سایکوز Psychosis به دسته ای از اختلال های شدید روانی اطلاق می شود که در آن ارتباط بیمار با واقعیت قطع می شود. در این افراد به صورت چشمگیری حس واقعیت سنجی مختل شده، نسبت به بیماری خود بصیرت و آگاهی ندارند و در دنیای کاملاً اختصاصی خود به سر می برند. این دسته از اختلال های روانی با توهم، هذیان و افت عملکرد و ناتوانی بارز همراه است. در این حالات علاوه بر قطع ارتباط با واقعیات، اختلال در تفکر، درک و قضاوت نیز بروز می کند.
زمانی که کسی دچار حالت روان پریشی شود، روان پریش یا سایکوتیک نامیده می شود. روان پریشی یا سایکوز یا اختلالات شدید روانی، نوع شدید بیماری روانی است که ویژگی عمده آن فقدان واقعیت سنجی یا قطع ارتباط با دنیای واقعی است. بیمار رفتارها و صحبت های غیر طبیعی دارد. فعالیت های جسمی و روانی او به حدی دچار اختلال می شود که باعث به هم ریختگی فعالیت های فردی و اجتماعی اش می شود.
روان پریشی یا سایکوز را به دلیل تفاوت در شروع و سیر بیماری، مدت بیماری و بهبود به چند گروه اصلی تقسیم می کنند. اگرچه روان پریشی ممکن است در هر گروه سنی دیده شود، اما بیشتر در افراد جوان اتفاق می افتد.
علائم و نشانه های سایکوز یا روان پریشی
روان پریشی ناگهانی شروع نمی شود. معمولاً از یک الگو پیروی می کند.
علائم هشدار دهنده قبل از روان پریشی
با تغییرات تدریجی در نحوه تفکر و درک جهان شروع می شود. از جمله:
• کاهش عملکرد شغلی
• مشکل در تفکر واضح و تمرکز
• بدگمانی یا ناراحتی نسبت به اطرافیان
• عدم مراقبت از خود و عدم رعایت بهداشت
• گذراندن تنهایی بیشتر از حد معمول
• فاقد احساسات یا بروز احساسات متناسب با رویداد
علائم روان پریشی اولیه
• شنیدن صدا ها یا دیدن تصاویری که وجود ندارند
• پافشاری شدید نسبت به باورها یا افکار غیرمعمول صرف نظر از اینکه دیگران چه می گویند
• دوری کردن از خانواده و دوستان
• عدم رعایت بهداشت و مراقبت از خود
توهمات
• توهمات شنوایی: شنیدن صداهایی که وجود ندارد و کسی در اطراف فرد نیست
• توهمات لمسی: احساسات عجیب روی پوست و بدن، برای مثال فرد احساس می کند تعدادی مورچه در زیر پوستش در حال حرکت هستند!
• توهمات بصری: فرد چیزهایی را می بیند که واقعیت ندارد، یا تصاویر چیزهای مختلف را با یک دیگر اشتباه می گیرد.
• توهمات بویایی: فرد بوهایی را استشمام می کند که هیچ کس دیگری قادر به استشمام آن نیست، زیرا واقعیت ندارد.
• توهمات چشایی: وقتی چیزی در دهان فرد نیست اما ادا می کند چیزی را می چشد.
هذیان ها
باورهایی که با فرهنگ همخوانی ندارند و برای دیگران منطقی نیستند، مانند:
• فرد ادعا می کند نیروهای بیرونی بر احساسات و اعمال او کنترل دارند.
• هر رویداد کوچک یا بی اهمیت معنای بزرگی دارد.
• فرد ادعا می کند قدرت های خاصی دارد یا در یک ماموریت خاص حضور دارد یا حتی خود را خدا معرفی می کند.
فرد ممکن است دچار توهمات آزار و اذیت شود، که فکر می کند یک فرد یا گروهی از افراد می خواهند به او آسیب برسانند. همچنین هذیان های مذهبی، که گاهی اوقات روان پریشی معنوی نامیده می شوند، بر موضوعات معنوی یا مذهبی متمرکز هستند.
