خشونت خانگی
خشونت خانگی یک رفتار خشونت آمیز، تخریب گر و دیکتاتوری توسط یک عضو خانواده نسبت به عضو یا اعضای دیگر خانواده است. هدف اصلی خشونت خانگی، کودکان خردسال و سپس زنان هستند. طبق تحقیقات، امروزه خشونت علیه مردان نیز گسترش پیدا کرده و از هر 2 زن قربانی خشونت خانگی، یک مرد نیز قربانی خشونت خانگی قرار می‌گیرد. رفتارهای خوشنت آمیز اکثرا در مردان دیده می‌شود که در اغلب اوقات ریشه در گذشته و سبک تربیتی آنان دارد. در صورت نادیده گرفته شدن خشونت خانگی همسر، این رفتار به نسل‌های بعد نیز منتقل می‌گردد.
بزرگترین اشتباه در مورد خشونت خانگی سکونت فرد قربانی است؛ که در اکثر اوغات فرد قربانی به دلیل حجب و حیا و جلوگیری از آبروریزی در مقابل خشونت همسرش سکوت می‌کند. اما نکته اصلی که باید در مورد خشونت خانگی بدانید این است که سلامت روانی اعضای خانواده مهمترین مسئله می‌باشد که در رشد و تربیت کودکان نیز بسیار تاثیر گذار است. فراموش نکنید همیشه راهی برای بهبود اوضاع و اختلافات خانوادگی وجود دارد.
چرخه ی خشونت خانگی
خشونت خانگی در قالب این چرخهٔ خشونت شکل می‌گیرد:
1. آزار و اذیت
طرف آزاررسان، پرخاش، تحقیر یا رفتار خشونت‌آمیز انجام می‌دهد. این برخورد، بازی قدرتی است برای نشان دادن اینکه «رئیس کیست».
2. احساس گناه
او بعد از آزارواذیت، احساس گناه می‌کند، البته نه به خاطر رفتارهایش؛ بلکه بیشتر نگران این است که گیر بیفتد و با عواقب خشونت خانگی مواجه بشود.
3. بهانه‌تراشی
کارهایش را توجیه می‌کند؛ بهانه‌تراشی می‌کند یا شما را مقصر برآشفته کردن خود می‌داند؛ خلاصه هر کاری می‌کند تا مسئولیتی بر عهده نگیرد.
4. رفتار «عادی»
هر کاری بتواند می‌کند تا دوباره کنترل را به دست بگیرد و مطمئن شود که شما این رابطه را حفظ خواهید کرد. فرد مهاجم طوری رفتار می‌کند که انگار هیچ اتفاقی نیفتاده؛ چه‌بسا «دلبری هم می‌کند». این مرحله به شما امید می‌دهد که او این بار واقعا تغییر کرده است.
5. خیال‌بافی و طرح‌ریزی
سوءاستفاده‌گر شروع به خیال‌بافی دربارهٔ تکرار آزارهایش می‌کند. زمان زیادی را صرف فکر کردن دربارهٔ این موضوع می‌کند که شما چه کار اشتباهی انجام داده‌اید و او چگونه می‌تواند تلافی کند. بعد هم طرحی می‌ریزد که خیال را به واقعیت تبدیل کند.
6. دام‌گذاری
او شما را به دام می‌اندازد و طرحش را اجرایی می‌کند؛ موقعیتی را فراهم می‌کند که بتواند این خشونت خانگی علیه شما را توجیه نماید.
او عذرخواهی می‌کند و رفتارهای عاشقانه‌اش، ترک رابطه را برای شما دشوار می‌کند. کاری می‌کند که باور کنید تنها فردی هستید که می‌توانید کمکش کنید، که او رفتارش را تغییر خواهد کرد، که واقعا شما را دوست دارد. اما خطرات ماندن در چنین رابطه‌ای بسیار زیاد است.
