خشونت خانگی در تهران: زنان در سایه ی ترس بن بست خانه

معضل خشونت خانگی در پایتخت

یکی از مسائل و آسیب های مهم در حوزه خانواده، در ایران، خشونت خانگی است که هم دال بر مسائل اجتماعی در سطح فردی و خانوادگی و هم در سطح کلان و جامعه است.

خشونت خانگی، به عنوان شایع ترین نوع خشونت علیه زنان، هر نوع اقدام خشونت آمیز جنسیتی است که منجر به آسیب های بدنی، جنسی، روانی و یا افزایش احتمال بروز آن در زنان شود و اقداماتی که برای زنان رنج آور بوده و یا به محرومیت اجباری از آزادی های فردی یا اجتماعی منجر گردد.

این نوع خشونت ها، اگرچه معمولاً در حریم خانواده رخ می دهند، اما زندگی زنان را در همه عرصه های عمومی و اجتماعی تحت تأثیر قرار می دهند. از این رو، منجر به پیامدهای تخریب کننده درون خانواده، جامعه و پیشرفت اقتصادی اجتماعی می شود.

علاوه بر این ها، اعمال خشونت، فقط زنان را قربانی نمی کند، بلکه کودکان هم از این وضعیت تأثیر می پذیرند. کودکان شاهد رفتارهای خشونت آمیز، در بزرگسالی، یا خود قربانی خشونت می شوند و یا عامل بروز خشونت بر همسران و فرزندان خود خواهند بود.

خشونت های خانگی، اختصاص به یک منطقه خاص جغرافیایی و یا سطح معینی از اقتصاد و رفاه بستگی ندارد و می توان آن را در همه جوامع و تمامی لایه های اجتماعی مشاهده کرد. هرچند شیوع، نوع، شدت، عواقب و عوامل مساعدکننده این پدیده متفاوت است. به بیان دیگر، این نوع خشونت هرچند مسئله ای فراگیر است و در تمام جوامع و همه زیرگروه های اجتماعی و جمعیتی وجود دارد، اما شیوع آن تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

متأسفانه در بین شهرهای ایران، تهران صدرنشین خشونت‌ های خانگی ست که بیشترین آمار همسرآزاری و کودک‌آزاری را به خود اختصاص داده است.

طبق مطالعات انجام شده، علت عمده خشونت خانگی اعتیاد و وضعیت بد معیشتی می باشد و اگر فرهنگ آموختن مهارت‌های زندگی در جامعه نهادینه نشود می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده‌ای نزدیک بنیان خانواده با بحران جدی مواجه خواهد شد.

در ایران ۳۸‌ درصد از آمار اورژانس اجتماعی به همسرآزاری مربوط می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که زنانی که قربانی خشونت خانگی هستند ۲ برابر بیش از بقیه زنان احتمال افسردگی و سقط جنین، و یک‌ و نیم برابر بیشتر احتمال ابتلا به بیماری ایدز را دارند و جالب است بدانید که از این تعداد، فقط ٣٥‌ درصد از زنانی که قربانی خشونت هستند از اورژانس اجتماعی یا وکیل تقاضای کمک می‌کنند.

انواع مختلف خشونت علیه زنان

خشونت خانگی علیه زنان به شکل‌های مختلفی است، گاهی این خشونت به شکل جسمی است مانند ضرب و شتم، حمله فیزیکی، کتک زدن، سوزاندن یا هر نوع صدمه‌ای که به بدن وارد می‌شود و یا حتی جلوگیری کردن از اینکه زن بتواند از خدمات بهداشتی و درمانی استفاده کند به نوعی خشونت جسمانی است.

نوع دیگری از خشونت، خشونت روانی و کلامی می‌باشد، که در این نوع، فردی که مرتکب رفتار خشونت آمیز می‌شود سعی می‌کند روابط زن را با اطرافیان ضعیف کند مثلاً مانع از تماس تلفنی زن با اقوام خانواده و دوستان می‌شود، البته این نوع خشونت گستره‌ی بیشتری دارد و سرزنش کردن، تحقیر، قهر و صحبت نکردن، تهدیدهای مداوم، تمسخر کردن و زیر سوال بردن تمام توانایی‌های یک زن نوعی خشونت روانی محسوب می‌شود.

گاهی برای تحقیر کردن زن به او احساس گناه می‌دهد به این معنی که اگر همسر و مادر بهتری بود، مرد هیچ گاه به خشونت دست نمی‌زند، بنابراین همه این رفتارها نمونه‌ای از خشونت روانی و کلامی علیه زنان محسوب می‌شود.

