معماری گوتیگ؛ وقتی معماری در خدمت کلیسا بود

سبک گوتیک در نتیجه‌ی محدودیت‌های معماری قرون وسطی به وجود آمد و شکل کلیساها و قلعه‌ها و به نوعی تمام اروپا را تغییر داد. تا قبل از این دوره، معماری جنبه‌ی کاربردی داشت و بعد از آن به زیبایی توجه بیشتری شد.

معماری گوتیک

معماری گوتیک در دوران قرون وسطی و در اروپای غربی و مرکزی رواج پیدا کرد و از قرن ۱۲ تا اواخر قرن ۱۶ میلادی ادامه داشت. این سبک بعد از معماری رمانسک روی کار آمد که در آن برای ساخت کلیساها از دیوارهای ضخیم، طاق‌های گرد و برج‌های بزرگ استفاده می‌کردند. اما در سبک گوتیک بیشتر بر روی ارتفاع و نورپردازی تمرکز می‌شود و با اینکه کلیساهای این سبک را از سنگ‌های سنگین‌وزن می‌سازند، برج‌های بلند و معماری آن‌ها این‌طور به نظر می‌رسد که گویی جاذبه‌ی زمین را به سخره گرفته‌اند.

نام گوتیک را نویسندگان ایتالیایی دوران رنسانس برای این سبک اختراع کردند. این سبک جدیدِ معماری قرون وسطی، از نظر آن‌ها تقارن هندسی نداشت و در نگاهشان زشت و غیر کلاسیک جلوه می‌کرد. آن‌ها حتی این سبک را به قبایل وحشی گوت‌ها نسبت می‌دادند که امپراطوری روم و فرهنگ کلاسیک آن را در قرن پنجم نابود کردند. نام گوتیک تا مدت‌ها لحن و مفهوم تحقیرآمیزی را تداعی می‌کرد؛ تا اینکه ارزیابی مجددی از آن در قرن ۱۹ میلادی صورت گرفت که این‌بار مثبت بود. محققان عصر مدرن، این موضوع را به خوبی می‌دانند که سبک گوتیک هیچ ارتباطی با قبیله‌ی گوت‌ها ندارد و در واقع زیبایی و روشنایی را به معماری وارد کرد؛ اما واژه‌ی گوتیک همچنان به عنوان کلمه‌ای استاندارد در مطالعه‌ی تاریخ هنر باقی مانده است.

معماری گوتیک و خصوصيات آن

طاق نوک تیز، پشت بند، طاق و تویزه و قالب‌گیری را می توان از ویژگی های این سبک معماری دانست که هر کدام از این خصوصیت ها در دوره رمانسک صرفا جهت حالت محتاطانه آن نشان داده شده بودند.

از ویژگی های معماری گوتیک می توان به قوس نوك تيز اشاره کرد و این مدل طاق ها قبل از به کارگیری در دوره گوتیک در خاورمیانه در معماری اسلامی به کار گرفته می شدند. پس می توان گفت در ساخت بناهای فرانسه مثل کلیسای جامع از معماری شرق نزدیک و خاورمیانه استفاده شده است. در معماری گوتیک اوایل بناهای طاقی شکل ساخته می شدند که با سنگ و تراش های سنگ تزیین شده بود. با این سنگ کاری ها فضای خالی در ساختمان از بین رفتن به همین خاطر این سبک به ظرافت معروف شد.

معماری گوتیک با بهره گیری از فریم بندی فولادی امکان ایجاد ساختمان‌های بلند و ظریف را به وجود آورد. متخصصان معماری مدرن در مقابل نظریه ساده ای که قبلا وجود داشت نظریه سختی را در مورد معماری گوتیک بیان کردند که سه رویکرد در آن استوار است رویکرد سازه ای، ظرافت بصری و سمبلیک. رویکرد سازه بر اسکلت سنگی سازه اهمیت می دهد و از نظر مهندسی بررسی می‌کند.

