراد معمولا پس از اتمام یک رابطه بلافاصله رابطهی دیگری را شروع میکنند).
• حساسیت شدید نسبت به انتقاد.
• بدبینی، عدم برخورداری از اعتماد به نفس و باور به اینکه نمیتوانند از خودشان مراقبت کنند.
• خودداری از مخالفتکردن با دیگران بهدلیل ترس از ازدستدادن حمایت و تأیید دیگران.
• ناتوانی در شروعکردن و بهدستگرفتن پروژهها و وظایف مختلف بهدلیل عدم اعتمادبهنفس.
• احساس دشواری از بابت تنهاماندن.
• تمایل به تحمل بدرفتاریها و سوءاستفادههای دیگران.
• اولویتدادن به نیازهای حامیانشان.
• تمایل به سادهلوحی و خیالبافی.
اختلال شخصیت وابسته و انواع آن
1. اختلال شخصیت وابسته مضطرب
اين افراد غالبا مخلوطی از خصوصیات شخصیت وابسته و شخصیت اجتنابی هستند؛ تمایلی به خودمختاری و استقلال وخودکفايتى ندارند؛ آنها همیشه از اينکه طرد بشوند مى ترسند و هنگام تنهايى دچار اضطراب جدایی میشوند و حتما بايد ديگران این اطمینان را به آنها بدهند که تا هميشه کنارشان مىمانند در غير اينصورت به شدت مضطرب مىشوند. اضطراب شخصیتهای وابسته گاه به خشم تبدیل میشود اما اغلب خشم خود را از ترس از دست دادن دیگران بروز نمیدهند. چنین افرادی همواره احساس ترس و خشم دارند و همينطور مدام منتظر اتفاقات بد و ناگوارند و اکثر مواقع به سادگی بى قرار و آشفته مىشوند.
2. شخصیتهای وابسته مطیع
اين افراد از طرد شدن میترسند واغلب به اين خاطر با ديگران صميمى نمىشوند. در روابط خود بسیار فروتن و متواضع هستند. از هرگونه تعارض و درگیری دورى مىکنند و هرگز احساس ارزشمندی ندارند. گاه برای جلب حمایت دیگران و دوری از سرزنش شدن، طرد شدن و انتقاد شنیدن از جانب اطرافيان، وانمود میکنند که بیمار هستند و یا حال روحی خوبی ندارند. اين افراد تايید طلبند و در واقع از درون مورد پذیرش خود نیستند. تنها زمانى که ديگران آنها را تأیید میکنند احساس رضایت دارند. شديدا فداکار و مطيع و از خودگذشتهاند و اغلب دربرابر مشکلات احساس ناتوانى مىکنند.
3. شخصیتهای وابسته نابالغ
همانطور که از اسمش پيدا است این دسته از شخصیتهای وابسته دیدگاهی کودکانه دارند. بعضی از آنها انرژى زيادى براى سازگارى با اطرافیان صرف مىکنند و بعضى دیگر بالعکس حتى هیچ آرزویی و هدفى را مدنظر ندارند و در هيچ زمينهاى به موفقيت دست پيدا نمىکنند. در واقع بزرگسالانی که فعالیتهای کودکانه دارند، غالبا تمايل دارند با افراد کم سن و سال معاشرت کنند و از مسئولیتها گریزانند و شانه خالى مىکنند، در این دسته جای میگیرند.
4. شخصیتهای وابسته غیر مؤثر
شخصیتهای وابسته غیر مؤثر در کنار وابستگی از خود تمایلات اسکیزوئیدی نشان مىدهند. سریع خسته میشوند و انرژيشان به شدت اندک است؛ اغلب ساکت و در خود فروماندهاند و انگیزهی کمی دارند و اغلب مسئولیتهایشان را بىاهميت مىدانند و ناديده مىگيرند. درکل عقاید منفی مخربى دارند و اکثر اتفاقات زندگيشان را به شانس و تقدیر نسبت میدهند و به همين خاطر زندگى يکنواختى هم دارند.
