غده تیروئید چیست؟
غده تیروئید در قسمت جلوی گردن، درست زیر سیب آدم (برجستگی حنجره) قرار دارد. این غده متشکل از دو لوب – لوب راست و لوب چپ- است، که هر کدام تقریباً به اندازه آلویی است که به دو نیم تقسیم شده است و این دو لوب توسط پل کوچکی از بافت تیروئید به نام ایسموس به یکدیگر متصل می شوند. این دو لوب در هر طرف نای قرار دارند.
این غده با تولید هورمون های تیروئیدی مسئول تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم، تولید انرژی و خلق و خوی فرد است. تولید کم یا زیاد این هورمون ها موجب ایجاد اختلالات تیروئیدی می شود.
این غده دو هورمون بنام تیروکسین (Thyroxine یا T4) و تری یودوتیرونین (Triiodothyronine یا T3) می سازد که به درون خون ترشح می شوند. این هورمون ها برای عملکرد طبیعی تمام سلول های بدن لازم هستند.
از آزمایش های TSH ،T4 ،T3 جهت بررسی عملکرد غده تیروئید ، تشخیص اختلالات تیروئید و پایش روند درمان استفاده می شود.
هورمون موجود در این غده، سرعت سوخت و ساز بدن را کنترل می کند. اختلال در تیروئید سرعت متابولیسم را کاهش و یا افزایش می دهد. وقتی سطح هورمون ها خیلی پایین یا خیلی بالا باشد، نشانه های این اختلال را در سطح گسترده ای تجربه خواهید کرد.
غده تیروئید شاید کوچک باشد، اما لیستی از وظایف بسیار مهم از جمله تنظیم اشتها، تنظیم سطح انرژی و حتی دمای بدن را بر عهده دارد.
زمانی که این غده دچار اختلال شود علائم مختلفی نشان می دهد که نمی توان آن را نادیده گرفت. دلایل بسیار زیادی می توانند باعث اختلال در این غده شوند. دو نوع از این اختلال ها، کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید هستند.
اختلالات تیروئید بسیار شایع است و عموماً در خانم ها مشاهده می شود، اگرچه ممکن است در هر کسی اعم از مردان، نوجوانان، کودکان و نوزادان نیز دیده شود. تقریبا از هر ۲۰ نفر یک نفر به نوعی از اختلال تیروئید مبتلا است که ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
عملکرد غده تیروئید
تیروئید دو هورمون تولید می کند که به جریان خون ترشح می شوند.
یکی از این هورمون ها تیروکسین نام دارد؛ این هورمون حاوی چهار اتم ید است و اغلب T4 خوانده می شود.
هورمون دیگر تری یودوتیرونین نامیده می شود که متشکل از سه اتم ید است و اغلب به آن T3 گفته می شود.
T4 در سلول ها و بافت های بدن به T3 تبدیل می شود. T3 حاصل از T4، یا T3 مترشحه از غده تیروئید از نظر بیولوژیکی فعال است و فعالیت همه سلول ها و بافت های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
وظایف هورمون های تیروئید
T4 یا به به عبارت دیگر، T3 ناشی از آن، و T3 که مستقیماً از غده تیروئید ترشح می شود، متابولیسم سلول های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد؛ به عبارت دیگر، سرعت عملکرد سلول های بدن را تنظیم می کند.
با افزایش ترشح هورمونهای تیروئید، سلول های بدن سریعتر از حد طبیعی کار می کنند و به این ترتیب پرکاری تیروئید روی می دهد.
در صورت وقوع پرکاری تیروئید به دلیل ترشح بیش از حد هورمون های تیروئیدی، افزایش فعالیت سلول ها یا ارگان های بدن ممکن است، به عنوان مثال، منجر به افزایش ضربان قلب یا افزایش فعالیت روده ای، افزایش دفعات دفع یا حتی اسهال شود.
از سوی دیگردر صورت کاهش تولید هورمون های تیروئیدی که به کم کاری تیروئید معروف است، عملکرد سلول ها و ارگان های بدن کند می شود. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید، ممکن است، به عنوان مثال، ضربان قلب کندتر از حد نرمال باشد و عملکرد روده کاهش یافته و موجب بروز یبوست شود.
