گاهی اوقات زوجین پس از عقد، تصمیم می‌گیرند میزان مهریه را افزایش یا کاهش دهند اما آیا پس از عقد ازدواج، می‌توان میزان مهریه را با توافق زوج و زوجه افزایش یا کاهش داد؟
مهریه چیست؟
به موجب ماده 1082 قانون مدنی مهریه مالی است که به مجرد عقد، زوجه مالک آن می‌شود؛ بنابراین مهریه یا صداق تعهد مالی است که شوهر به هنگام وقوع عقد ازدواج، پرداخت آن را به همسر خود بر عهده می‌گیرد و مکلف است بلافاصله پس از امضای قرارداد ازدواج هر لحظه که زن مطالبه کند آن را بپردازد.
لازم به ذکر است برای اینکه مالی بتواند به عنوان مهریه زن قرار بگیرد صرف مالیت داشتن بدین معنی که ارزش ریالی داشته باشد کافی است؛ لذا مهریه می‌تواند وجه رایج کشور، سکه، اموال غیر منقول و ... باشد مطالبه مهریه هم از طریق دادگاه و هم از طریق اجرای ثبت امکان پذیر است.
اما گاهی اوقات زوجین پس از عقد، تصمیم می‌گیرند میزان مهریه را افزایش دهند، اما آیا پس از عقد ازدواج، می‌توان میزان مهریه را با توافق زوج و زوجه افزایش داد؟
افزایش مهریه بعد از عقد ازدواج
مطمئناً همه بر این باورند که چون مهریه یک تعهد مالی است و به تبع عقد ازدواج ایجاد می شود و از جمله آثار عقد ازدواج می باشد، زن و مرد می توانند بر افزایش آن توافق کنند و از همان دفترخانه ازدواج و طلاق که ازدواجشان ثبت شده برای افزایش مهریه با رضایت شوهر اقدام کنند اما باور عموم مردم کمی متفاوت با قوانین جاری کشور است.
در همین خصوص تا پیش از سال ۱۳۸۸، به موجب قسمت (ب) بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی که بیان کرده بود:
“چنانچه به علل مختلف مرد در مقام افزایش مهریه زن برآید این عمل باید به موجب اقرارنامه رسمی صورت گیرد که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد …”
افزایش مهریه منع قانونی تا قبل از سال ۸۸ نداشته است تا اینکه به موجب شکایتی که در این خصوص توسط شخصی به دیوان عدالت اداری واصل می شود و خواهان ابطال قسمت (ب) بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی می شود و بیان می کند که این مقرره قانونی در تضاد با شرع و کیان خانواده است.
در همین خصوص شعبه رسیدگی کننده به شکایت، به دلیل اینکه شاکی آن را در تضاد با شرع دانسته است، شعبه مربوطه از شورای نگهبان به عنوان مرجع تفسیر شرع و قانون، درخواست تفسیر آن مقرره قانون را می نماید تا مشخص شود که آیا در تضاد با شرع است یا نه؟
شورای نگهبان نیز در جواب بیان می کند:
“مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد نکاح واقع شده است و افزایش آن بعد از عقد شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن خلاف موازین شرع شناخته شد”
با این نظریه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری چاره ای جز پذیرش نظر شورای نگهبان را نداشت و بر همین مبنا به موجب دادنامه شماره ۴۸۸ مورخ ۱۵/۰۶/۸۸، قسمت (ب) بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی را با عنایت ویژه به نظریه شورای نگهبان باطل اعلام می کند.
در رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری آمده است: طبق نظریه شماره ۳۵۰۷۹/۳۰/۸۸ مورخ ۱۲ مرداد سال ۸۸فقهای شورای نگهبان مبنی بر اینکه «مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد واقع شده است و ازدیاد مهر بعد از عقد شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن خلاف موازین شرع است.»
در نتیجه دیگر زوجین نمی تواند به موجب قسمت (ب) بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی اداره ثبت اسناد و املاک کشور از طریق دفاتر اسناد رسمی نسبت به افزایش مهریه اقدام کنند.
اما پس از صدور رأی صریح هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال مقرره مرتبط با افزایش مهریه، پرسشی که مطرح می شود این است که برای افزایش مهریه باید چه کرد؟
افزایش مهریه در سند ازدواج یا به موجب اقرارنامه رسمی پذیرفته نمی شود در نتیجه اگر زن و مرد خواهان افزایش مهریه هستند می تواند از طریق سایر تعهدات مالی مثل صدور چک یا سفته، صلح اموال، و سایر تعهدات الزام آور دیگر که در قوانین آمده است اقدام به افزایش مهریه کنند و در رویه فعلی منعی در این خصوص نیامده است.
پس منعی برای افزایش ندارد ولی این مال جدید افزایش یافته دیگر ماهیت مهریه ندارد و مهریه همان است که حین نکاح مشخص شده است.
کاهش مهریه بعد از عقد ازدواج
همانطور بیان شد افزایش مهریه به موجب رأی دیوان عدالت اداری از طریق دفاتر اسناد رسمی ممنوع اعلام شد البته زوجین می توانند از طریق سایر اسناد تعهدآور مالی بر مهریه به صورت توافقی و خارج از سند ازدواج بیفزایند اما آیا کاهش مهریه نیز منع قانونی دارد؟
با توجه به رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری که بر مبنای نظریه شورای نگهبان صادر شده است، مهریه شرعی همان است که در سند ازدواج مقرر شده است پس در نتیجه، کاهش مهریه نیز منع قانونی دارد البته به طریقی که زن و مرد خواهان کاهش آن در سند ازدواج هستند چون مهریه تعیین شده در سند ازدواج قابل تغییر نیست یعنی اعم از افزایش یا کاهش.
اما زن می تواند به منظور کاهش مهریه تعیین شده در سند ازدواج به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و در قالب سندی مجزا به نام ابراء نامه، بخشی از مهریه خود را یا تمام آن را که بر ذمه مرد است، بری کند. بدین منظور که زن از گرفتن مهریه خود منصرف می شود و این را در قالب سند رسمی بیان می کند و حق خود را برای مطالبه آن در آینده نیز اسقاط یا از بین می برد و دیگر نمی تواند مدعی مهریه شود.
در واقع موارد زیادی اتفاق افتاده که زن مهریه خود را در قالب سند ابراء نامه بخشیده اما پس از مدتی منصرف شده و خواهان مهریه می باشد، آیا زن می تواند در این صورت کاری کند؟
در کاهش یا کلاً بخشش مهریه آگاه باشید که اگر به موجب سند رسمی زن تمام مهریه یا بخشی از آن را ابراء یا ببخشد، دیگر نمی تواند برای همان قسمت بخشیده شده از طریق مراجع قضایی یا اجرای ثبت اقدام به مطالبه مهریه کند و عملاً مهریه تعیین شده در سند ازدواج نیز آثار مالی خود را به موجب سند تنظیمی مؤخر بر سند ازدواج از دست می دهد.
دیدگاه