خشونت خانگی علیه کودکان
کودکان اصلی‌ترین قربانیان خشونت خانگی هستند. کودکان بیشتر مورد خشونت کلامی یا جسمانی قرار می‌گیرند. تنبیه‌های بدنی سخت جسم و جان این کودکان را تهدید می‌کند. اما آمارهای آزار جنسی کودکان نیز در این مورد کم نیست. این کودکان به دلیل ناآگاهی نمی‌توانند از حقوقشان دفاع کنند. در نتیجه جوامع گوناگون به فکر افزایش آگاهی کودکان در مدارس و رسانه‌ها می‌پردازند تا بتوانند از خشونت خانگی علیه کودکان پیشگیری کنند. کودکانی که قربانی خشونت خانگی می‌شوند بیش از دیگران در خطر بروز اختلالات روانی گوناگون مانند افسردگی، اضطراب، پنیک اتک و استرس پس از سانحه هستند. این کودکان ممکن است که تبدیل به یک آزارگر شوند. رفتارهای پرخاشگرانه در محیط مدرسه و نسبت به همسالان نخستین نوع خشونتی است که احتمال دارد از یک کودک قربانی خشونت خانگی سر بزند. همچنین این افراد ممکن است پس از بزرگسالی و ازدواج نسبت به همسر و فرزندانشان رفتارهای خشونت‌آمیز داشته باشند.
خشونت خانگی علیه زنان
زنان دومین گروه آسیب‌پذیری هستند که قربانی خشونت خانگی می‌شوند. آزار جسمی و جنسی، تحقیر، مصادرهٔ مالی و قطع عضو بیشترین آمار خشونت علیه زنان را به خود اختصاص می‌دهد. متأسفانه این اتفاقات زمانی دردناک‌تر می‌شود که زنان باردار باشند. بر پایهٔ آمارهای موجود حدود ۱۵٪ زنان باردار آمریکایی مورد خشونت خانگی قرار می‌گیرند. گاهی زنان به خاطر فرزندانشان از طلاق و جدایی خودداری می‌کنند. در این حالت آن‌ها ناچارند هر روز خشونت را تحمل کنند و دچار اختلالات روان‌شناختی گوناگون می‌شوند. آمار خودکشی زنان ناشی از خشونت خانگی بسیار بالاست.
خشونت خانگی علیه مردان
میزان خشونت خانگی علیه مردان، نسبت به کودکان و زنان پایین‌تر است اما نمی‌توانیم وجود آن را انکار کنیم. این خشونت‌ها بیشتر جنبهٔ جسمانی و روانی دارند. کتک زدن، مجروح کردن با چاقو و قطع عضو اصلی‌ترین نمونه‌های خشونت علیه مردان است. شاید بتوانیم از جانی دپ به عنوان جنجالی‌ترین مردی یاد کنیم که قربانی خشونت خانگی شد. امبر هرد همسر جانی دپ به او خیانت می‌کرده و او را مورد آزار جسمانی و روانی قرار می‌داده است. در فایل صوتی که از امبر هرد منتشر شده او به رفتارهای خشونت‌آمیز علیه جانی دپ اعتراف می‌کند. امبر هرد در یکی از این اقدامات باعث قطع شدن بخشی از بند انگشت دست همسرش شده بود.
خشونت خانگی علیه والدین و سالمندان
سالمندآزاری نوع دیگری از خشونت خانگی است. خشونت علیه سالمندان به روش‌های گوناگون انجام می‌گیرد. بدرفتاری کلامی و جسمی، بی‌توجهی عاطفی، مصادرهٔ مالی، توهین و تحقیر، بی‌توجهی و بهداشت و تغذیه، کتک زدن و نابود کردن وسایل مورد علاقهٔ سالمندان بارزترین نمونه‌های سالمندآزاری است. یک سالمند روحیه‌ای شکننده و حساس دارد و این رفتارها می‌تواند او را با مشکلات جدی جسمانی و روانی روبه‌رو کند که گاهی جبران ناپذیر است.
انواع خشونت خانگی
خشونت خانگی به دلیل در دست گرفتن قدرت در خانه توسط یک فرد به وجود می‌آید. این قدرت ممکن است توسط خود قربانی، جامعه، اعضای خانواده و... به او داده شود. خشونت خانگی علاوه بر بعد فیزیکی شامل مواردی مانند خشونت جنسی، اقتصادی، روانی، عاطفی نیز می‌شود.