اختلالات غده تیروئید
کم کاری تیروئید (کاهش عملکرد تیروئید) – تیروکسین متناسب با نیازهای بدن تولید نمی شود.
پرکاری تیروئید (افزایش بیش از حد عملکرد تیروئید) – فراتر از نیازهای بدن تیروکسین تولید می شود.
علائم اختلال در غده تیروئید
۱- علائم تیروئید؛ کاهش یا افزایش وزن
تغییر ناگهانی در وزن، از نشانه های شایع اختلال در تیروئید است. اضافه کردن وزن، نشانه کاهش هورمون های تیروئید است که به آن کم کاری تیروئید می گویند. در مقابل، اگر تیروئید بیش از نیاز بدن هورمون تولید کند ممکن است دچار کاهش وزن ناگهانی شوید که به این حالت، پر کاری تیروئید می گویند.
۲- علائم تیروئید؛ التهاب در گردن
تورم و بزرگ شدن گردن، نشانه قابل مشاهده ایست که به ما می گوید ممکن است تیروئید دچار مشکل شده باشد. عامل ایجاد گواتر می تواند کم کاری و یا پُر کاری تیروئید باشد. گاهی تورم گردن به دلیل سرطان تیروئید یا ندول ( توده ای که در داخل تیروئید رشد می کند) است. همچنین این تورم ممکن است بر اثر مشکلات دیگری در بدن باشد. ۳- علائم تیروئید ؛ تغییر در ضربان قلب هورمون های تیروئید، تقریبا روی همه اعضای بدن و حتی روی سرعت ضربان قلب تاثیر دارند. کسانی که کم کاری تیروئید دارند، شاید متوجه شوند که ضربان قلبشان از حد معمول پایین تر است. پرکاری تیروئید نیز ممکن است سبب شود ضربان قلب افزایش پیدا کند.
۳- علائم تیروئید؛ تغییر در ضربان قلب
هورمون های تیروئید، تقریبا روی همه اعضای بدن و حتی روی سرعت ضربان قلب تاثیر دارند. کسانی که کم کاری تیروئید دارند، شاید متوجه شوند که ضربان قلبشان از حد معمول پایین تر است. پرکاری تیروئید نیز ممکن است سبب شود ضربان قلب افزایش پیدا کند.
۴- علائم تیروئید؛ تغییر در روحیه و انرژی بدن
اختلال در تیروئید سبب تغییرات اساسی در انرژی بدن و روحیه می شود. فرد با مشکل کم کاری تیروئید احساس خستگی، تنبلی و یا افسردگی می کند. پر کاری تیروئید هم شامل مشکلاتی از قبیل اضطراب، اختلال در خواب، بی قراری و تحریک پذیری می شود. کم کاری و پر کاری تیروئید هر دو در نحوه استفاده بدن از انرژی، تاثیری متفاوت دارند اما هر دو می توانند بدن انسان را عاری از انرژی کنند. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید، هیچ انرژی ای برای انجام کارها ندارید. پر کاری تیروئید نیز سرعت سوخت و ساز بدنتان را در تمام روز به شدت بالا می برد، در نتیجه انرژی تان به صورت جدی افت می کند. پر کاری تیروئید به شدت ضربان قلب را افزایش می دهد. بنابراین فرد ممکن است از چنین حالتی کلافه شود. این مصرف انرژی بالا می تواند مشکلاتی را برای خواب و میل جنسی فرد به وجود بیاورد.
۵- علائم تیروئید؛ ریزش مو
ریزش مو نیز از نشانه های متعادل نبودن غده تیروئید است. کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو سبب ریزش مو می شوند. در بسیاری از موارد پس از درمان تیروئید، موهای ریخته شده مجددا رشد می کنند.
۶- علائم تیروئید ؛ احساس گرما یا سرمای شدید
مشکل تیروئید بدن را در تنظیم دمای خود دچار اختلال می کند. افرادی که کم کاری تیروئید دارند، بیش از حد معمول احساس سرما می کنند. پرکاری تیروئید تاثیر معکوس دارد و باعث تعریق شدید و بیزاری از گرما می شود.
