گواتر به معنی افزایش غیرطبیعی سایز غده ی تیروئید است.تیروئید یک غده ی پروانه ای شکل است که در قاعده ی گردن بالای سیب آدم قرار دارد.
بیماری گواتر
بیماری گواتر به بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید می‌گویند. غده تیروئید به علت کم کاری یا پرکاری ممکن است افزایش حجم داشته باشد و نشانه‌های آن در گلوی افراد قابل مشاهده است.
این بیماری در برخی از موارد مسیر تنفس و خوردن را می‌بندد و بیماران مبتلا به بیماری گواتر در هنگام تنفس با مشکل مواجه میشوند. باید بدانید که گواتر همیشه نشانه‌ای به همراه ندارد و ممکن است تا مدت‌ها متوجه تغییرات نشوید، اما اگر پیشرفت کند و وضعیت غده تیروئید وخیم‌تر شود علائمی همچون احساس گرفتگی در گلو، گرفتگی صدا، سرفه و مشکل در بلعیدن غذا کم کم بروز پیدا می‌کنند. این مشکلات ممکن است شدیدتر نیز بشوند، تا جایی که بلعیدن و تنفس به سختی انجام شده و در ناحیه گردن و گلو تورم بیش از اندازه‌ای پیدا شود.
کمبود ید در رژیم غذایی شایعترین علت جهانی گواتراست. در ایالات متحده ی آمریکا چون نمک ها حاوی ید هستند و دلایل ایجاد گواتر متفاوت و شامل کمبود تولید هورمون های تیروئیدی و یا گره های به وجود آمده در تیروئید است.
انواع بیماری گواتر
انواع بیماری گواتر علل مختلفی دارد. در نتیجه، انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد. انواع گواتر عبارتند از:
گواتر کلوئیدی (اندمیک)
گواتر کلوئیدی از کمبود ید، که یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون های تیروئید است، ایجاد میشود. افرادی که به این نوع گواتر مبتلا هستند، معمولا در مناطقی زندگی می کنند که ید کمیاب است.
گواتر غیر سمی (Sporadic)
علت گواتر غیر سمی معمولا ناشناخته است، گرچه ممکن است ناشی از داروهایی مانند لیتیوم باشد. لیتیوم برای درمان اختلالات خلقی مانند اختلال دوقطبی استفاده می شود. گواترهای غیر سمی بر تولید هورمون تیروئید تاثیر نمیگذارند و عملکرد تیروئید سالم است. این نوع گواتر بی خطر است.
گواتر سمی گره دار ( ندولر یا مولتی ندولر)
این نوع از گواتر هنگامی که بزرگ میشود، یک یا چند گره کوچک را تشکیل می دهد. گره ها خود هورمون تیروئید تولید می کنند و باعث پرکاری تیروئید می شوند. این نوع به طور کلی مانند گواتر ساده پیشرفت می کند.
کارکرد غده تیروئید در بیماری گواتر
غده تیروئید به طور طبیعی دو هورمون اصلی تیروکسین یا T4 و تری یدو تیرونین یا T3 ترشح می‌کند و تمام فعالیت‌های خود را به وسیله همین هورمون انجام می‌دهد.
این هورمون‌ها از تیروئيد به داخل جریان خون ترشح میشوند و در بدن گردش پیدا می‌کنند. هدف آنها تنظیم سوخت‌و‌ساز بدن ما است.
از جمله فواید هورمون‌های غده تیروئید (تیروکسین و تری یدو تیرونین) برای سایر اعضای بدن:
• حفظ تعادل متابولیسم بدن برای سوخت‌و‌ساز چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها
• کمک به کنترل دمای بدن
• تنظیم ضربان قلب
• کنترل تولید پروتئین‌ها
همچنین غده تیروئید در کنار دو هورمون T3 و T4 هورمونی به نام کلسی‌تونین نیز تولید می‌کند که مسئولیت تنظیم مقدار کلسیم خون بر عهده آن است.
دو غده هیپوفیز و هیپوتالاموس سرعت تولید این هورمون‌ها از غده تیروئید را کنترل می‌کنند.
منظور از کنترل این است که هیپوتالاموس، غده‌ای واقع در مغز، به غده هیپوفیز، واقع در قاعده مغز، دستور می‌دهد که هورمونی به نام محرک تیروئید (TSH) را ترشح کند. غده‌ی تیروئید با توجه به میزان TSH دریافتی، میزان تولید هورمون‌هایش را تعدیل می‌کند.
گواتر به معنی عدم کارکرد درست غده‌ی تیروئید نیست بلکه گاهی اوقات با اینکه تیروئید به درستی کار می‌کند؛ اندازه آن بزرگ میشود.
