ختنه یا بریدن آلت تناسلی زنان عملی شامل حذف جزئی یا کامل بخش‌هایی از آلت تناسلی آنان به دلایل غیرپزشکی است.
ختنه در زنان
در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته این عمل به لحاظ قانونی ممنوع و شامل مجازات کیفری است، در برخی از کشورهای در حال توسعه بخصوص در آفریقا و خاورمیانه نه تنها ختنه زنان صورت می‌گیرد بلکه بسیاری در پی آنند تا با ورود آن به قانون اساسی، آن را به صورت یک امر اجباری در مورد زنان درآورند.
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ختنه کردن زنان به چهار شیوه صورت می‌گیرد:
نوع اول: برداشتن کلی یا جزئی کلیتوریس
نوع دوم: برداشتن کلی یا جزئی کلیتوریس و لب‌های کوچک فرج همراه یا بدون بریدن لب‌های بزرگ فرج
نوع سوم: هرگونه تنگ کردن مجرای مهبل با ایجاد یک مهر و موم پوششی با قطع کردن لب‌های کوچک فرج و یا بزرگ فرج همراه یا بدون بریدن کلیتوریس
نوع چهارم: هرگونه عمل آسیب‌زای دیگری مانند سوراخ کردن، سوزن زدن و شکافتن
در تقسیم بندی دیگر بریدن آلت تناسلی زنان دست‌کم بر سه گونه است:
• ختنه سنت: که در آن اجازه می‌دهند مقدار کمی خون از روکش کلیتوریس خارج شود، یا اینکه بخش‌هایی از روکش کلیتوریس را برمی‌دارند. این‌گونه از برش دستگاه تناسلی زنان نزدیکترین به ختنه مردان بوده هرچند انجام عمل ظرافت بیشتری را خواهان است و امکان اشتباه هنگام انجام عمل بیشتر است. این نوع برش دستگاه تناسلی زنان، نوع غالب انجام آن نبوده و به نواحی جغرافیایی خاصی (عمدتاً مالزی) محدود می‌شود.
• قطع کردن: قطع کردن بخشی از دستگاه تناسلی زنان که می‌تواند از قطع کلیتوریس تا قطع کلیتوریس به همراه شفتین صغرای فرج، شفتین کبرای فرج را شامل شود.
• ختنه فرعونی: در این نوع کلیتوریس به همراه شفتین صغرای فرج، شفتین کبرای فرج قطع شده و سپس فرج دوخته می‌شود بگونه‌ای که فقط سوراخ کوچکی برای خروج ادرار و خون مربوط به قاعدگی بماند. این نوع که از نظر پزشکی دارای بیشترین اثر سوء می‌باشد در سومالی، اتیوپی، سودان و مصر بیشترین رواج را دارد. مردم محلی آن را ختنه فرعونی می‌خوانند زیرا بر اساس روایاتی در مصر باستان فراعنه آن را بر جمعیت یهودی ساکن مصر تحمیل می‌کردند.
ختنه زنان در سنت بعضی از گروه‌های قومی آفریقا و غرب آسیا وجود دارد. هیچ‌کدام از ادیان الهی مانند اسلام و یهودیت و مسیحیت دستور به ختنه دختران نداده‌اند. در عوض سنت‌های قومی نقش بیشتری در حفظ این رسم داشته‌اند. خاستگاه این رسم را دره نیل و مصر باستان می‌دانند و امروزه نیز دختران ختنه‌شده در حدود 28 کشور جهان وجود دارد که شیوع آن بین زنان مصری، اتیوپیایی، کنیایی، سومالیایی بیشتر است. در ایران نیز ختنه زنان در مناطق جنوبی کشور به ویژه استان بوشهر، هرمزگان، خوزستان و سیستان و بلوچستان و همچنین مناطق کردنشین آذربایجان و کرمانشاه وجود دارد و متاسفانه قانون مشخصی برای ممنوعیت آن وضع نشده است.
تاریخچه ختنه زنان
خاستگاه جغرافیایی رسم قطع آلت تناسلی را، درهٔ رود نیل در مصر باستان می‌دانند. گمان بر این است که این رسم‌ها بعدها به نواحی اطراف چون حوزه رود نیل، و شمال شرق و غرب آفریقا گسترش یافته‌است. قدیمی‌ترین شاهد موجود مومیاییهایی هستند که به ۲۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گرداند و آثار قطع کلیتوریس در آنها پیداست.