آنها توجه خاصی به تبدیل دیوارهای سنگی رمانسک به آرماتورهای ظرف سنگی داشتند. بنابراين اسکلت های معماری گوتیک بیشتر شبیه قصر بلوری یا برج ایفل شد. در رویکرد دوم یا همان ظرافت بصری معماری گوتیک را یک هنر دیداری و بخشی از هنر زیباشناسی محسوب می‌کند این هنر بر اثر خطوط تکرارشونده اهمیت می‌دهد. این خطوط در ظاهر بنای داخلی به کار می‌روند و ظاهر آن را از حالت سکون به حالت فعال و پویا تبدیل می‌کنند. متخصصان دیگر به اهمیت نور در این سبك توجه می‌کنند . فضای داخل بنایی که بر اساس معماری گوتیک ساخته شده شبیه چتری می‌ماند که مرکز واحدی دارد و عوامل درون هم قرار گرفته اند.

معماری گوتیک و دوره های آن

می‌توان ۳ مرحله برای سیر تکاملی سبک گوتیک در نظر گرفت که با نام گوتیک آغازین، پیشرفته و پسین شناخته می‌شوند.

1. گوتیک آغازین

اولین مرحله‌ی هنر گوتیک یعنی گوتیک آغازین (Early Gothic) از سال ۱۱۲۰ شروع شد و تا ۱۲۰۰ میلادی ادامه داشت. تمامی ویژگی‌های این سبک که بالاتر راجع به آن‌ها خواندید، در قالب سبکی منسجم با یکدیگر ترکیب شده و اولین بار در ناحیه ایل-دو-فرانس (Île-de-France) از آن استفاده کردند؛ زیرا جمعیت شهری این منطقه، از ثروت کافی برای ساخت کلیسا‌های بزرگ گوتیک برخوردار بود.

کلیسای سنت دنیس یا همان سن-دنی در پاریس، اولین کلیسای گوتیک به شمار می‌رود که هنوز هم ساختمان آن سرپا باقی مانده است و قدمت آن به سال ۱۱۴۰ برمی‌گردد. خیلی زود، از ساختار‌های مشابه این بنا برای ساخت کلیسای نوتردام و کلیسای جامع لائون (Laon Cathedral) نیز کمک گرفتند.

بعدها، ۴ سطح افقی مجزا برای طراحی درونی کلیسا‌ها در نظر گرفته شد و ستون‌ها و طاق‌هایی که برای نگه داشتن این طبقات استفاده می‌کردند، شکل‌های هندسی تکراری و قدرتمندی را در نمای داخلی ساختمان‌ها به وجود می‌آورد.

آذین توری و پنجره‌های رنگارنگ نیز کم‌کم در این دوره رواج پیدا کردند. کلیسا‌های گوتیک فرانسوی آغازین، از سمت شرق به برآمدگی‌های دیوار منتهی می‌شدند؛ اما سمت غربی ساختمان معمولاً چشمگیرتر بود و نمای عریض آن با پنجره‌های متعدد، طاق‌های نوک‌تیز و درب‌های بزرگ و باشکوه تزئین می‌شد و ۲ برج بزرگ را در برمی‌گرفت.

برای نواحی جانبی نمای بیرونی کلیسا هم از چندین ردیف ستون و پشت‌بند معلق استفاده می‌شد که گاهی پیچیده و گیج‌کننده به نظر می‌رسید. این شکل اولیه‌ی معماری گوتیک در نهایت به کشور‌های دیگری همچون آلمان، ایتالیا، انگلستان، اسپانیا و پرتغال راه پیدا کرد.

مرحله‌ی آغازین گوتیک در انگلیس، ویژگی‌های منحصر به‌فرد خودش را داشت و کلیسای جامع سالزبری (Salisbury Cathedral)، یکی از اولین نمونه‌های این سبک به حساب می‌آید و به جز برج و منار آن که در دوره‌های بعدی گوتیک ساخته شده، آن را کاملاً به گوتیک انگلیسی آغازین ساخته‌اند.

همچنین اولین نمونه‌ی کامل این سبک را می‌توان در شبستان و محل سرایندگان کلیسای جامع لینکلن (Lincoln Cathedral) مشاهده کرد. کلیسا‌های گوتیک انگلیسی، دیوار‌های سنگین‌تر و ضخیم‌تری نسبت به نمونه‌های گوتیک فرانسوی داشتند و در واقع با اندازه‌ی دیوار‌های عریض رمانسک چندان فرقی نمی‌کردند. برجسته‌کاری‌های تکراری در حاشیه‌ی طاق‌ها و پنجره‌های بلند نوک‌تیز و توجه کمتر به ارتفاع، از دیگر ویژگی‌های بارز سبک گوتیک انگلیسی ابتدایی بود.