خشونت جنسی از دیگر انواع خشونت علیه زنان است، تجاوز و آزارهای جنسی، تماس فیزیکی و لمس کردن بدون تمایل و رغبت و یا با خشونت و روش‌های غیر طبیعی از نمونه‌های خشونت جنسی محسوب می‌شوند

دلایل افزایش خشونت خانگی در تهران

خشونت خانگی، معضل اجتماعی است که در تهران رو به افزایش است. برخی از دلایل بروز خشونت خانگی در این شهر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

فشارهای اقتصادی

فشارهای اقتصادی و بحران‌های مالی می‌توانند باعث استرس و ناراحتی در خانواده‌ها شوند و برخی افراد به دلیل این فشارها به خشونت متوسل شوند.

فرهنگ و تربیت

برخی فرهنگ‌ها و الگوهای تربیتی ممکن است خشونت را به عنوان راه‌حلی برای حل مشکلات در نظر بگیرند. عدم آگاهی و نقص در آموزش‌های فرهنگی و تربیتی می‌توانند نقشی در ادامه یا تکرار چرخه خشونت خانگی ایفا کنند.

مسائل روانی

وجود مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و عدم کنترل خشم می‌تواند عواملی باشند که فرد را به خشونت خانگی سوق دهند.

بی‌ثباتی خانوادگی

مسائل و مشکلات خانوادگی از جمله جدایی، طلاق، مشکلات بین فرزندان و والدین، عدم ارتباط و انزوا و تضادات در خانواده می‌توانند باعث بروز خشونت خانگی شوند.

استفاده از مواد مخدر و الکل

استفاده از مواد مخدر و سوء مصرف الکل می‌تواند تأثیر قابل توجهی در افزایش خشونت خانگی داشته باشد. این مواد می‌توانند به عنوان عامل تشدید‌کننده برای خشونت عمل کنند.

نقص در قوانین

نقص در اجرای قوانین مربوط به خشونت خانگی می‌تواند باعث شکاف بین عدالت و خشونت در خانواده‌ها شود و ترغیب به ادامه خشونت را به دنبال داشته باشد. جامعه و نهادهای ذی‌ربط باید برای پیشگیری از خشونت خانگی و حمایت از قربانیان آن، تلاش کنند.

نوع روابط درون خانوادگی

بحث رابطه بین زن و مرد هم خودش می تواند آسیب زا باشد. وقتی نارضایتی و بی میلی در سطح خانواده زیاد باشد، ناكامی های روانی نیز بیشتر می شود و به دنبال این امر ناكامی های عاطفی و جنسی در خانواده مكرر اتفاق می افتد. در مطالعات جدید بررسی هایی صورت گرفته كه در آن محققان متوجه شده اند در مواقعی كه زن ها مورد ضرب و شتم قرار می گیرند به دلیل این است كه آنها نیز یكسری مهارت های ارتباطی را فرا نگرفته اند و متوسل به رفتار ها و گفتارهایی می شوند كه می تواند جرقه اعمال خشونت را بزند و طرف مقابل متوسل به اعمال خشونت شود.

عوارض خشونت خانگی علیه زنان

صرف نظر از دلایل خشونت خانگی، عوارضی که خشونت علیه زنان دارد بسیار مهم است، افسردگی یکی از مهم‌ترین این عوارض هاست، اختلال استرس پس از سانحه در زنان خشونت دیده زیاد است و قربانیان خشونت معمولاً اعتماد کردن به دیگران را از دست می‌دهند و همیشه خودشان را مجبور به راضی کردن دیگران می‌دانند.

به طور کلی پیامدهای خشونت در زنان قربانی شامل علائم افسردگی، علائم اضطرابی، گرایش به مصرف مواد یا رفتارهایی پر خطر همانند اقدام به خودکشی و غیره است، متأسفانه گاهی خشونت خانگی می‌تواند منجر به روسپیگری شود مثلاً دختران جوانی که برای فرار از محیط پر از تنش خانه به خیابان کشیده می‌شوند و به ناچار تن فروشی می‌کنند.

عوارض دیگر خشونت خانگی متوجه فرزندان است که معمولاً کودک آزاری در خانواده‌هایی که همسر آزاری در آنها گزارش می‌شود اتفاق می‌افتد و مطالعات نشان داده بسیاری از کودکانی که شاهد اعمال خشونت آمیز پدر بر مادر خود بوده‌اند و زمانی که سعی کرده‌اند از او دفاع کنند خودشان متوجه خشونت شدند و مورد ضرب و شتم را گرفته‌اند.

