مورفین یک اپیوئید قوی است که ماده اصلی آن از عصاره خشخاش بدست می آید.
مورفین چیست؟
مورفین یک ماده مخدر بسیار قوی است که با تاثیراتی که بر سیستم عصبی مرکزی می گذارد باعث ایجاد خاصیت ضد درد می شود. مورفین بیشتر مصارف پزشکی دارد و برای کاهش دردهای متوسط و شدید و دردهای مزمن استفاده می شود.
اولین شخصی که مورفین را از تریاک استخراج کرد آدام سرتورنر در سال 1804 بود که او را به عنوان استخراج کننده مورفین می‌شناسند.
تقریبا 10 تا 15 در صد از ترشحات گیاه خشخاش را مورفین تشکیل می‌دهند. این ماده روی دستگاه عصبی مرکزی اثر می‌گذارد و باعث کاهش احساس درد میشود. این ماده بسیار اعتیادآور است و بدن مصرف کننده خیلی سریع به این دارو وابستگی روانی و جسمانی پیدا می‌کند.
انواع مورفین
اگر مورفین را در آزمایشگاه‌های مجهز از تریاک استخراج کنند معمولاً به‌صورت پودری سفیدرنگ است، ولی معمولاً این ماده را به‌صورت قرص و یا محلول بی‌رنگ در آب مقطر و گرد در اختیار معتادان قرار می‌دهند، ولی گاهی خود معتادان و مصرف کنندگان به‌صورت تجربی و غیر آزمایشگاهی اقدام به استخراج مورفین می‌کنند که رنگ آن آجری مایل به قرمز میشود، به طور کلی فراورده‌های دارویی مورفین در سه فرم خوراکی (قرص و کپسول)، تزریقی (وریدی، زیرپوستی و عضلانی) و شیاف وجود دارند البته مصرف آن از طریق استنشاق نیز امکان دارد.
آیا مورفین اعتیاد آور است؟
خاصیت آرام بخشی، احساس سرخوشی و شادابی که بعد از مصرف مورفین به شخص دست می‌دهد احتمال اعتیاد را در افرادی که از این مخدر استفاده می‌کنند افزایش می‌دهد، حتی اگر از مورفین به عنوان دارو نیز استفاده شود همچنان احتمال اعتیاد به آن پابرجاست زیرا فرد بعد از درمان نیز برای رسیدن به همان تأثیرات اقدام به مصرف مورفین بدون تجویز پزشک می‌کند، مصرف خودسرانه این مسکن قوی می‌تواند خطرات زیادی به همراه داشته باشد مانند اعتیاد و یا حتی در مواردی مصرف خودسرانه و اشتباه این دارو منجر به اوردوز مصرف کننده شود، بنابراین مصرف کنندگان باید هرچه سریع‌تر برای درمان اعتیاد به مورفین اقدام کنند.
موارد مصرف پزشکی مورفین
مورفین از داروهای محبوب پزشکان برای دردهای شدید و حاد است و در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی نیز قرار دارد.
مورفین در موارد زیر تجویز میشود:
- دردهای بیماران قلبی
- درد ناشی از بیماری خونی سلول‌های داسی شکل
- دردهای مزمن و شدید
- سنگ کلیه
- کمر درد شدید
- دردهای شدید ریفلاکس معده
- ضدسرفه در سرفه های شدید
- ضددرد برای بیماران بستری
- داروی کمکی به همراه داروهای بی‌هوشی
- درد ناشی از جراحی و پس از جراحی
- درد ناشی از جراحت
- سرطان
- ضداسهال در اسهال های مزمن (از جمله اسهال بیماران مبتلا به ایدز)
اثر ضد درد مورفین
مورفین نیز مانند دیگر مشتقات تریاک یک ماده ضد درد ویژه است. شخصی که مورفین مصرف کرده هنوز درد را احساس می‌کند و در حقیقت تحریک میشود حتی این امکان وجود دارد که میزان درد کاهش نیابد اما واکنش‌های بعد از احساس درد از بین می‌رود یعنی فرد این‌چنین اظهار می‌کند که درد وجود دارد ولی او احساس راحتی می‌کند، این‌گونه می‌توان نتیجه گرفت که مورفین باعث از بین رفتن تحریکات پوستی، شنوایی، بینایی، لامسه و ارتعاشات نمی‌شود بلکه روی واکنش‌های عاطفی (مثل زمانی که سوزنی در دست فرو می‌رود و چهره فرد واکنش عاطفی خاصی به خود می‌گیرد) درد اثر می‌گذارد و تغییرشان می‌دهد. تأثیر مورفین روی دردهای مبهم بیشتر از دردهای غیرمبهم است به عنوان مثال این مخدر دردهای دستگاه گوارش یا مجاری ادرار را نیز کاهش می‌دهد.