2. گوتیک پیشرفته

معماری گوتیک در دومین مرحله‌ی خود یعنی گوتیک پیشرفته (High Gothic)، به ۲ زیرمجموعه‌ی سبک ریونانت (Rayonnant) و گوتیک تزئین‌یافته یا همان مزین (Decorated Gothic) تقسیم شد و استفاده از دکور هندسی پرجزئیات در آن افزایش پیدا کرد.

در دوره‌ی سبک ریونانت در گوتیک فرانسوی، تغییرات مهمی در معماری گوتیک رخ داد. تا قبل از سال ۱۲۵۰ میلادی، معماران این سبک بر روی پراکندگی متوازن و یکسان قطعات سنگ و مشکلات فنی مرتبط با ارتفاع بلند ساختمان (به خصوص در فرانسه) متمرکز بودند.

بعد از این تاریخ، آن‌ها تمرکز خود را بیشتر بر روی جلوه‌های بصری و دکوراسیون گذاشتند که شامل برجستگی‌های کوچک روی پشت‌بند، گچ‌بری‌ها و به خصوص آذین پنجره‌ها می‌شد.

شاخص‌ترین و بهترین دستاورد سبک ریونانت، پنجره‌ی گل رز است که از این پنجره‌ی مدور معمولاً برای زیباتر کردن نمای غربی کلیسا‌ها استفاده می‌کردند. به کار گرفتن پنجره‌های بزرگ‌تر و باریک شدن ستون‌های عمودی از دیگر ویژگی‌های این سبک هستند.

همچنین در سبک ریونانت ترجیح می‌دادند از رنگ‌های ملایم‌تر برای پنجره‌های رنگی کمک بگیرند تا هم نور بیشتری به داخل بتابد و هم نقش و نگار‌های آن بیشتر به چشم بیاید. از میان نمونه‌های قابل توجه سبک ریونانت می‌توان کلیسای شارتر (Chartres Cathedral)، شبستان کلیسای آمیان، رنس و بووه (Beauvais) را نام برد.

سبک گوتیک تزیین یافته در گوتیک انگلیسی رواج داشت و معمولاً در آن از آذین سنگی پرجزئیات برای پنجره‌ها استفاده می‌کردند. همچنین پنجره‌های عریض و بلند را در این دوره با پنجره‌های باریک و بلند نوک‌تیز پیشین جایگزین کردند.

این پنجره‌ها از طریق آذین به ۲ تا ۸ بخش اصلی تقسیم شده و هر بخش به صورت جداگانه به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شد.

ابتدا جای این آذین‌ها و میله‌ها را بر اساس گل‌های سه و چهار گلبرگی، طاق‌ها و شکل دایره‌ای پنجره تعیین می‌کردند که الگویی مشبک را تشکیل می‌داد؛ اما بعد‌ها بر روی منحنی شبیه به حرف S تمرکز می‌شد که شکلی شبیه به شعله‌ی آتش را تداعی می‌کرد. بخش‌هایی از خانقاه کلیسای وست مینستر و شبستان و نمای غربی یورک مینستر (York Minster) در انگلیس به این سبک ساخته شده‌اند.

3. گوتیک پسین

سبک ریونانت در فرانسه در سال ۱۲۸۰ میلادی تکامل پیدا کرد و وارد سبک دیگری به نام گوتیک شعله‌سان (Flamboyant Gothic style) شد. این سبک حتی از مرحله‌ی قبل نیز پرآذین‌تر بود و تا سال ۱۵۰۰ دوام پیدا کرد. در انگلستان نیز سبک تکامل‌یافته‌ای به نام گوتیک عمودی یا همان قائم (Perpendicular style) رواج داشت و از سال ۱۳۷۵ تا ۱۵۰۰ میلادی ادامه یافت.

در سبک گوتیک شعله‌سان، فضای اختصاص داده شده به دیوار به استفاده از آن برای تحمل وزن تنه‌ی ستون محدود شد تا جای بیشتری برای پنجره و آذین آن وجود داشته باشد. در این سبک از برجستگی‌های کوچک روی پشت‌بند و جزئیات دیگری همچون تیغه‌های فرعی در طاق‌ها به وفور استفاده می‌کردند که الگویی ستاره‌ای شکل را تشکیل می‌داد و پیچیدگی جلوه‌ی آن را بیشتر می‌کرد.