کودکی که در خانواده‌ای رشد می‌کند که مدام شاهد چنین صحنه‌هایی است مسلماً واکنش‌هایی همانند شب ادراری، ترس، بی خوابی خواهد داشت و از طرفی کودکانی که شاهد خشونت خانگی هستند، خودشان در معرض رفتارهای آزار دهنده از طرف مرتکب خشونت قرار دارند و ۲۰ تا ۴۰ درصد نوجوانانی که رفتارهای خشن تکرار شونده دارند در خانواده‌ای رشد می‌کنند که مادرشان کتک می خورده، بنابراین از تأثیرات مخرب کوتاه مدت خشونت خانگی در کودکان که شامل تقلید از رفتارهای خشن، احساس ترس، اضطراب، شب ادراری و افسردگی و اثرات بلند مدت آنکه بچه‌های قبل از سن مدرسه خصوصاً پسرها در خطر مشکلات رفتاری هستند و یا ممکن است در دوره‌های بعد افکار خودکشی داشته باشند نباید غافل بود.

دلایل عادی شدن خشونت

عوامل اجتماعی و فردی را باید در این موضوع دخیل دانست. در یك كشور پیشرفته سازمان ها و نهادهایی وجود دارند كه به شیوه جدی با این افراد برخورد می كنند و ما هم در كشور خودمان بعضا این سازمان ها و نهادها را داریم ولی این سازمان ها و نهادها كارآمدی لازم را ندارند و یا به جهت وفور مواردی این چنینی امكان رسیدگی به همه این موضوعات وجود ندارد. افرادی كه متوسل به این خشونت ها می شوند در واقع آنطور كه باید و شاید تبعات كارشان به آنها برگردانده نمی شود طبیعتا اینگونه رفتارها نیز ادامه پیدا می كند.

از طرف دیگر بحث نفوذ و حضور خانم ها در سطح اجتماع و رشد و توسعه های فردی كه اتفاق می افتد نیز می تواند عوامل بازدارنده خوبی بر این گونه رفتارهای خشونت آمیز باشد. در هر صورت در این زمینه قوانین بازدارندگی لازم وجود ندارد و این امر یكی از علت هایی است كه باعث می شود این گونه خشونت ها همچنان ادامه پیدا كند. اما از انجایی كه خانم ها احساس می كنند راه گریزی ندارند مجبور می شوند كه این شرایط را تحمل كنند و به این نوع زندگی ادامه دهند.

روش‌ های مقابله با خشونت خانگی

گسترش فرهنگ گفتگو و همفکری راهکار مناسبی برای کاهش تضادها و خشونت‌ها به شمار می‌رود. با جا افتادن این فرهنگ در میان خانواده‌ها، می‌توان با آداب و رسوم یا باورها و نگرش‌های اجتماعی که از نابرابری اعضای خانواده حمایت می‌کنند، مقابله کرد.

اگر با خشونت در محیط خانه روبرو شدید، از متخصصان مربوطه برای مشاوره حقوقی، روان‌شناختی و… کمک بگیرید. راهکارهای زیر هم به شما کمک می‌کنند که تا حدی از خودتان در برابر خشونت محافظت کنید:

مدارک و لوازم زیر را در یک جای مطمئن نگه دارید

اگر مدتی است که برای فرار از خشونت به ترک خانه فکر می‌کنید، وسایل ضروری مانند شناسنامه، گذرنامه، گواهینامه، کارت بانکی، دسته چک، دفترچه بانک، داروها، کلید خانه، سوییچ ماشین، اسباب‌بازی‌های مورد علاقه کودکان، چند دست لباس و جواهرات ارزشمند خود را آماده کرده و در جای مطمئنی قرار دهید. در این صورت می‌توانید در شرایط اضطراری به سرعت از خانه خارج شوید.

شماره تلفن‌های ضروری را داشته باشید

شماره اورژانس اجتماعی (شماره ۱۲۳)، دوستان نزدیک و اعضای خانواده خود را در گوشی موبایل‌تان ذخیره کنید. اگر فکر می‌کنید که ممکن است همسرتان موبایل را از شما بگیرد، تمام شماره‌ تلفن‌های مهم را به خاطر بسپارید یا در جای مطمئنی بنویسید تا در صورت نیاز از تلفن عمومی تماس بگیرید.

اگر صدمه دیدید، تحت درمان قرار بگیرید

اگر پس از خشونت مجروح شدید، در اسرع وقت به دنبال مراقبت پزشکی باشید. لازم نیست به کسی که باعث آسیب شما شده است این موضوع را اطلاع دهید، اما بهتر است دقیقا به پزشک بگویید که چه اتفاقی افتاده است.

همچنین می‌توانید به پزشکی قانونی مراجعه کنید. در صورتی که بخواهید در آینده از همسرتان جدا شوید، می‌توانید از مدارک مربوط به جراحت‌ها و زمان‌هایی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اید، برای این کار استفاده کنید.