اثرات مورفین بر سلسله اعصاب مرکزی
مغز اندامی پیچیده است که فعالیت‌های انسان را کنترل و او را قادر به زیستن می‌کند، ورود مورفین به مغز و دستگاه اعصاب مرکزی فعالیت این اندام پیچیده را دچار تغییرات گسترده و گوناگونی می‌کند، اگر این مصرف دائم و تغییرات مداوم و پی در پی داشته باشد، مغز دچار بدکاری مورفین میشود.
اثر مورفین بر دستگاه عصبی مرکزی پیچیده و متفاوت است، تاثیر این ماده اعتیاد آور بر روی برخی از نقاط تحریک کننده مغز عبارت است از:
- تهوع
- استفراغ
- تنگ شدن مردمک چشم
- انقباض عضلات روده‌ها
این ماده روی برخی نقاط نیز اثر متوقف کننده دارد که عبارتند از:
- آرام بخشی
- خواب آلودگی
- تسکین درد
- اثر ضد استفراغ دیرس
- پایین آمدن درجه حرارت بدن
- اثر فرونشانندگی بر دستگاه تنفس
تاثیر مورفین بر مرکز کنترل کننده اندازه مردمک چشم
مردمک چشم را اعصاب مرکزی کنترل می‌کند به این صورت که در روشنایی تنگ، و در تاریکی گشاد می شود، به این ترتیب موجودات زنده می‌توانند در شرایط مختلف بینایی خوبی داشته باشند. مورفین با تاثیر در اعصاب مرکزی باعث تنگ شدن مردمک بعد از مصرف میشود.
تاثیر مورفین روی دستگاه قلب و عروق
مصرف مورفین فشار خون را در عروق مغزی و همین‌طور باعث گشادی و افزایش فشار مایع مغزی میشود به همین دلیل از این دارو و مشتقات آن در بیماران قلبی و ریوی باید با احتیاط استفاده شود زیرا این تغییرات حتی اندک نیز می‌تواند موجب مرگ شود.
تاثیر مورفین بر دستگاه گوارش
مورفین کار دستگاه گوارش را کند و مختل می‌کند، ترشحات و حرکات معده کم شده و محتویات با تأخیر از معده خارج می‌شوند، ترشح لوزالمعده و صفرا به داخل روده باریک نیز کم میشود. به این ترتیب با تأخیر در تخلیه روده باریک، جذب زیاد آب باعث سو هضم غذا و یبوست میشود.
اثر مورفین بر سایر اندام‌ها
مورفین باعث احساس تکرار ادرار از یک سو و اشکال در دفع ادرار از سوی دیگر میشود؛ این ماده باعث گشاد شدن پوست ، تعریق و خارش میشود. تأثیر مورفین بر هورمون‌های جنسی انسان به گونه‌ای است که امکان عقیم شدن مصرف کننده نیز وجود دارد.
تاثیرات روانی مورفین
از مهم‌ترین تاثیرات روانی مورفین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم هوشیاری
- تغییر در درک از خود و محیط
- عدم تمرکز
- چرت زدن
- اختلال در فکر کردن
- خیره شدن
- تنبلی و عدم تحرک
ترک مورفین
مورفین در دسته مواد افیونی قرار می گیرد و با توجه به خاصیت اپیوئیدی، به سرعت باعث ایجاد وابستگی و نشانه های اعتیاد می شود.برخی افراد ممکن است بر اثر سوء مصرف مورفین به این ماده معتاد شوند ولی مواردی هم وجود دارد که اعتیاد بر اثر مصرف درمانی مداوم بوجود آمده باشد.
برخی از علائم مصرف نکردن و وابستگی به مورفین عبارتند از:
- تعریق زیاد
- درد مفاصل و عضلات
- استفراغ و حالت تهوع
- اختلال خواب
- افزایش ضربان قلب
- آبریزش بینی
با توجه به تاثیرات جسمی و روانی مختلفی که مرفین بر فرد مصرف کننده می گذارد، ترک مرفین نیاز به بستری دارد و می بایست تحت نظر پزشک متخصص، روانشناس و مشاور و ... انجام گیرد.
پیشگیری از اعتیاد به مورفین
اگر دچار دردهای جسمی شدیدی هستید و پزشک برای تسکین دردتان مورفین تجویز کرده است حتما در مصرف آن احتیاط کنید. از پزشک بخواهید که دیگر گزینه‌های دارویی را نیز بررسی کند، اگر لازم است که مورفین مصرف کنید حتما طبق دستور پزشک عمل کنید به دوز مصرفی و زمان مصرف توجه کنید و به هیچ وجه مصرف را بیشتر از بازه زمانی تجویز شده ادامه ندهید و در صورت بروز هرگونه علائم و عوارض ناخوشایند حتما مسئله را با پزشک خود درمیان بگذارید.
دیدگاه