وجود خون در خلط در بسیاری از بیماری‌های خفیف تنفسی، از جمله عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و آسم، رویدادی رایج است. با‌این‌حال، گاهی‌اوقات می‌تواند نشانه‌ای از مشکلی جدی‌تر، مانند برونشیت یا سرطان ریه باشد. اگر خلط فقط رگه‌هایی از خون داشته باشد، یعنی احتمالا با مشکلی جدی روبه‌رو نیستید.
خلط خونی نشانه چیست؟
گاهی ممکن است خونی که همراه با خلط خارج شده، منشاء تنفسی نداشته و به دنبال خونریزی از سیستم گوارشی باشد که در این حالت به آن هماتمز (بالا آوردن خون از سیستم گوارشی) می‌گویند. افتراق و تشخیص این دو حائز اهمیت است. اینکه خلط خونی نشانه‌ی چیست، به منشا ایجاد آن بستگی دارد. خلط خونی متناسب با منشا ایجاد آن به ۲ دسته تقسیم‌می‌شود.
هموپتزی
اگر منشا خون از ریه باشد به رنگ قرمز روشن، کف آلود و گاهی همراه با مخاط است که می‌تواند پس از سرفه‌ی مداوم یا عفونت ریوی ایجاد شده‌باشد. در صورتیکه منشا خون از ریه باشد، نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های مختلفی است که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم. معمولا خلط خونی ریوی با سرفه‌های مداوم همراه است.
هماتمز
اگر خون دفع شده از دستگاه گوارش باشد، به رنگ قرمز تیره بوده و با علائمی مانند تهوع و استفراغ یا دفع مدفوع تیره و قیری رنگ همراه است. همچنین، ممکن است بیمار شرح حالی از مصرف زیاد الکل یا بیماری کبدی بدهد. این بیماران معمولا از سوء هاضمه نیز شکایت می کنند.
آیا خلط خونی خطرناک است؟
در صورتیکه خلط خونی به علت برونشیت حاد باشد، می‌توان تا یک هفته به مقدار کم، خلط خونی داشت. خشکی مجاری هوایی و سرفه‌های مکرر می‌تواند به راه‌های تنفسی آسیب برساند و باعث خونریزی شود.
اما اگر خونریزی بیشتر طول بکشد و یا همراه با علائم خطرناکی باشد، باید آن را با پزشک در اسرع وقت مطرح کرد و به دنبال دلایل ایجاد خلط خونی گشت. زیرا مواردی که جدی هستند و خلط خونی ایجاد می‌کنند، می‌توانند خطرآفرین باشند و لازم است که آنها را به طور جدی پیگیری کرد.
اگر حجم خون در هر بار تخلیه ی خلط بیشتر از ۱۰۰ سی سی و یا بیشتر از ۶۰۰ سی سی در شبانه روز باشد، خطرناک است.
علائم و نشانه خلط خونی
خلط خونی ممکن است همراه با هر کدام از علایم زیر دیده شود:
• درد قفسه ی سینه
• تنگی نفس (حتی در فعالیت معمول)
• تهوع و استفراغ
• افزایش ضربان قلب
• تب
علت خلط خونی
خلط خونی می‌تواند به دنبال علل متعددی ایجاد شود. خون همراه با خلط ممکن است علامتی از یک مشکل جدی باشد. عفونت، سرطان، آسیب به رگ‌های خونی و بیماری‌های ریوی، همگی از عللی هستند که می‌توانند موجب خلط خونی شوند. غالبا خلط خونی نیاز به ارزیابی دارد مگر اینکه به دنبال برونشیت (التهاب راه‌های هوایی) ایجاد شده‌باشد؛ زیرا در این حالت بیمار خود به خود بهبود می‌یابد.
خلط خونی نشان‌دهنده‌ی چه بیماری‌هایی است؟
خلط خونی می‌تواند نشانه‌ی بسیاری از بیماری‌ها باشد. انواع بیماری‌هایی که ممکن است با خلط خونی همراه باشند، شامل موارد زیر هستند:
• برونشکتازی
• سل
• سرطان
• آسپرژیلوزیس
• برونشیت
• آمبولی ریه
• ادم ریویکواگلوپاتی ضدانعقاد
• تنگی میترال
• خونریزی آلوئولی
• ذات‌الریه
شایع ترین دلایل خلط خونی چیست؟
در ادامه به شایع ترین علل خلط خونی می پردازیم:
1. برونشیت حاد و مزمن
به التهاب مجاری هوایی (نای، نایژه‌ها و برونشیول) برونشیت گفته‌می‌شود که به دنبال عفونت توسط باکتری‌ها و ویروس‌ها یا در اثر هوای آلوده و سیگار کشیدن ایجاد‌می‌شود. برونشیت شایع‌ترین علت خلط خونی می‌باشد.
2. برونشکتازی
یک بیماری ریوی است که راه‌های هوایی ریه به صورت دائمی گشاد شده و یکپارچگی مخاط آن از دست رفته‌است. در این بیماری، بیمار معمولا علائمی مانند سرفه مزمن و خلط سینه دارد.