در دوران گوتیک پسین (Late Gothic)، توجه بیشتری به ساختمان‌های سکولار و غیر مذهبی می‌شد؛ در نتیجه خصوصیات سبک گوتیک شعله‌سان را می‌توان در بسیاری از ساختمان‌های شهرداری و حتی خانه‌های مسکونی نیز مشاهده کرد. در واقع تعداد کلیسا‌های محدودی در این دوران بودند که کاملاً به سبک گوتیک شعله‌سان ساخته شده باشند.

کلیسای روآن (Rouen Cathedral) در فرانسه و به خصوص برج باتر (Butter Tower) به معنی «برج کَره‌ای» آن و برج شمالی کلیسای شارتر از جمله نمونه‌های این سبک به شمار می‌روند. گوتیک شعله‌سان که بیش از اندازه تزئینی و پیچیده بود، راه را برای شکل گرفتن الگو‌های رنسانس فرانسه در قرن ۱۶ باز کرد که سعی در احیای شیوه‌های کلاسیک داشت.

مشخصه‌ی بارز سبک گوتیک عمودی در انگلیس، فراوانی خط‌های عمودی در آذین پنجره‌ها و بزرگ‌تر شدن پنجره‌ها بود. همچنین به جای ساختن سطوح متعدد در داخل کلیسا، از یک فضای واحد عمودی استفاده می‌کردند.

طاق‌های نوک‌تیز مرسوم در معماری گوتیک هم جای خود را به طاق‌های بادبزنی دادند که تیغه‌های طاق در آن، انحنای یکسانی داشته و در فاصله‌ای یکسان از یکدیگر قرار گرفته‌اند و شبیه به بادبزن به نظر می‌رسند.

از بهترین نمونه‌های گوتیک عمودی می‌توان به کلیسای جامع گلاستر (Gloucester Cathedral) و کلیسای کالج کینگ (King's College Chapel) در دانشگاه کمبریج اشاره کرد.

سبک گوتیک در مجسمه سازی

مجسمه‌های سبک گوتیک ارتباط تنگاتنگی با معماری این سبک داشت؛ زیرا از آن‌ها برای دکور نمای بیرونی کلیساها و سایر بناهای مذهبی استفاده می‌کردند. پیکرتراشی‌های اولیه‌ی گوتیک، تندیس‌هایی سنگی از قدیسان بودند و از آن‌ها برای زیباسازی سردر کلیساهای فرانسه و سایر کشورها کمک می‌گرفتند. مجسمه‌های این سبک همچنان شکوه و منزلت سبک‌های قبل از خود را حفظ کردند اما طی قرن ۱۲ و ۱۳ میلادی، حالتی طبیعی‌تر به خود گرفته و هر کدام صورت، جامه و ژست طبیعی مخصوص به خود را داشتند. پیکرتراشی‌های دکور کلیسای رنس، نمونه‌ی خوبی از این سبک به حساب می‌آید. علاوه بر آن، در این دوره توجه بیشتری به شکل‌های طبیعی مانند گیاهان شد. این موضوع را می‌توان در طراحی‌های دقیق و واقع‌گرایانه‌ی برگ درختانی مشاهده کرد که بر روی سرستون‌های کلیساها حکاکی شده‌اند.

مجسمه‌های یادبود، رواج بیشتری در دوره‌ی گوتیک پیشرفته و پسین پیدا کردند و معمولاً هر کدام در طاقچه‌ی مخصوص به خودشان قرار می‌گرفتند. تندیس‌های گوتیک در قرن ۱۴ میلادی، آراسته‌تر شدند و این وقار و زیبایی آن‌ها که تا حدودی مصنوعی به نظر می‌رسید، در سراسر اروپا و در نقاشی، مجسمه‌سازی و مصورسازی کتاب‌های خطی (تذهیب) رایج شد و به نام سبک گوتیک بین‌المللی (International Gothic) شهرت پیدا کرد. در همین دوره، گرایش متضاد این سبک یعنی رئالیسم نیز رواج داشت و در تندیس‌های مقبره‌های فرانسوی و آثار قدرتمند کلاوس اسلاتر (Claus Sluter) از آن استفاده می‌شد. پیکرتراشی گوتیک در ایتالیا طی قرن ۱۴ و ۱۵ میلادی به سمت سبک رنسانس تکامل پیدا کرد که از لحاظ تکنیکی پیشرفته‌تر بود؛ اما در اروپای شمالی کمی بیشتر دوام آورد.