5. شخصیتهای وابسته ایثارگر
برخى از اين افراد ویژگیهای خودآزارگری هم دارند و شدت وابستگی آنها بیشتر از وابستههای مطیع است. در واقع به برقراری روابط با دیگران خيلى بيشتر اهميت میدهند. حتى ممکن است هویت خود را از دست بدهند؛ به اين خاطر که به شدت مطیع دیگران ميشوند و حتی ارزشهای خود را زير پا ميگذارند و به ارزشهای طرف مقابلشان بها مىدهند. تنها رضايت ديگران برای افراد وابسته مهم است و به خاطر جلب رضایت دیگران موجب آزار خودشان میشوند و با اين کار هم لذت مىبرند.
چه چیزی باعث اختلال شخصیت وابسته می شود؟
اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت وابسته، یکی از ناشناخته ترین شرایط سلامت روان است. اما محققان فکر می کنند DPD به دلیل عوامل متعددی ایجاد می شود، از جمله:
• تجربه سوء استفاده: افرادی که سابقه روابط توهین آمیز دارند در معرض خطر بیشتری برای تشخیص اختلال شخصیت وابسته هستند.
• ترومای دوران کودکی: کودکانی که تجربه کودک آزاری (از جمله آزار کلامی) یا بی توجهی داشته اند ممکن است دچار اختلال شخصیت وابسته شوند. همچنین ممکن است افرادی را که در دوران کودکی یک بیماری نگران کننده را تجربه کرده اند، تحت تاثیر قرار دهد.
• ژنتیک: فردی که یکی از اعضای خانواده بیولوژیکی او دارای اختلال شخصیت وابسته یا اختلال اضطراب دیگری است، ممکن است احتمال بیشتری برای تشخیص DPD داشته باشد.
• برخی رفتارهای فرهنگی، مذهبی یا خانوادگی: برخی از افراد ممکن است به دلیل اعمال فرهنگی یا مذهبی که بر تکیه بر اقتدار تأکید دارند، دچار DPD شوند.
اختلال شخصیت وابسته چگونه تشخیص داده می شود؟
معمولا اختلال شخصیت وابسته را تا سن 18 سالگی نمی توان تشخیص داد.
تشخیص اختلال شخصیت وابسته می تواند دشوار باشد. به این دلیل که اکثر افراد مبتلا به این بیماری فکر نمیکنند مشکلی در رفتار یا طرز فکرشان وجود دارد.
هنگامی که آنها به دنبال کمک هستند، اغلب به دلیل شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی ناشی از مشکلات ایجاد شده توسط اختلال شخصیت آنها مانند مشکلات روابط یا کار است.
فردی که مشکوک به اختلال شخصیت وابسته است ممکن است بینشی از رفتارها و الگوهای فکری خود را نداشته باشد. بنابراین، متخصصان سلامت روان اغلب با خانواده و دوستان فرد کار می کنند تا اطلاعات بیشتری در مورد رفتارها و تاریخچه آنها جمع آوری کنند.
اختلال شخصیت وابسته و درمان آن
پیش آگهی مبتلایان با درمان خوب است، روان درمانی، دارو درمانی و رفتاردرمانی جهت درمان مبتلایان موثر واقع میشود.
روان درمانی
روان درمانی بیماران وابسته بخصوص با استفاده از درمانهای بینشگرا (Insight Therapy) موفقیتهای زیادی بدنبال می آورد و با حمایت درمانگر چنین بیمارانی می توانند "استقلال و قاطعیت و اعتماد به نفس بیشتری پیدا میکنند. اما نباید در این کار عجله کرد، چون باعث سردرگمی بیمار میشود. در کنار درمان بینشگرا استفاده از رفتار درمانی، آموزش قاطعیت و اظهار وجود، خانواده درمانی میتواند به موفقیت بیشتر درمان منجر شود.
دارو درمانی
بیماران وابسته علائم فرعی دیگری نظیر اضطراب و افسردگی را نشان میدهند که میتوان از ضداضطرابها و ضدافسردگیها برای بهبودی آنها استفاده کرد. از این داروها میتوان به ایمی پرامین (Imipramine)، بنزدویاژپینها (Benzdoiazpins) اشاره کرد.
دیدگاه