کم کاری تیروئید سبب علائم دیگری نیز می شود که عبارتند از:
- خشکی پوست و شکننده شدن ناخن ها
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست
- یبوست
- دوره های قاعدگی غیر طبیعی.
پر کاری تیروئید نیز مشکلات زیر را شامل می شود:
- ضعف عضلانی و لرزش دستان
- مشکل در بینایی
- اسهال
- دوره های قاعدگی نامنظم
۷- علائم تیروئید؛ نازک یا سخت شدن پوست
تیروئید بر روی پوست نیز تاثیرگذار است. در افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند، تغییرات پوستی کمی سریع تر اتفاق می افتد و معمولا باعث نازکی و حساس شدن پوست می شود. اما اگر فرد دچار کم کاری تیروئید باشد، روند تغییر رنگ کند خواهد شد و پوست حالتی سخت به خود می گیرد. دیگر مشکلات پوستی که ممکن است با پرکاری تیروئید، خود را نشان دهند عبارتند از افزایش قرمزی صورت، دست ها و پوستی که احساس رطوبت و گرما دارد. در حالی که افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است پوستشان سرد و رنگ پریده شود، ترمیم زخم هایشان به طول بینجامد و یا به دلیل کاروتنمی، پوستشان رنگی نارنجی و زرد بگیرد. در این حالت تیروئید نمی تواند کاروتن را به ویتامین A تبدیل کند.
۸- علائم تیروئید؛ تغییر در خلق و خو
پر کاری تیروئید، تاثیری دیوانه کننده روی احساسات می گذارد. پر کاری تیروئید با مشکلاتی مانند اضطراب، فوق العاده احساساتی شدن و حتی روانپریشی در ارتباط است. کم کاری تیروئید نیز با افسردگی و دوری از موقعیت های اجتماعی، مشکلات شناختی مانند فراموشی و یا کندی در یادگیری در ارتباط است.
۹- علائم تیروئید؛ اختلالات قاعدگی در خانم ها
چرخه قاعدگی خانم ها وابسته به شاخص های هورمونی حساس است: یک تغییر کوچک می تواند نظم همه چیز را بهم بزند. در صورت ابتلا به کم کاری یا پر کاری تیروئید، چرخه قاعدگی می تواند بیشتر یا کمتر اتفاق بیافتد و همچنین خیلی سنگین یا خیلی سبک باشد. وقتی مشکل، تیروئید باشد اساسا اولین سوالی که پزشک از بیمار می پرسد این است که آیا چرخه قاعدگی اش چه تغییری کرده است. اگر چرخه قاعدگی فرد طبیعی باشد و شدت آن نیز تغییری نکرده باشد. پس می توان گفت مشکلی وجود ندارد. اما اگر چرخه قاعدگی به شدت دچار تغییر شده باشد، بهتر است که فرد هرچه زودتر به پزشک مراجعه کند تا از نظر هورمونی مورد بررسی قرار بگیرد.
۱۰- علائم تیروئید؛ سرعت کار کردن شکمتان افزایش می یابد
این را می دانید که پر کاری تیروئید به همه چیز سرعت می بخشد و حرکت روده ها نیز یکی از این موارد است. بسیاری از افراد مبتلا به پر کاری تیروئید متوجه شده اند که در طول روز، شکمشان بیش از یک بار کار می کند. اما کم کاری تیروئید چطور؟ بله درست حدس زدید، یبوست. با کند شدن فرآیندهای بدن، سرعت حرکت روده ها نیز کند می شود و فرد یبوست را تجربه می کند.
۱۱- علائم تیروئید؛ تغییر حالت چشم ها
آیا تا به حال در اینترنت عکس افرادی را دیده اید که چشمانشان به شدت بیرون زده باشد؟ ممکن است آنها از بیماری گریوز رنج ببرند که نوعی پر کاری تیروئید است. این بیماری باعث می شود چشمان فرد چنین حالتی به خود بگیرد. تجمع بافت اضافی پشت چشم، عامل چنین حالتی است.
دیدگاه