سبک گوتیک در نقاشی

نقاشی سبک گوتیک نیز همان روند تکامل مجسمه‌سازی را پشت‌سر گذاشت و نقاشی‌های ساده و رسمی، جای خود را به نقاشی‌های طبیعی‌تر دادند. اندازه‌ی تابلوهای نقاشی در قرن ۱۴ میلادی بزرگ‌تر شد و این موضوع همزمان با دوره‌ای بود که از آن‌ها برای دکور قاب تزئینی پشت محراب استفاده می‌کردند. این نقاشی‌ها معمولاً صحنه‌هایی از انجیل عهد جدید و به خصوص مصائب مسیح و مریم مقدس را به تصویر می‌کشیدند. به ظریف‌کاری، دقت بالا، خطوط منحنی و آراستگی دکور این تابلوها توجه بسیاری می‌شد و معمولاً به عنوان رنگ پس زمینه، رنگ طلایی را به قاب آن اضافه می‌کردند. همچنین نقاش‌ها به دنبال راهی برای ژرفانمایی در آثارشان بودند و این تلاش آن‌ها در نهایت به تسلط بر روی این موضوع در دوره‌ی رنسانس ایتالیا منجر شد.

در دوره گوتیک پسین در قرن ۱۴ و ۱۵ میلادی، موضوعات غیرمذهبی همچون صحنه‌های شکار و به تصویر کشیدن رویدادهای تاریخی رواج پیدا کردند. مصورسازی نسخه‌های خطی که در دوره‌ی گوتیک رایج بود، در قرن ۱۴ در فرانسه به اوج خود رسید و هم از موضوعات مذهبی و هم غیرمذهبی در آن‌ها استفاده می‌شد. شاید بتوان تصویرسازی تقویم کتاب مصور «ساعات خوش دوک دوبری» (Très Riches Heures du duc de Berry) اثر برادران لمبورگ (Limbourg brothers) را معروف‌ترین تذهیب و فصیح‌ترین نمونه‌ی گوتیک بین‌المللی به حساب آورد. مصورسازی نسخه‌های خطی در نیمه‌ی دوم قرن ۱۵ میلادی از دور خارج شدند و جای خود را به تصاویر چاپی دادند. تابلوها و نقاشی‌های دیواری نیز به مرور زمان طی قرن ۱۴ و ۱۵ به سمت سبک رنسانس در ایتالیا تکامل پیدا کردند؛ اما بسیاری از ویژگی‌های سبک گوتیک تا اوایل قرن ۱۶ نیز در آلمان، فلاندر و سایر نقاط اروپای شمالی همچنان باقی ماند.

نمونه هایی از کلیساهایی با سبک معماری گوتیک

در کشورهای اروپایی، ساختمان‌های بی‌شماری را پیدا خواهید کرد که بین قرن ۱۲ تا ۱۶ میلادی و به سبک گوتیک ساخته شده‌اند. در ادامه با ۹ مورد از بهترین آن‌ها آشنا خواهید شد.

کلیسای سنت دنیس، فرانسه

کلیسای سنت دنیس، اولین کلیسای ساخته شده به سبک گوتیک محسوب می‌شود و مقبره‌ی تمامی پادشاهان فرانسه (به جز ۳ مورد از آن‌ها) در این کلیسا قرار دارد. ابوت سوژه (Abbot Suger) که از ظاهر تیره و زمخت سبک رمانسک دوره‌ی خود ناراضی بود، دستور بازسازی کلیسای سن-دنی را در سال ۱۱۳۷ صادر کرد. او در نظر داشت که کلیسای جدیدش از هارمونی و تناسب هندسی برخوردار بوده و نور فراوانی داشته باشد و رو به بهشت بالا برود. پس از چندین قرن زندگی در پس سایه‌ی رومی‌ها و تلاش برای کپی کردن از آثار شگفت‌انگیز امپراطوری روم، اروپای غربی سرانجام به سبکی جدید رسیده بود که به نوبه‌ی خود سبک حیرت‌انگیزی به شمار می‌رفت.