3. خلط خونی در سرطان ریه
در سرطان ریه، بیمار با علائمی مانند سرفه مزمن، درد قفسه سینه، کاهش وزن و خلط خونی مراجعه‌می‌کند. توجه داشته‌باشید که هر کس سرفه‌ی خونی داشت و خلط خونی به بیرون تف کرد، سرطان ریه ندارد.
4. خلط خونی در کرونا
خلط خونی به خصوص در افرادی که با ویروس کویید ۱۹ درگیری ریوی دارند گزارش‌شده‌است. اما به عنوان یک نشانه‌ی ثابت و تکراری از کرونا شناخته نمی‌شود. اگر کرونا دارید؛ تنگی نفس و سرفه و تب به همراه سنگینی قفسه سینه دارید، الزاما باید عکسی از ریه شما تهیه‌شود. اگر خلط خونی را نیز تجربه می‌کنید؛ باید با پزشک ریه مشورت کنید.
نکته‌ی مهمی که در رابطه با خلط خونی در کرونا وجود دارد این است که بیمار دچار تنگی نفس باشد. اگر تنگی نفس دیده‌شود و شب‌ها هنگام خواب نفس به سختی رفت و آمد کند، احتمال اینکه درگیری ریوی وجود داشته‌باشد، بسیار زیاد است. کسانی که درگیری ریوی دارند، باید تحت نظارت باشند. بنابراین دیدن خلط خونی، چه خطرناک باشد و چه نباشد، نیازمند بررسی‌های ریوی است.
خلط خونی معمولا از علائم اولیه کرونا نیست و کم پیش می‌آید که اولین علامتی که فرد مبتلا می‌بیند، خلط خونی باشد. همچنین خلط خونی می‌تواند به صورت رگه‌هایی از خون در خلط و یا به صورت خونریزی روان و رقیق مشاهده شود که هر دو نیازمند بررسی هستند.
۵. مصرف ضد انعقادها
ضدانعقاد‌ها داروهایی هستند که برای جلوگیری از ایجاد لخته و توقف خونریزی خورده‌می‌شوند. افرادی که سابقه‌ی سکته‌ی قلبی دارند و یا کسانی که جراحی کرده‌اند و احتمال ایجاد لخته برای آنها وجود دارد، از این داروها استفاده می‌کنند. برای مثال؛ مصرف بیش از حد داروی وارفارین می‌تواند موجب خونریزی و به دنبال آن خلط خونی شود.
6. ذات الریه (پنومونی)
به عفونت بافت ریه، پنومونی یا ذات الریه می‌گویند. ذات‌الریه یا سینه پهلو، می‌تواند التهاب یکی از ریه‌ها و یا هر دوی آنها با هم باشد. عفونت درگیر‌کننده‌ی ریه‌ها باکتریایی است. در کیسه‌های هوایی انتهایی دستگاه تنفسی، مایع جمع می‌شود و تنفس را سخت می‌کند. ذات‌الریه با سرفه خشک همراه است و خلط خونی به بیرون تف می‌شود.
البته که خلط خونی چندان در سینه پهلو رایج نیست.
7. آمبولی ریه
به وجود لخته‌ی خون یا گاهی چربی در یکی از سرخرگ‌های ریوی که موجب تنگ شدن و یا انسداد کامل رگ می‌شود آمبولی ریه گفته می‌شود. بیمار با علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه و خلط خونی مراجعه‌می‌کند.
آمبولی ریه معمولا از رگ‌های پا به ریه منتقل می‌شود و بسیار خطرناک است که به آن ترومبوز وریدی می‌گویند. اگر برای مدت طولانی پای شما بی‌حرکت باشد، این حالت ممکن است ایجاد شود. اگر دیواره‌ی رگ‌های خونی آسیب دیده‌باشد و یا برای مدت طولانی حرکت نکرده‌باشید یا رگ‌هایی داشته‌باشید که احتمال لخته‌شدن بالایی داشته‌باشند، در معرض خطر برای آمبولی ریه هستید.
8. نارسایی احتقانی قلب
هنگامی که ساختمان و عملکرد قلب دچار اختلال شود، قلب در خون‌گیری و پمپاژ خون دچار مشکل می‌شود که به آن نارسایی احتقانی قلب می‌گوییم. نارسایی احتقانی قلب، غالبا به دنبال تنگی دریچه‌ی میترال ایجاد می‌شود.
9. اندومتریوز ریوی
رشد بافت اندومتر (بافت داخل رحمی) در جایی بیرون از رحم را اندومتریوز گویند. در اندومتریوز، بافت اندومتر همچنان به فعالیت خود ادامه‌داده و در هر دوره‌ی قاعدگی ضخیم شده و خونریزی می‌کند. حال اگر این بافت در ریه باشد، هر ماه با خلط خونی خود را نشان می‌دهد.