عوامل بروز بیماری گواتر
کمبود ید عامل اصلی گواتر است. ید برای کمک به تیروئید برای تولید هورمون های تیروئیدی شما ضروری است هنگامی که ید کافی نداشته باشید، تیروئید به سختی کار می کند تا هورمون تیروئید تولید شود و همین امر سبب میشود غده تیروئید بزرگتر شود.
علل دیگر بیماری گواتر عبارتند از:
• بیماری گریوز. بیماری گریوز زمانی اتفاق می افتد که تیروئید شما هورمون تیروئیدی بیشتر از حد طبیعی تولید می کند که به عنوان پرکاری تیروئید شناخته می شود. تولید بیش از حد این هورمون ها باعث افزایش اندازه غده تیروئید می شود.
• بیماری هاشیموتو. هنگامی که به بیماری هاشیموتو مبتلا هستید، تیروئید هورمون تیروئیدی کافی تولید نمی کند و باعث کم کاری تیروئید می شود. میزان پایین هورمون های تیروئید سبب میشود غده هیپوفیز هورمون محرک تیروئیدی (TSH) بیشتری تولید کند که موجب تورم تیروئید می شود.
• التهاب. بعضی افراد مبتلا به تیروئیدیت می شوند، التهاب تیروئید که سبب ایجاد گواتر می شود.
• نودل ها. کیست های حاوی مواد جامد یا مایع ممکن است روی تیروئید ظاهر شوند و موجب تورم آن شوند. این گره ها اغلب غیرقابل تشخیص هستند.
• سرطان تیروئید. سرطان ممکن است تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد که در این صورت موجب تورم در یک طرف این غده می شود. سرطان تیروئید مانند تشکیل گره های خوش خیم، شایع نیست.
• بارداری. باردار شدن بعضی اوقات باعث می شود که تیروئید بزرگتر شود.
اگر موارد زیر را داشته باشید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به گواتر قرار بگیرید:
• داشتن سابقه خانوادگی سرطان تیروئید، نودل ها و سایر مشکلات مربوط به تیروئید.
• مصرف ناکافی ید در رژیم غذایی.
• داشتن بیماری هایی که موجب کاهش ید در بدن میشوند.
• زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به گواتر هستند.
• سن بالاتر از ۴۰ سال. سالخوردگی می تواند سلامتی تیروئید شما را تحت تاثیر قرار دهد.
• در دوران بارداری و یا یائسگی باشید. این عوامل خطر به راحتی قابل درک نیستند، اما بارداری و یائسگی ممکن است بروز مشکلات در تیروئید را تحریک کنند.
• انجام پرتودرمانی در ناحیه گردن یا قفسه سینه. رادیو تراپی میتواند عملکرد تیروئید شما را تغییر دهد.
علائم و نشانه های بیماری گواتر
نشانه اولیه گواتر تورم قابل توجه در گردن است. اگر دچار ندول در تیروئید باشید، میزان تورم از بسیار کوچک تا بسیار بزرگ متغیر است. وجود ندول ها ممکن است ظاهر تورم را افزایش دهد.
سایر علائم عبارتند از:
• بلع یا تنفس دشوار
• سرفه
• دورگه شدن صدا
• داشتن سرگیجه هنگام بالا بردن دستان بالای سر
عوارض بیماری گواتر
اگر گواتر کوچک باشد و از بعد مسائل زیبایی برای مبتلایان دردسرساز نباشد؛ مشکل چندان خاصی ایجاد نمی‌کند. هرچند در این صورت هم باید در صدد درمان برآیند و مسئله را جدی بگیرند. ولی اگر گواتر بزرگ باشد در بلع و تنفس بیماران مشکل ایجاد می‌کند.
گواتر همچنین موجب گرفتگی صدا و سرفه میشود. این موارد در صورتی است که گواتر به تنهایی به وجود آمده باشد.
اگر گواتر در نتیجه پرکاری یا کم‌کاری تیروئید ایجاد شده باشد طیف علائم، بسیار گسترده‌تر خواهد بود و شرایط بسیار سیستمیکی را در فرد ایجاد می‌کند.
نحوه تشخیص بیماری گواتر
در یک معاینه فیزیکی معمول پزشک فوق تخصص غدد ممکن است با لمس گردن و در هنگام بلع غده تیروئید بزرگ شده را کشف کند. در بعضی موارد، ممکن است پزشک بتواند وجود ندول‌ها را نیز احساس کند.