1. خشونت فیزیکی
شاید خطرناک ترین نوع خشونت خانگی، ضرب و شتم مهاجم باشد. اعمالی مثل مشت زدن، لگد زدن، گاز گرفتن، هل دادن، خفه کردن، زخم کردن، غرق کردن، کشیدن مو، سوزاندن و حتی تهدید به حمله فیزیکی از جمله این خشونت‌هاست.
قطع کردن نیازهای فیزیکی مثل تغذیه، بهداشت، کمک به درمان جراحت یا بیماری و زندانی کردن نیز از خشونت‌های فیزیکی محسوب می‌شود.
پرتاب اشیا، شکستن و آسیب زدن به وسایل خانه و حتی آسیب زدن به حیوانات خانگی نیز از این جمله است.
در این مورد لازم است که اقدامات فوری از طریق مراکز و منابع حمایتی صورت گیرد تا از آسیب‌های جدی پیشگیری شود.
2. خشونت جنسی
سو استفاده‌های جنسی به هر نحوی جزء این دسته قرار می‌گیرند. شایع ترین آن انجام رابطه جنسی به زور یا انجام اقدامات جنسی آسیب زا و نامعمول است. اصرار به رابطه مقعدی یا دهانی، اجبار در مصرف الکل یا مواد مخدر برای انجام رابطه به هر نحو، تحقیر و یا تمسخر بدن یا اعضای جنسی، زیر سوال بردن توانایی انجام رابطه توسط طرف مقابل و اجبار به بارداری نیز از این دسته است.
این مورد از خشونت خانگی، علیه مردان نیز وجود دارد اما به دلیل احساس سر افکندگی یا احساس شکست، معمولا در این مورد صحبتی نمی‌کنند.
3. خشونت روانی
بیشترین و بدترین نوع خشونت روانی این مورد است. توهین، تهدید، فحاشی، ترساندن، تحقیر، شک، انتقاد بی رحمانه، تخریب شخصیت، شستشوی مغزی، نادیده گرفتن، تخریب عزت نفس، مجبور کردن به مصرف الکل یا مواد و...
این نوع خشونت رایج ترین نوع خشونت خانگی است. قربانی در این مورد معمولا سکوت کرده و فشار زیادی را متحمل می‌شود. به همین دلیل فرد در معرض ابتلا به افسردگی، سوء مصرف مواد یا حتی خودکشی قرار می‌گیرد.
4. خشونت عاطفی
تفاوت خشونت عاطفی با خشونت روانی این است که فرد معمولا با انجام ندادن کاری به فرد دیگر آسیب می‌زند. عدم توجه، عدم انجام رابطه جنسی، دوری عاطفی و روانی و اهمیت ندادن به نیازهای عاطفی فرد مقابل، از جنبه‌های خشونت عاطفی محسوب می‌شود.
5. خشونت اقتصادی
این مورد شامل محروم کردن قربانی از نیازهای مادی یا استقلال مالی اوست. سوء استفاده‌های مالی از طریق دستکاری منابع مالی قربانی نیز از این دسته است. کنترل درآمد‌های فرد، محدودیت اجازه دسترسی به پول و بودجه خانواده، جلوگیری از اشتغال زن و استقلال مالی، تحت کنترل گرفتن جواهرات یا پس اندازها از انواع خشونت اقتصادی است. همچنین فروختن لوازم منزل یا مصرف کردن موارد ضروری خانواده برای تهیه لوازم غیر ضروری مثل الکل، مواد مخدر یا تجهیزات تجملی نیز می‌تواند از این دسته باشد.
6. خشونت اجتماعی و محدود کردن
این نوع خشونت معمولا با کنترل رفتارهای قربانی صورت گرفته و معمولا همراه با سایر انواع خشونت‌های خانگی اتفاق می‌افتد. محدودیت در خروج از منزل، ارتباط با اعضای خانواده و دوستان، تنظیم و کنترل رفت و آمدها و همچنین کنترل فکر و احساس او نیز می‌تواند شامل این دسته از خشونت‌ها باشد. زیر سوال بردن علایق یا افراد مورد علاقه و اعتقادات نیز جزء خشونت‌های اجتماعی است.