مورخ یونانی هرودوت وجود این رسم را در بین مصریان در سال پنجم پیش از میلاد گزارش کرده‌است. هرودوت همچنین گزارش می‌کند که رومی‌ها، اتیوپیها، و فنیقی‌ها نیز قطع دستگاه تناسلی زنان را انجام می‌دهند. جغرافی‌دانان یونانی استرابو آن را در بین مصریان در حدود سال ۲۵ قبل از میلاد گزارش می‌کند. این رسم هدفش جلوگیری از بی‌قاعدگی جنسی نمی‌بود، بلکه نوعی مناسک‌گذر به حساب می‌آمده‌است که ریشه آن در افسانه‌های مربوط به مصر باستان و دیگر مردمان آفریقا بوده‌است.
این مردمان بر این اعتقاد بودند که ارواح خدایان و انسان‌ها دوجنسی می‌باشند. این ارواح ویژگی‌های دوجنسی خود را روی ارگان‌های تناسلی تصویر می‌کنند. بدین گونه، زنانگی مرد در پوست روی اندام جنسی مرد، و روح مردانه زن در کلیتوریس او است. برش این بخش‌ها عملاً بخش زنی مرد را می‌زداید و او را به یک مرد کامل تبدیل می‌کند؛ و بخش مردی زن را می‌زداید و او را به یک زن کامل تبدیل می‌کند. امروزه هنوز زنان مصری به زنانی که ختنه نشده‌اند با دید تحقیر نگریسته و می‌گویند: «تو مثل یک مرد هستی».
ختنه زنان، ابزاری برای سرکوب جنسی
یکی از مهمترین اهداف ختنه زنان سرکوب جنسی و ممانعت کردن از خیانت است چرا که زنانی که تحت این عمل قرار می‌گیرند از رابطه جنسی لذت کامل نمی‌برند و در برخی رابطه جنسی همواره با درد همراه است.
برخی از پژوهش‌ها حاکی از آن است که ختنه زنان نه تنها ضامن وفاداری آنان به شریک زندگیشان نیست، بلکه به دلیل لذت نبردن از رابطه جنسی این زنان همواره به دنبال شرکای جنسی دیگری هستند و یا به خیالبافی ذهنی روابط جنسی ایده‌آل و عاشقانه را خیالبافی می‌پردازند.
براساس برآورد سازمان ملل متحد هم‌اکنون ۲۰۰ میلیون زن در جهان زندگی می‌کنند که تحت یکی از انواع ختنه قرار گرفته‌اند و از این تعداد ۴۴ میلیون نفر از آنان دختران زیر ۱۴ سال هستند.
بالاترین آمار شیوع ختنه زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله متعلق به کشورهای سومالی (۹۸ درصد)، گینه (۹۷ درصد)، جیبوتی (۹۳ درصد)، سیرالئون (۹۰ درصد)، مالی (۸۹ درصد)، مصر (۸۷ درصد) و اریتره (۸۳ درصد) است.
از سوی دیگر بنا به آمار سازمان ملل متحد ۴۴ میلیون دختربچه زیر ۱۴ سال در سطح جهان ختنه شده اند. بیشتر این دختران اهل گامبیا (۵۶ درصد) و موریتانی (۵۴ درصد) هستند.
ختنه زنان در ایران و افغانستان نیز صورت می‌گیرد. در ایران آمار دقیقی از میزان ختنه زنان وجود ندارد، خوزستان، هرمزگان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، کردستان و آذربایجان غربی از جمله استانهایی هستند که ختنه زنان در آنها صورت می‌گیرد.
ختنه زنان با درد، خونریزی و ابتلا به عفونت‌های شدید همراه است. این عمل می‌تواند ناباروری زنان و خطر مرگ نوزادان را افزایش دهد.
تبعات ابتدایی ختنه کردن زنان عبارتند از:
• درد شدید
• خونریزی شدید
• التهاب بافت های واژن
• تب
• عفونت
• مشکل در دفع ادرار
• مشکل در بهبود زخم ها
• آسیب دیدن بافت های اطراف واژن
• شوک
• مرگ
• ناباروری و مشکلات در موقع زایمان
تاثیرات منفی ختنه در زنان
افسردگی
دختران به علت بی اعتمادی به محیط خانواده ای که به زور آنها را وادار به تحمل عملی دردناک نموده است، دچار افسردگی و اضطراب می شوند. بسياری از این زنان برای درمان مشکلات روانی خویش احتیاج به روان درمانی پیدا می کنند.