الگوهای فکری ناپایدار می توانند علائم بیرونی ایجاد کنند، مانند:
• فرد به طور ناگهانی رشته افکار خود را از دست می دهد
• سریع و بی ربط صحبت می کند
• کلمات را نمی تواند به هم ربط دهد و جمله ی معنادار بسازد (سالاد کلمات)
مراحل روان پریشی
یک دوره روان پریشی در 2 مرحله اتفاق می افتد و طول این دوره ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
مرحله یک: مقدماتی
در این مرحله، علائم گنگ و مبهم هستند و به سختی می توان متوجه آنها شد ممکن است تغییراتی در چگونگی بیان احساس، ادراک و افکار ایجاد شود. مثلا شخص کمی مشکوک و بدبین می شود، دیر به خواب می رود، مرتب دلشوره دارد، انگیزه قبلی خود برای کار کردن را از دست می دهد و زود عصبانی می شود.
مرحله دوم: حاد
در این مرحله علائم روان پریشی به وضوح تجربه می شوند، این علائم شامل توهم، هذیان یا تفکر مبهم است.
مهم است که پس از اولین بروز روانپریشی، بیماری پیگیری و کنترل شود. این امر به جلوگیری از تاثیر علائم بر روابط، کار یا مدرسه فرد کمک میکند. همچنین این امر میتواند به پیشگیری از مشکلات بیشتر نیز کمک کند. متخصصان و روانپزشکان متوجه میشوند که چه چیزی ممکن است باعث ایجاد این حالت شده باشد و شرایط مرتبط را شناسایی میکنند.
مرحله سوم: بهبود
در حالی که برخی از علائم فرد ممکن است برای مدتی باقی بمانند، اما در نهایت از بین میروند و به او این امکان را میدهند که به روال معمول زندگی خود بازگردد. اکثر افراد در صورت دریافت درمان مناسب بهبود می یابند. و حتی ممکن است بعد از آن، هرگز یک دوره روان پریشی دیگر وجود نداشته باشد.
علل روان پریشی یا سایکوز
علل دقیق روان پریشی به درستی مشخص نشده است اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ژنتیک
تحقیقات نشان میدهد که اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ممکن است یک علت ژنتیکی مشترک داشته باشند.
تغییرات مغزی
در افرادی که دچار روان پریشی هستند، تغییر در ساختار مغز و تغییرات خاصی در مواد شیمیایی آن دیده میشود. اسکن مغز کاهش ماده خاکستری در مغز برخی افراد دارای سابقه روان پریشی را نشان میدهد، که میتواند اثرات روی پردازشهای ذهنی را توجیه کند.
هورمونها و خواب
روان پریشی پس از زایمان به سرعت پس از تولد نوزاد اتفاق میافتد (معمولا در عرض ۲ هفته). علل دقیق شناخته شده نیست، اما برخی محققان معتقدند این مسئله ممکن است به دلیل تغییرات در سطح هورمون و الگوهای خواب مختل شده اتفاق بیفتد.
این موارد علل اولیه نشانههای روانپریشی هستند، اما روان پریشی و جنون همچنین میتواند در درجه دوم به اختلالات و بیماریهای دیگر مربوط شود، از جمله:
• تومور یا کیست مغزی
•دمانس مغز: به عنوان مثال بیماری آلزایمر
• بیماریهای عصبی مانند بیماری پارکینسون و بیماری هانتینگتون
• HIV و سایر عفونتهایی که میتوانند بر مغز تاثیر بگذارند.
• برخی از انواع صرع
• سکته مغزی
انواع روان پریشی یا سایکوز
برخی از اختلالاتی که میتوانند نشانههای روان پریشی داشته باشند، عبارتند از:
• اسکیزوفرنی: یک اختلال جدی روانی که بر شیوهای که شخص احساس میکند، فکر میکند و عمل میکند، تاثیر میگذارد. افراد قادر به تمایز بین واقعیت و خیال نیستند.
• اختلال اسکیزوافکتیو: شرایطی شبیه به بیماری اسکیزوفرنی که شامل دورههای اختلالات خلقی است.
• اختلال روان پریشی مختصر: نشانههای روان پریشی و جنون حداقل ۱ روز، و حداکثر ۱ ماه طول میکشد. اغلب در پاسخ به یک رخداد استرسزا اتفاق میافتد. هنگامی که علائم از بین رفتند، هرگز بازگشت نخواهند داشت.
• اختلال هذیان: فرد اعتقاد قوی به چیزی غیر منطقی دارد و اغلب بدون هیچ پایه حقیقی از چیزی متنفر است. علائم برای یک ماه یا بیشتر طول میکشد.
• روان پریشی دو قطبی: افراد دارای علائم اختلال دوقطبی (افت و خیز شدید در حالت خلقی) هستند و همچنین نشانههایی از روان پریشی را تجربه میکنند. روان پریشی در بیشتر موارد در مراحل دیوانگی رخ میدهد.