نکته مهمی که در مبحث خشونت خانگی باید مورد توجه قرار بگیرد، همپوشانی انواع خشونت خانگی با هم است. اما مسئله اصلی چگونگی برخورد با آن می‌باشد.
روش های خشونت خانگی
علی‌رغم آنچه خیلی‌ها عقیده دارند، خشونت خانگی و آزار و اذیت، به این خاطر رخ نمی‌دهد که طرف کنترل رفتارش را از دست داده است، بلکه رفتارهای سوءاستفاده‌گرا و خشونت، انتخابی عمدی برای به دست آوردن سلطه است. مجرمان از روش‌های گوناگونی برای کنترل و اعمال قدرت بر شما استفاده می‌کنند، از جمله:
1. سلطه
فرد آزاردهنده، باید احساس تسلط بر رابطه داشته باشد. او برای شما و کل خانواده تصمیم‌گیری می‌کند، باید و نباید تعیین می‌کنند و انتظار دارد بی‌چون‌وچرا از او اطاعت کنید. آزاردهنده با شما مانند پیشخدمت، بچه یا حتی مثل یک وسیله برخورد می‌کند.
2. تحقیر
فرد آزاردهنده، هر کاری بتواند می‌کند تا اعتماد به نفس شما را کاهش بدهد، یا احساس نقصان در شما به وجود بیاورد. اگر باور کنید که بی‌ارزش هستید و هیچ‌کس دیگری شما را نمی‌خواهد، بعید است آن رابطه را ترک کنید. توهین، اسم‌گذاری، خجالت‌زده کردن یا تحقیر در مقابل دیگران، همگی ابزارهایی هستند که طراحی شده‌اند تا شما را پیش خودتان کم‌ارزش کرده یا احساس ناتوانایی در شما ایجاد کنند.
3. انزوا
فرد آزاردهنده، برای زیاد کردن وابستگی به او، شما را از دنیای بیرون جدا می‌کند. او نمی‌گذارد خانواده یا دوستان خود را ببینید، یا حتی نمی‌گذارد کار کنید و درس بخوانید. برای انجام هر کاری، رفتن به هر جایی یا دیدن هر شخصی، باید از او اجازه بگیرید.
4. تهدید
فرد آزاردهنده، معمولا از تهدید به‌عنوان ابزار استفاده می‌کند تا مانع از این شود که آن رابطه را ترک یا او را مجبور به تغییر رفتارش کنید. فرد سوءاستفاده‌گر، شما، فرزندان، سایر اعضای خانواده یا حتی حیوانات خانگی‌تان را تهدید به جرح یا قتل می‌کند. شاید تهدید به خودکشی هم بکند یا شما را متهم به کارهای نکرده کند یا حتی دربارهٔ شما به نهادهای خاصی گزارش دهد.
5. تحقیر
فرد آزاردهنده، از روش‌های گوناگونی برای تحقیر استفاده می‌کند که طراحی شده‌اند تا شما را بترسانند و وادار به اطاعت کنند. منظور از این روش‌ها، نگاه‌ها یا حرکت‌های تهدیدکننده، خُرد کردن وسایل جلوی شما، تخریب و آسیب رساندن به حیوانات خانگی است. پیامی که پشت این اقدامات نهفته، این است که اگر اطاعت نکنید، عواقب خشونت‌باری در انتظارتان است.
6. انکار و مقصرتراشی
فرد آزاردهنده، عادت به بهانه‌تراشی برای کارهای نابخشودنی دارد. او تقصیر آزار و اذیت و خشونت خود را بر گردن دوران سخت کودکی، روز بد کاری یا حتی شما و فرزندان می‌اندازد؛ یعنی همان قربانی‌های سوءاستفاده. او خشونت خودش را جزئی نشان می‌دهد یا حتی وقوع آن را انکار می‌کند. اغلب اوقات شما را مسئول این خشونت خانگی نشان می‌دهد؛ یعنی دلیل رفتار خشونت‌آمیز و آزار و اذیت او، شما هستید.
پیشگیری از بروز خشونت خانگی
راه‌های مختلفی برای پیشگیری از خشونت خانگی وجود دارد. باید بدانید که فرد مهاجم به دلیل عدم آگاهی از مهارت‌ها زندگی، عدم توانایی در روابط زناشویی، اعتیاد، فشارهای زندگی و اقتصادی، عدم توانایی تربیت فرزند و اختلالات روانی دست به اعمال خشونت زده و با استفاده از جلسات مشاوره روانشناسی قابل درمان است.