مشکلات جنسی
برداشتن کلیتوریس بعنوان عضوی که نقش زيادی در ایجاد لذت جنسی زنان اجرا می کند، سبب محدود کردن رابطه جنسی برای این زنان شود. هرچند مطالعات نشان داده اند که زنانی که ختنه شده بودند به علت تجربه نکردن روابط جنسی مناسب به رابطه با مردان گوناگون رو می آوردند تا بتوانند لذت جنسی مورد نظرشان را تجربه کنند. بنابراین نه تنها درمانی برای خیانت زنان نیست بلکه آنرا تشدید می کند.
اختلالات روانی
بعضی مواقع شدت شوک ناشی از ختنه به قدری زیاد است که شخص دچار اختلال استرس بعد از اتفاق می شود. این اختلال بسیار جدّی بوده و امکان دارد به اختلالات روانی دیگری هم منجر شود.
ختنه زنان در ایران
هرمزگان بیشترین آمار ختنه زنان را دارد
در یک تحقیق مشخص شد که شیوع ختنه در استان هرمزگان نسبت به استان های دیگر بیشتر است. براساس داده‌های این تحقیق در اکثر روستاهای حوالی میناب، بندر پهل، کنگ، لنگه، گاوبندی، خمیر، هرمز، لارک، کیش و قشم نیز ختنه دختران انجام می‌شود.
بریدن بخشی از اندام جنسی زنان در منطقه اورامان استان کرمانشاه، روستاهای کامیاران، روانسر، جوانرود، پاوه، نودشه، نوسود و شاهو معمول بوده است، هر چند در برخی از این مناطق، مردم ختنه دختران را کنار گذاشته‌اند.
این تحقیق نشان می‌دهد که میزان این عمل در استان کردستان به مراتب کمتر از استان کرمانشاه است.
براساس این تحقیق، در منطقه مریوان و به خصوص در روستای بزرگ اورامان تخت میزان ختنه دختران بالاست. با وجود این، در روستاهایی دیگر نظیر کماله، بلبر و همچنین در برخی شهرهای کوچک منطقه سنندج از جمله سقز بنا به اظهارات محلی چندین دهه است که سنت ختنه زنان کم و حتی منسوخ شده است.
روند این اقدام در استان آذربایجان غربی متفاوت از دیگر استان‌هاست.
این پژوهش میدانی نشان می‌دهد که در برخی روستاهای منطقه موکریان، در حد واسط استان های کردستان و آذربایجان غربی، درصد کمی از دخترانی که بالای ۱۰ سال دارند ختنه شده‌اند. بر اساس این تحقیق، "یکی از دلایل این امر در جنوب استان آذربایجان غربی، ورود غیرقانونی و فصلی گروه‌های کولی از کردستان عراق به کردستان ایران است."
تلاش برای ممنوع کردن ختنه زنان
بریدن و آسیب‌زدن به دستگاه تناسلی زنان ابتدا به عنوان یک مشکل پزشکی در نظر گرفته می‌شد، اما از دهه ۹۰ میلادی این عمل علاوه بر مساله پزشکی به یک موضوع حقوق بشری که در آن حقوق اساسی کودکان و زنان نقض می‌گردد، تبدیل شده است.
در سال‌های اخیر این عمل در کشورهای توسعه یافته غربی از لحاظ قانونی جرم تلقی شده و عاملان آنها با مجازات روبرو خواهند شد.
این عمل از سال ۲۰۰۳ میلادی، ۶ فوریه به عنوان روز بین‌المللی «عدم هرگونه مدارا با مثله کردن جنسی زنان (International Day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation)» نامگذاری شده‌است. سازمان ملل متحد برنامه‌های بسیاری را برای کاهش و برچیدن این رسم پیشنهاد کرده‌است.
برخی کشورهای آفریقایی چون مصر در زمینه مباره با این عمل پیشرو هستند. ختنه زنان در مصر از سال ۲۰۰۸ ممنوع شده اما این کشور دارای یکی از بالاترین آمار ختنه زنان در سطح جهان است. بنا به آمار وزارت بهداشت مصر از هر ۱۰ دختر مصری آلت جنسی ۹ نفر به طور کامل یا ناقص بریده شده است. به همین علت دولت مصر در پی آن است تا با وضع قوانین سختگیرانه‌تر از وقوع آن جلوگیری به عمل آورد.
ختنه زنان در برخی از کشورها و در میان برخی اقوام یک سنت قدیمی محسوب می‌شود و نه تنها به صورت سنتی صورت می‌گیرد بلکه بسیاری از مردم این کشورها در پی آن هستند که آن را قانونی کنند
دیدگاه