تشخیص گواتر نیز میتواند شامل موارد زیر باشد:
• آزمایش هورمون
آزمایش خون میتواند میزان هورمون‌های تولید شده توسط غدد تیروئید و هیپوفیز را تعیین کند. اگر فعالیت تیروئید کم باشد، سطح هورمون تیروئید نیز پایین خواهد بود. در عین حال، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) بالا می‌رود زیرا غده هیپوفیز سعی می‌کند غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون تیروئید بیشتری تولید شود.
در گواتر مرتبط با پرکاری تیروئید، سطح هورمون تیروئید در خون بالا و سطح TSH پایینتر از حد طبیعی است.
• آزمایش آنتی بادی
برخی از علل گواتر شامل تولید آنتی بادی‌های غیر طبیعی است. آزمایش خون ممکن است وجود این آنتی بادی‌ها را تأیید کند.
• سونوگرافی
وسیله ای مانند میله (مبدل) بالا گردن نگه داشته میشود. امواج صوتی از گردن و پشت عبور کرده و تصاویر را روی صفحه رایانه تشکیل می‌دهند.
تصاویر اندازه غده تیروئید را نشان می‌دهند و این غده حاوی ندول‌هایی است که ممکن است دکتر فوق غدد نتوانسته آن را احساس کند.
• اسکن تیروئید
در طی اسکن تیروئید، یک ایزوتوپ رادیواکتیو در داخل رگ در قسمت داخلی آرنج تزریق میشود. در حالی که یک دوربین ویژه تصویری از تیروئید را بر روی صفحه رایانه تولید می‌کند، بیمار روی تخت دراز می‌کشد.
بسته به مدت زمان رسیدن ایزوتوپ به غده تیروئید، ممکن است زمان لازم برای این عمل متفاوت باشد. اسکن‌های تیروئید اطلاعاتی در مورد ماهیت و اندازه تیروئید ارائه می‌دهند، اما از آزمایشات سونوگرافی تهاجمی‌تر، زمان‌بر و پرهزینه‌تر هستند.
• بیوپسی
در طی بیوپسی آسپیراسیون فاین نیدل (سوزن ظریف)، از سونوگرافی برای هدایت سوزن به تیروئید استفاده میشود تا یک نمونه بافت یا مایعات برای آزمایش برداشته شود.
درمان بیماری گواتر
درمان به علت گواتر بستگی دارد. اگر وجود گواتر به کمبود ید در رژیم غذایی مربوط باشد، بیمار در ابتدا مکمل خوراکی ید دریافت می‌کند. مصرف این مکمل باعث کوچک شدن گواتر میشود، اما غالباً این روش گواتر را کاملاً از بین نمی‌برد.
اگر علت گواتر، التهاب تیروئید هاشیموتو باشد و تیروئید کم‌کار باشد، بیمار باید قرص مکمل هورمون تیروئید را به صورت روزانه مصرف کند. هر چند با مصرف این قرص میزان هورمون تیروئید به سطح طبیعی بازمی‌گردد، اما گواتر معمولاً به طور کامل از بین نمی‌رود.
اگرچه گواتر کوچکتر میشود، گاهی اوقات بافت همبند داخل غده آن‌قدر زیاد است که گواتر از حد مشخصی نمی‌تواند کوچکتر شود. بااین حال درمان با هورمون تیروئید معمولاً از بزرگتر شدن گواتر جلوگیری می‌کند. جراحی معمولاً درمان متداولی برای التهاب تیروئید نیست، اگرچه برای برخی بیماران روش مناسبی به شمار می‌رود.
اگر گواتر پی‌آمد پرکاری تیروئید باشد، درمان به علت این پرکاری بستگی خواهد داشت. درمان بعضی علل پرکاری تیروئید به از بین رفتن و ناپدید شدن گواتر می‌انجامد. برای مثال درمان بیماری گریوز با ید رادیواکتیو معمولاً به کوچکتر شدن یا از بین رفتن گواتر منجر میشود.در بسیاری از گواترها، مانند گواتر مولی ندولار، میزان هورمون تیروئید خون طبیعی است. چنین گواترهایی معمولاً پس از تشخیص صحیح به درمان خاصی نیاز ندارد. چنانچه درمان خاصی پیشنهاد نشود، پزشک به بیمار هشدار می‌دهد که در خطر ابتلا به بیماری کم‌کاری یا پرکاری تیروئید قرار دارد.
بااین حال اگر بزرگی تیروئید به تنهایی مشکل‌ساز باشد، برای مثال گواتر آن‌قدر بزرگ شود که مجرای عبور هوا مسدود شود، پزشک پیشنهاد می‌دهد تا گواتر طی عمل جراحی بیرون آورده شود.گواتر هر علتی داشته باشد، بیمار باید پس از تشخیص نیز به طورمنظم، دست‌کم سالی یک بار، برای معاینه به پزشک مراجعه کند.
دیدگاه