10. دیگر دلایل شایع
علاوه بر دلایل شایعی که در بالا نام‌برده‌شد، موارد دیگری هم هستند که می‌توانند باعث ایجاد خلط خونی شوند. برخی از آنها عبارت‌اند از:
• بیماری‌های خود ایمنی و التهابی
• بیماری سل (توبرکلوزیس)
• ضربه و جراحت به قفسه‌ی سینه
• ناهنجاری‌های شریانی وریدی ریه
• مصرف کوکائین
نحوه تشخیص خلط خونی
خلط خونی با توجه به میزان خونریزی مهار می‌شود. اگر زندگی فرد در خطر باشد، قبل از تشخیص، درمان فوری لازم است. برای تشخیص علت سرفه خونی پزشک چند سؤال می‌پرسد، از جمله:
• میزان خونی که بالا می‌آورید
• تعداد دفعاتی که سرفه خونی دارید
• مدت‌زمانی که سرفه خونی دارید
• سایر علائمی که دارید
احتمالا پزشک درباره داروها، بیماری قبلی یا سیگاری‌بودن شما سؤال بپرسد. سپس پزشک علائم بیماری‌های مربوط به سرفه خونی را بررسی می‌کند. همچنین دمای بدن شما را برای بررسی عفونت می‌گیرد و بینی شما را بررسی می‌کند تا مطمئن شود خونریزی از بینی نیست. با توجه به شرایط، احتمالا به عکس‌برداری پرتوی ایکس از قفسه سینه یا سی.تی اسکن نیاز دارید تا هر مشکلی تشخیص داده شود. همچنین ممکن است به برونکوسکوپی نیاز داشته باشید. برونکوسکوپی روشی است که با آن درون مجاری هوایی و ریه دیده می‌شود. اگر پزشک به وجود لخته خون در ریه شک کرده باشد، شاید اسکن تهویه-پرفیوژن ریه تجویز کند تا جریان هوا و جریان خون در ریه بررسی شود.
ممکن است آزمایش‌های دیگری هم انجام شوند، از جمله:
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار برای تشخیص هماپتوز
• بررسی پروفایل شیمیایی خون (بررسی الکترولیت‌های خون و عملکرد کلیه)
• آزمایش انعقاد (بررسی میزان لخته‌شدن خون)
• گاز خون شریانی (بررسی اکسیژن و دی‌اکسیدکربن سرخرگ)
• پالس اکسیمتری (بررسی میزان اکسیژن خون)
درمان خلط خونی
نوع درمان با توجه به عامل ایجادکننده بیماری متفاوت است. مثلا اگر عامل خلط خونی عفونت باکتریایی باشد، احتمالا با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
برونشیت معمولا خودبه‌خود و بدون درمان برطرف می‌شود. اگر برونشیت دارید و کمتر از یک هفته مقدار بسیار کمی از خون در خلط شما وجود دارد، مشکل جدی نیست و می‌توانید صبر کنید تا بیماری برطرف شود.
درمان خلط خونی تهدیدکننده زندگی
اگر خلط خونی شدید باشد، ممکن است قبل از پیداکردن علت، از جراحی برای توقف خونریزی استفاده شود. بنابراین احتمالا فرد در بیمارستان بستری می‌شود و جراح ریه یا جراح قلب‌و‌عروق او را ملاقات می‌کند. درمان اولیه ممکن است شامل موارد مختلفی باشد، از جمله:
• واردکردن لوله به مسیر هوایی
• دادن اکسیژن اضافی
• قراردادن بدن در حالتی که ریه دچار خونریزی پایین‌تر از ریه دیگر باشد
زمانی که پزشک علت خونریزی را پیدا کند، ممکن است با چند روش آن را متوقف کند از جمله:
• سرم نمکی سرد
• داروهای تنگ‌کننده عروق مثل اپی‌نفرین و وازوپرسین
• داروهای انعقاد خون مثل ترانکسامیک اسید
• بالون‌های کوچک برای واردکردن فشار به ناحیه مدنظر
• لیزردرمانی
• انعقاد پلاسمای آرگون
• درمان انجمادی
• رفع آمبولی
در موارد نادر، به جراحی نیاز است مانند:
• برداشتن ناحیه مدنظر از ریه
• برداشتن تمام ریه
زمانی که خطر رفع شود، ممکن است پزشک برای درمان سرفه خونی اقدامات مختلفی انجام دهد از جمله:
• تجویز آنتی‌بیوتیک برای درمان ذات‌الریه یا سل
• شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای سرطان ریه
• استروئید برای بیماری‌های التهابی
اگر به‌علت مصرف دارو غلظت خون دارید، احتمالا به تزریق خون یا مصرف داروهای رقیق‌کننده خون نیاز خواهید داشت.
درمان خلط خونی متوسط
• درمان بیماری زمینه‌ای می‌تواند خونریزی را برطرف کند. اگر برونشیت دارید، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک و داروی ضدسرفه تجویز کند.
• اگر سیگار می‌کشید، مصرف آن را متوقف کنید. این کار بهترین راه رفع سرفه خونی و حفظ سلامت شماست.
دیدگاه