• افسردگی روانی: همچنین به عنوان اختلال افسردگی عمده با ویژگیهای روانپریشی نیز شناخته شده است.
• روان پریشی بعد از زایمان: شکل شدید افسردگی پس از زایمان
• روان پریشی ناشی از مواد مخدر: از جمله الکل، برخی مواد مخدر غیر قانونی و برخی داروهای تجویزی، از جمله استروئیدها و محرکها
تشخیص روان پریشی یا سایکوز
آزمایشات و روشهایی برای تشخیص روان پریشی وجود دارد.
تشخیص زودهنگام روان پریشی نتایج مثبت و بلند مدت را بهبود میبخشد. با این وجود همیشه این گونه نیست. اشکال خفیفتر روان پریشی که میتواند به اسکیزوفرنی منجر شود، به طور متوسط ۲ سال بدون درمان باقی میمانند و حتی روان پریشی کامل ممکن است قبل از اقدام پزشکی سالها طول بکشد.
برای افزایش شانس تشخیص زودهنگام، راهنمایی سیستمهای مراقبتهای بهداشتی توسط روانپزشکان تقویت شده است، و توصیه میکنند که "احتمال یک اختلال روان پریشی در فرد جوانی که دارای علائم زیر است باید به دقت در نظر گرفته شود":
• خروج افراطی از عرف اجتماعی
• افت عملکرد در یک دوره مداوم در مدرسه یا کار
• ناراحتی یا هیجان زدگی بدون توضیح یا دانستن علت آن
هیچ آزمایش بیولوژیکی خاص روان پریشی وجود ندارد و اگر تستهای آزمایشگاهی انجام شود، برای این است که سایر مشکلات پزشکی که ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند بررسی شوند.
روان پریشی عمدتا توسط معاینه بالینی و سابقه پزشکی تشخیص داده میشود، پزشک بیمار را بررسی میکند و از علائم، تجربیات، افکار و فعالیتهای روزانه او میپرسد. همچنین از سابقه خانوادگی بیماری روانپریشی سوال پرسیده میشود.
پزشکان همچنین هر گونه سابقه مسمومیت با مواد مخدر، چه قانونی و چه غیرقانونی، و سموم را بررسی میکنند، که معمولا یک نمونه ادرار برای بررسی آن تجویز مینمایند.
هنگامی که روان پریشی به علل روانپزشکی محدود شود، معیارهای تعریف شده روشنی وجود دارد که باید قبل از تایید تشخیص بررسی گردد. روانپزشکان به طور کلی برای تشخیص روان پریشی بر روی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی تکیه میکنند.
اسکن مغزی نیز ممکن است در مراحل اولیه اقدامات پزشکی انجام شود، تا دیگر شرایط (اغلب درمانپذیر و قابل برگشت) بررسی شود. تست EEG (الکتروانسفالوگرافی) فعالیت الکتریکی مغز را ثبت میکند و ممکن است به رد یا تایید آسیب به سر یا صرع به عنوان دلایل ممکن علائم روان پریشی کمک کند.
درمان روان پریشی یا سایکوز
داروهای ضد روان پریشی یا سایکوز
درمان با مجموعهای از داروهای تحت عنوان ضد روان پریشی، رایجترین درمان برای افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی میباشد. داروهای ضد روان پریشی نشانههای اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی را کاهش میدهد اما به خودی خود بیماریهای روانپریشی را درمان یا معالجه نمیکنند.
داروهای ضد روان پریشی به اصطلاح نسل دوم، اغلب توسط پزشکان برای درمان روان پریشی استفاده میشوند. اگرچه این داروها به طور گسترده استفاده میشوند، اما مصرفشان بحث برانگیز است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) استفاده از آنها را به جز کلوزاپین توصیه نمیکند.
روان درمانی
روان درمانی نیز میتواند در درمان علائم شناختی و باقی مانده اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانپریشی مفید باشد. روان درمانی شامل مشاوره، درمان رفتارهای شناختی، روان درمانی حمايتی، درمان ارتقاء شناختی (با استفاده از تمرينات كامپيوتری و كار گروهی) و آموزش روانشناختی خانواده و حمايت است.
بستری شدن
اگر بیمار در معرض خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد، یا اگر قادر به کنترل رفتار یا فعالیتهای روزانه خود نباشد ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشد.
۱ دیدگاه
ممنون ازمطالب کامل و جالبتون