بهترین راه برای جلوگیری از خشونت خانگی این است که در ابتدا از انجام کارهایی که سبب شکایت و تحریک فرد مهاجم می‌شود، جدا خودداری نمایید. از حقوق خود دفاع کنید و در مقابل خشونت وی سکوت نکنید. چرا سکوت در مقابل تهاجم تنها سبب بدتر شدن شرایط می‌گردد. حتما از یک فرد متخصص در زمینه مشاوره خانواده و روابط زناشویی مشاوره بگیرید.
تشخیص نشانه‌های خشونت خانگی و کمک به افراد قربانی
معمولا افرادی که تحت خشونت خانگی قرار می‌گیرند، به دلایل مختلف سعی در پنهان آن دارند یا از ترس نمی‌توانند آن را ابراز کنند. اما در هرحال خشونت خانگی نشانه‌هایی دارد و اگر شما متوجه این علائم در یکی از نزدیکان خود شدید، می‌توانید به او کمک کنید. این نشانه‌ها عبارتند از:
1. همواره مضطرب و نگرانند و برای ناراحت نشدن همسرشان هرکاری انجام می‌دهند. مثلا تمام قرارهای خود را به سرعت به او اطلاع داده و هر خواسته‌اش را بی چون و چرا اطاعت می‌کنند.
2. به طور کاملا مشهودی تحت سلطه همسسرشان هستند؛ مثلا دائما تماس‌های غیرضروری و آزاردهنده از طرف او دارند.
3. بدنشان همیشه زخمی است و با بهانه‌های مختلف آن را بی اهمیت جلوه می‌دهند. همچنین برای مخفی کردن آن از لباس‌های پوشیده و عینک آفتابی استفاده می‌کنند.
4. ارتباطات بسیار محدودی دارند و بدون همسر خود جایی نمی‌روند. همچنین معمولا دسترسی محدودی به پول و کارت‌های اعتباری خود دارند.
5. تغییرات شخصیتی بسیار چشمگیری دارند. مثلا فردی که قبلا اعتماد به نفس زیادی داشت یا بسیار اجتماعی بود، به ناگهان منزوی و مضطرب شده است.
حال سوال این است که در صورت مشاهده این علائم چه باید کرد؟ شاید فکر کنید که به شما ربطی ندارد یا در بیان آن مردد باشید. کارهایی که باید بکنید عبارتند از:
1. به او فشار نیاورید و با نصیحت و قضاوت، درد و ناراحتی‌اش را چند برابر نکنید.
2. صبر نکنید تا او به شما حرفی بزند و خودتان بحث را پیش بکشید.
3. نگرانی خود را بیان کرده و بگویید که نگرانش هستید.
4. به او بگویید که حمایتش می‌کنید و برای کمک به او آماده هستید.
5. او احتمالا به دلیل محدودیت‌ها خود امکان صحبت با فرد متخصص را ندارد. به او بگویید که می‌توانید از طرف او با یک روانشناس صحبت کنید.
اورژانس اجتماعی – شماره تلفن ۱۲۳
خوشبختانه سازمان بهزیستی بخشی به نام اورژانس اجتماعی را بنیان گذاشت. این اورژانس در سراسر کشور دایر و با شماره تلفن ۱۲۳ در دسترس است. علت انتخاب شمارهٔ ۱۲۳ به عنوان تلفن اورژانس اجتماعی سادگی آن است. این شماره را هر کودک نیز به سادگی می‌تواند به خاطر بسپارد. در صورتی که کسی قربانی خشونت خانگی شود می‌تواند با این شماره تماس بگیرد و از حمایت سازمان بهزیستی بهره‌مند شود. یکی دیگر از خدمات سازمان بهزیستی در این مورد ارائهٔ خدمات مشاوره روانشناسی رایگان است. این سازمان برای کسانی که قربانی خشونت خانگی هستند خدمات مشاورهٔ رایگان به صورت تلفنی و حضوری فراهم می‌کند.
دیدگاه