کلیسای شارتر، فرانسه

کلیسای شارتر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و از قرن ۱۳ میلادی تا به امروز، تغییر چندانی نداشته است. از این کلیسا به خوبی محافظت کرده‌اند و می‌توان گفت که تقریباً تمامی پنجره‌های رنگی آن هنوز هم صحیح و سالم باقی مانده است. سردابه و دروازه‌ی غربی این بنا، قدیمی‌ترین بخش‌های آن به حساب می‌آیند و از کلیسای رمانسکی باقی مانده‌اند که بیشتر قسمت‌های آن در آتش‌سوزی سال 1194 ویران شد و در نتیجه، کلیسایی که امروزه می‌بینید را بر روی خرابه‌های آن تأسیس کردند.

سانتا ماریا دل فیوره، ایتالیا

سانتا ماریا دل فیوره در ایتالیا که با نام رایج‌تر دومو (Duomo) شناخته می‌شود، در شهر فلورانس قرار دارد. ساخت این بنا در سال ۱۲۹۶ میلادی و به سبک گوتیک آغاز شد اما در سال ۱۴۳۶ به پایان رسید. شهرت این کلیسا بیشتر به گنبد شگفت‌انگیز رنسانس آن برمی‌گردد که فیلیپو برونلسکی (Filippo Brunelleschi) طراحی آن را بر عهده داشته است. همچنین نمای رنگارنگی که امروزه از این بنا می‌بینید را به سبک نئوگوتیک و در سال ۱۸۸۷ انجام داده‌اند.

وست مینستر ابی، انگلیس

«هنری سوم» دستور ساخت وست مینستر ابی را در سال ۱۲۴۵ میلادی صادر کرد و این کلیسا را برای محل دفن خود برگزید. امروزه این کلیسای گوتیک در لندن، محل تاج‌گذاری پادشاهان انگلیس و برگزاری مراسم عروسی خاندان سلطنتی به شمار می‌رود. مراسم ازدواج شاهزاده ویلیام و کیت میدلتون نیز در همین مکان برگزار شده بود.

کلیسای جامع آمیان، فرانسه

 کلیسای جامع آمیان (Amiens Cathedral)، در قرن 13 میلادی ساخته شده و یکی از شاهکارهای معماری گوتیک به شمار می‌رود. ارتفاع داخلی این بنا حدوداً به ۴۲ متر می‌رسد و بلندترین کلیسای گوتیک در فرانسه به حساب می‌آید.

کلیسای جامع رنس، فرانسه

کلیسای جامع رنس (Notre-Dame de Reims) در فرانسه، در قرن ۱۳ میلادی ساخته و جایگزین کلیسایی قدیمی‌تر شده که قدمت آن به سال ۴۰۰ برمی‌گشت. مراسم تاج‌گذاری پادشاهان فرانسه در این کاخ برگزار می‌شد.

کلیسای جامع کنتربری، انگلیس

ممکن است نام کلیسای جامع کنتربری (Canterbury Cathedral) از طریق مجموعه داستان‌های «جفری چاوسر» به نام «حکایت‌های کنتربری» به گوشتان خورده باشد. این بنا همان مکانی است که اسقف اعظم کلیسای کانتربری، یعنی «توماس بکِت» در آن به قتل رسید. بخش‌های معدودی از این کلیسا از سبک رمانسکِ قبل از بازسازی آن باقی مانده‌اند که در مقابل معماری گوتیک باشکوه این بنا چندان به چشم نمی‌آیند.

کلیسای جامع میلان، ایتالیا

کلیسای جامع میلان، بزرگ‌ترین کلیسای ایتالیا به شمار می‌رود و تقریباً ۶۰۰ سال طول کشید تا ساخت آن به پایان برسد! برخلاف بیشتر کلیساهای گوتیک که از ۲ برج در جلوی ساختمان استفاده می‌شود، ظاهر کلیسای جامع میلان از نیمرخ متفاوت است و برجستگی‌های کوچک بسیاری را بر روی پشت‌بند خود در برمی‌گیرد.

کلیسای نوتردام، فرانسه

لیست بهترین کلیساهای سبک گوتیگ قطعاً بدون ذکر کلیسای نوتردام در پاریس تکمیل نخواهد بود. این مکان، یکی از اولین کلیساهایی به حساب می‌آمد که از پشت‌بند معلق کمک گرفت تا وزن بسیار سنگین ساختمان را متحمل شود.